Otwarta nauka i otwarty teizm wobec ideowego fundamentalizmu

Abstrakt

Historia rewolucji naukowej pokazuje, jak przyzwyczajenia oraz irracjonalne lęki wpływają na losy szczegółowych intelektualnych rozwiązań. Mimo że od czasów Galileusza czy Kopernika dostrzegano, jak wartościowe są poszukiwania przyczyn zjawisk fizycznych, podobnym interpretacjom przez kolejne długie lata nie podlegały systemy biotyczne. Teleologiczne opisy harmonijnego dążenia układów do określonego celu jawiły się jako tłumaczenia nienarażone na jakiekolwiek modyfikacje. Takie podejście niejednokrotnie blokowało także rozwój koncepcji Boga, Jego relacji ze światem oraz wielu istotnych aspektów myśli chrześcijańskiej.

Jedną z najbardziej wpływowych idei w dziejach ludzkiej refleksji było traktowanie zmiany jako przejawu niedoskonałości. Tymczasem zmiana może jawić się równie dobrze jako coś ontologicznie podstawowego i aksjologicznie pozytywnego. Programowa otwartość na zmianę wpisana jest w wartościowe poszukiwania w obszarze nauk przyrodniczych. Dotyczy to zarówno gotowości do modyfikacji zastanych tez, jak i detalicznych rozwiązań, których uściślanie przybliża nas do prawdy. Popperowski model intelektualnego rozwoju pozwala bez lęku podejmować trudne pytania, w razie potrzeby zrobić „krok wstecz”, a nawet zmienić stanowisko, które wydawało się przez lata ujęciem paradygmatycznym.