Czy Bóg zna zło? Antyczne rozwiązanie problemu na przykładzie filozofii Temistiusza

Monika Komsta

doi:10.18290/rf.2019.67.1-2

Monika Komsta Katedra Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0003-3070-3279

DOI: https://doi.org/10.18290/rf.2019.67.1-2

Słowa kluczowe: Temistiusz; arystotelizm; Bóg; zło; Boża wszechwiedza

Abstrakt

Filozofia grecka, a w szczególności arystotelizm, ze względu na zawartą w niej koncepcję Boga nie podejmowała tematu Bożej wszechwiedzy, która wydawała się sprzeczna z boską doskonałością, a co za tym idzie — również zagadnienie Boskiej wiedzy na temat zła nie było rozważane. W czasach Temistiusza, którego myśli tutaj przedstawiam, pojawiają się jednak nowe możliwości ukazania tego problemu pod wpływem nowej koncepcji Boga w neoplatonizmie i neoplatonizmie chrześcijańskim. Temistiusz, będąc świadom tych nowych zagadnień i włączając je do swoich rozważań, nie zmienił jednak schematu, w jakim powstaje jego stanowisko (arystotelizm). Zadał więc pytanie o to, czy Bóg zna zło, ale jego odpowiedź ograniczyła się w zasadzie do powtórzenia nauki Arystotelesa: Bóg poznaje samego siebie, tj. najdoskonalszy przedmiot poznania, a nie poznaje tego, co niedoskonałe, w tym braku, jakim jest zło.

Bibliografia

Alexander Aphrodisiensis. 1887. De anima. W: Commentaria in Aristotelem Graeca. Supplementum. Ed. I. Bruns. Supp. 2.1. Berlin: G. Reimer.

Aleksander z Afrodyzji. 2013. O duszy. Przełożyła Monika Komsta. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.

Arystotle. 1924. Metaphysics. Ed. W.D. Ross. Vol. 2. Oxford: Clarendon Press.

Berti, Enrico. 2016. Profil Arystotelesa. Przełożył Marian Wesoły. Poznań:Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Blumenthal, Henry J. 1979. Themistius, the Last Peripatetic Commentator on Aristotle?. W: Glen Bowersock (red.). Arktouros, 391–400. Berlin: de Gruyter.

Brunschwig, Jacques. 2000. Metaphysics Λ,9: Short – Lived Thought Experiment?. W: Michael Frede i David Charles (eds). Aristotle’s Metaphysics Lambda, 275–306. Oxford: Oxford University Press.

Downey, Glanville. 1957. „Themistius and the Defense of Hellenism in the Fourth Century”. The Harvard Theological Review 50: 259-274.

Guldentops, Guy. 2001. „Themistius on Evil”. Phronesis 46: 189–208.

Komsta, Monika. 2016. Temistiusz. Zmierzch psychologii perypatetyckej. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Kosman, Aryeh. 2000. Metaphysics Λ, 9: Divine Thought. W: Michael Frede i David Charles (eds). Aristotle’s Metaphysics Lambda. Oxford: Oxford University Press, s.307-326.

Kupreeva, Inna. 2010. Themistius. W: Lloyd P. Gerson (ed.). The Cambridge History of Philosophy in Late Antiquity. Vol. I. Cambridge: Cambridge University Press, s. 397-416.

Plotinus. 1951. Opera. Ed. Paul Henry i Hans-Rudolf Schwyzer. Vol. 1. Leiden: J.E. Brill.

Plotinus. 1959. Opera. Ed. Paul Henry i Hans-Rudolf Schwyzer. Vol. 2. Leiden: J.E. Brill.

Plotyn. 1959. Enneady. Przełożył Adam Krokiewicz. T.1–2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Stertz, Stephen A. 1976. „Themisitus: A Hellenistic Philosopher in the Chrisitian Roman Empire”. The Classical Journal 71: 349–358.

Symplicjus.1882. In Aristotelis Physicorum libros quattuor commentaria. W: Commentaria in Aristotelem Graeca. Ed. Hermann Diels. Vol. 9. Berlin: G. Reimer.

Themistius. 1899. In libros Aristotelis De anima paraphrasis. W: Commentaria in Aristotelem Graeca. Vol. V. 1. Ed. R. Heinze. Berlin: G. Reimer.

Themistius. 1900. In Aristotelis Physica paraphrasis. W: Commentaria in Aristotelem Graeca, vol. V. 2. Ed. H.Schenkl. Berlin: G. Reimer.

Themisitius. 1903. In Metaphysicam paraphrasis hebraice et latine. W: Commentaria in Aristotelem Graeca. Vol. V. 5. Ed. S. Landau Berlin: G. Reimer.

Themisitus.1965. Orationes quae supersunt. Ed. H. Schenkl, G. Downey. Leipzig: Teubner.

Themistius. 2001. Politics, Philosophy, and Empire in the Fourth Century. Select Oration of Themistius. Translation and introduction P. Heather, D. Moncur. Liverpool: Liverpool University Press.

Temistiusz. 2016. Parafraza „O duszy” Arystotelesa. Przełożyła Monika Komsta. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.

Tomasz z Akwinu. 1999. Traktat o Bogu. Przekład i komentarze Gabriela Kurylewicz, Zbigniew Nerczuk i Mikołaj Olszewski. Kraków: Znak.

Vanderspoel, John. 1995. Themistius and the Imperial Court. Oratory, Civic Duty Paideia from Constantius to Theodosius. Ann Arbor, Mich.: University of Michgan Press.