Poznanie, jakim dysponuje dusza oddzielona od ciała po śmierci, według bł. Jana Dunsa Szkota na podstawie analizy Ordinatio IV d. 45 (XIV 135–197)

Grzegorz Witold Salamon

doi:10.18290/rf.2019.67.2-2

Grzegorz Witold Salamon https://orcid.org/0000-0001-9886-7646

DOI: https://doi.org/10.18290/rf.2019.67.2-2

Słowa kluczowe: Jan Duns Szkot; dusza oddzielona od ciała; poznanie; intelekt; forma poznawcza

Abstrakt

Artykuł podejmuje problematykę gnozeologiczną w odniesieniu do intelektu duszy oddzielonej od ciała w rozumieniu Jana Dunsa Szkota. Tej problematyce są poświęcone cztery kwestie w Ordinatio IV d. 45. W tej konkretnej sytuacji poznawczej jest możliwe, według Doktora Subtelnego, poznanie nowych istot rzeczy (quiditates), mimo braku poznania zmysłowego. Jest to odejście od poglądu empiryzmu genetycznego i przyznanie intelektowi większych zdolności poznawczych, niż było to w koncepcji Arystotelesa. W stanie po śmierci intelekt dysponuje również pamięcią o istotach rzeczy poznanych w stanie połączenia z ciałem oraz może przypominać sobie konkretne zdarzenia i rzeczy ujęte przez zmysły w ziemskim życiu. Takie ujęcie świadczy o ciągłości poznawczej intelektu ludzkiego po śmierci, o jego niezniszczalności i o zdolności poznawczej przynajmniej takiej, jaką dysponował w stanie życia ziemskiego. Widzimy tu połączenie kwestii filozoficznych i teologicznych, które wzajemnie się przenikają i warunkują. Dla Szkota możliwe jest nie tylko przypominanie sobie przeszłości oraz nabywanie nowego poznania przez intelekt duszy oddzielonej od ciała, ale również możliwe jest dla takiego intelektu poznanie modlitw zanoszonych przez nas do zbawionych w niebie. Takie intelektualistyczne podejście świadczy o silnym wpływie myśli augustyńskiej na epistemologię Jana Dunsa Szkota.

Biogram autora

Grzegorz Witold Salamon

Dr Grzegorz Witold Salamon OFM — od 1.10.2007 członek Komisji Szkotystycznej do wydania krytycznego Opera omnia bł. Jana Dunsa Szkota, od 10.01.2018 Zastępca Przewodniczącego tejże Komisji (Vice-Presidente della Commissione Scotista)

Bibliografia

Aristoteles. Physica. Ed. F. Bossier, J. Brams (AL VII1.2: translatio vetus). Leiden, New York: E. J. Brill, 1990.

Bérubé, Camille. La connaissance de l’individuel au Moyen Age. Montréal, Paris: Presses de l’Uni¬versité, Presses Universitaires, 1964.

Chabada, Michal. Ján Duns Scotus. Vybrané kapitoly z jeho epistemológie a metafizyki. Brati¬slava: Filosofická Fakulta Univerzity Komenského, 2007.

Hoeres, Walter. Die Sehnsucht nach der Anschauung Gottes. Thomas von Aquin und Duns Scotus im Gespräch über Natur und Gnade. Aachen: Patrimonium-Verlag, 2015.

Honnefelder, Ludger. „Ens inquantum ens. Der Begriff des Seienden als solchen als Ge¬genstand der Methaphysik nach der Lehre des Johannes Duns Scotus”. W: Beiträge zur Ge¬schichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters. Neue Folge. T. 16. Münster: Aschen¬dorff, 21989.

Ioannis Duns Scoti Opera omnia. T. III (Ord. I d. 3). Ed. C Carolus Balić, Martinus Bodewig, Stanislaus Bušelić, Petrus Čapkun-Delić, Barnabas Hechich, Ioannes Jurić, Bruno Korošak, Lucas Modrić, Ioseph Montalverne, Sebastianus Nanni, Faustinus Prezioso, Iulius Reinhold, Odulfus Schäfer. Civitas Vaticana: Typis Polyglottis Vaticanis, 1954.

Ioannis Duns Scoti Opera omnia. T. XVI (Lect. Prol. et d. 1–7). Ed. Carolus Balić, Martinus Bo¬dewig, Stanislaus Bušelić, Petrus Čapkun-Delić, Barnabas Hechich, Ioannes Jurić, Bruno Ko¬rošak, Lucas Modrić, Sebastianus Nanni,Iulius Reinhold, Odulfus Schäfer. Civitas Vaticana: Typis Polyglottis Vaticanis, 1960.

Ioannis Duns Scoti Opera omnia. T. XX (Lect. III d. 1–17). Ed. Barnabas Hechich, Benedictus Hucu¬lak, Ioseph Percan, Saturnino Ruiz de Loizaga, Caesar Saco Alarcón. Civitas Vaticana: Typis Vaticanis, 2003.

Ioannis Duns Scoti Opera omnia. T. IX. Ed. Barnabas Hechich,Benedictus Huculak, Ioseph Per¬can, Saturnino Ruiz de Loizaga. Civitas Vaticana: Typis Vaticanis, 2006.

Ioannis Duns Scoti Opera omnia. T. XIV (Ord. IV d. 43–49). Ed. Barnabas Hechich, Ioseph Per¬can, Stephanus Recchia, Saturnino Ruiz de Loizaga, Vitoldus Salamon, Hieronimus Pica. Civi¬tas Vaticana: Typis Vaticanis, 2013.

Langston, Douglas C. „Scotus’s Doctrine of Intuitive Cognition”. Synthese 96 (1993), 1: 3–24. DOI: 10.1007/BF01063800.

Majeran, Roman. „Różnica formalna (distinctio formalis) jako narzędzie rozumienia bytu”. W: Błogosławiony Jan Duns Szkot 1308–2008. Materiały Międzynarodowego Sympozjum z okazji 700-lecia śmierci bł. Jana Dunsa Szkota, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 8–10 kwietnia 2008, red. Edward Iwo Zieliński OFMConv i Roman Majeran. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2010.

Messner, Reinhold. Schauendes und begriffliches Erkennen nach Duns Skotus mit kritischer Gegen-überstellung zur Erkenntnislehre von Kant und Aristoteles. Freiburg im Breisgau: Verlag Herder, 1942.

Parisoli, Luca. La contraddizione vera. Giovanni Duns Scoto tra le necessità della metafisica e il discorso della filosofia pratica. Roma: Istituto Storico dei Cap¬puccini, 2005.

Perler, Dominik. „Gibt es eine Erinnerung nach dem Tod? Zur methodologischen Funktion der post mortem-Argumentation in der spätmittelalterlichen Erkenntnistheorie”. W: Miscellanea Mediaevalia. Veröffentlichungen des Thomas-Instituts der Universität zu Köln. T. 29: Ende und Vollendung. Eschatologische Perspektiven im Mittelalter, red. Jan A. Aertsen i Martin Pickavé. Berlin, New York: Walter de Gruyter, 2002.

Pizzo, Giovanni. Intellectus und memoria nach der Lehre des Johannes Duns Scotus. Das men¬schli¬che Erkenntisvermögen als Vollzug von Spontaneität und Rezeptivität. Veröffentli¬chungen der Johannes-Duns-Akademie für franziskanische Geistesgeschichte und Spiritualität. T. 7. Keve¬laer: Verlag Butzon & Bercker, 1998.

Pizzo, Giovanni. „Natura e funzione della memoria: il percorso scotiano tra Agostino e Aristotele”. W: Via Scoti. Metodologica ad mentem Ioannis Duns Scoti. Atti del Congresso Scotistico Inter¬nazionale Roma 9–11 marzo 1993, red. Leonardo Sileo. Roma: Edizioni Antonianum, 1993.

Salamon, Grzegorz Witold. Koncepcja poznania intuicyjnego u Jana Dunsa Szkota. Nie¬poka¬la¬nów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, 2007.

Schmidt, Axel. „Intellektuele Anschauung bei Duns Scotus”. W: Franziskanische Forschungen 45 Heft: Zwischen Weisheit und Wissenschaft. Johannes Duns Scotus im Gespräch. Red. Franz Lackner. Kevelaer: Verlag Butzon & Berker, 2003.

Spruit, Leen. 1994. Species intelligibilis. From Perception to Knowledge. T. 1: Classical Roots and Medieval Discussions. Leiden, New York, Köln: E. J. Brill.

Wolter, Allan B., & Merilyn Adams McCord. „Memory and Intuition: A Focal Debate in Four¬teenth Century Cognitive Psychology”. Franciscan Studies 53 (1993): 175–192. DOI: 10.1353/frc.1993.0006.