Falsification of Interpretive Hypotheses in the Humanities

Abstrakt

Falsyfikacja hipotez interpretacyjnych w naukach humanistycznych

Artykuł rozważa możliwość stosowania procedury falsifikacji, która polega na testowaniu teorii przez konfrontację wyprowadzonych z niej hipotez z danymi empirycznymi, w badaniach nad kulturą, w szczególności podczas oceny wartości hipotez interpretacyjnych. Na falsyfikację, której — zdaniem K. Poppera i jego zwolenników — nauki przyrodnicze zawdzięczają swój sukces, patrzy się bardzo podejrzliwie, kiedy obiektem badań są znaczenia i wartości, a nie zjawiska materialne. Jeśli przez interpretację rozumieć rekonstrukcję znaczenia artefaktu, wówczas do oczywistych wyzwań, jakie pojawią się podczas falsyfikowania hipotez interpretacyjnych, należą wielość, niestabilność i zagadkowość (niejasny albo wewnętrznie sprzeczny charakter) znaczeń zawartych w artefaktach. Wszystko to wydaje się nie wykluczać możliwości rozpoznania jako błędnych hipotez interpretacyjnych, które w sposób wyraźny są sprzeczne z (wewnętrznie niesprzecznym) materiałem artefaktowym. Tak rozumiana falsyfikacja wydaje się niezbędna w kontekście edukacyjnym. Jednocześnie trzeba przyznać, że w praktyce (w przeciwieństwie do logicznej formuły, jaka leży u podstaw tej procedury) falsyfikacja nie jest konkluzywna, a trudności związane ze stosowaniem falsyfikacji jeszcze wzrastają, gdy badanym obiektem są znaczenia i wartości. Jest to jeden z powodów, dla których falsyfikacja w naukach humanistycznych (jak gdzie indziej) potrzebuje być uzupełniona przez inne procedury epistemiczne, podczas gdy status badań literackich czy historii filozofii byłoby najlepiej postrzegać jako częściowo poznawczy (i, o ile badania prowadzone w obrębie tych dyscyplin są empirycznie testowalne, także naukowy), a częściowo twórczy (artystyczny).