Argumentacja za wolnością religii
Abstrakt
W tytule tekstu mowa o „wolności religii”, a nie o „tolerancji”, ponieważ za wzorem XVIII-wiecznego pisarza Christopha Martina Wielanda, traktuję „tolerancję” jako oznaczającą dar czy pobłażliwość okazaną mniejszości przez większość, podczas gdy prawdziwa wolność religii pozwoliłaby każdemu w równym stopniu – lub w równym stopniu zabroniła – wyznawać i praktykować religię wedle własnego upodobania. Autor omawia trzy różne, znane z historii sposoby argumentacji za wolnością religii: na podstawie przesłanki przyjmowanej w ramach jednej z religii i postulującej wolność od innych religii (strategia Locke’a, Madisona i Mendhelssona); na podstawie przesłanki o niepewności wszystkich przekonań religijnych, która przemawia za równą wolnością (Bayle i Wieland); na podstawie elementarnego wymogu jednakowej wolności dla wszystkich, bez odwoływania się do wolności religii, choć z pociągającego w konsekwencji wolność w kwestiach religijnych, podobnie jak w innych (Hutcheson, Meier, Kant). To ostatnie podejście może być najatrakcyjniejsze z filozoficznego punktu widzenia, choć ze zrozumiałych względów dwa pierwsze style argumentacji miały wiele zalet w kontekście historycznym, i wciąż mogą się okazać przydatne.
Bibliografia
Achenwall, Gottfried. Natural Law. 3rd ed. Edited by Pauline Kleingeld, trans. Cornelia Vermeulen, introduction by Paul Guyer. London: Bloomsbury, 2020.
Bayle, Pierre. A Philosophical Commentary on These Words of the Gospel, Luke 14:23, “Compel Them to Come In, That My House May be Full”. Edited by John Kilcullen and Chandran Kukathas. Indianapolis: Liberty Fund, 2005.
Forst, Rainer. Toleration in Conflict: Past and Present, trans. Ciaran Cronin. Cambridge: Cambridge University Press, 2013.
Francis Hutcheson. Philosophiae Moralis Institutio Compendiaria, with A Short Introduction to Moral Philosophy. Edited by Luigi Turco. Indianapolis: Liberty Fund, 2007.
Greenhouse, Linda. “Alito’s Call to Arms to Secure Religious Liberty.” New York Times, August 11, 2022.
Guyer, Paul. “Mendelssohn, Kant, and Religious Pluralism.” Deutsche Zeitschrift für Philosophie 68, no. 4 (2020): 590–610. https://doi.org/10.1515/dzph-2020-0039.
Hutcheson, Francis. A System of Moral Philosophy. 2 vols. London: A. Millar and T. Longman, 1755.
Hutcheson, Francis. An Inquiry into the Original of Our Ideas of Beauty and Virtue. Rev. ed. Edited by Wolfgang Leidhold. Indianapolis: Liberty Fund, 2008.
Kant, Immanuel. Cambridge Edition of the Works of Immanuel Kant. Edited by Paul Guyer and Allen W. Wood. Vol. Practical Philosophy, edited and translated by Mary J. Gregor. Cambridge: Cambridge University Press, 1996.
Locke, John. A Letter Concerning Toleration and Other Writings, edited with an introduction by Mark Goldie, 1–67. Indianapolis: Liberty Fund, 2010.
Madison, James. “Memorial and Remonstrance Against Religious Assessments.” In Writings, by James Madison, edited by Jack N. Rakove. New York: Library of America, 1999.
Meier, Georg Friedrich. Recht der Natur. Halle: Carl Hermann Hemmerde, 1767.
Mendelssohn, Moses. Jerusalem, or on Religious Power and Judaism. Translated by Allan Arkush, with an introduction by Alexander Altmann. Hanover–London: University Press of New England, 1983.
Semler, Johann Salomo. Letztes Glaubensbekenntniß über natürliche und christliche Religion (1792). Edited by Dirk Fleischer. Nordhausen: Traugott Bautz, 2012.
Spinoza, Benedictus de. The Collected Works of Spinoza. Edited and translated by Edwin Curley. 2 vols. Princeton: Princeton University Press, 1985 and 2016.
Stratton, Timothy. “Natural Law, Nonconformity, and Toleration: Two Stages on Locke’s Way.” In Natural Law and Toleration in the Early Enlightenment, Proceedings of the British Academy 186, edited by Jon Parkin and Timothy Stratton, 35–38. Oxford; Oxford University Press, 2013.
Wieland, Christoph Martin. “Über religiöse Toleranz.” Teutsche Merkur 11 (September, 1783): 257–66. In Wieland, Ein paar Goldkörner oder Was ist Aufklärung? Ein Lesebuch, edited by Hans-Peter Nowitzki and Jan Philipp Reemtsma, 97–101. Göttingen: Wallstein, 2022.
Copyright (c) 2022 Roczniki Filozoficzne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
