Spinozy argumentacja na rzecz tolerancji: argument z pluralizmu
Abstrakt
Odważna i zdecydowana obrona tolerancji stanowi ważny wątek Traktatu teologiczno-politycznego (TTP) Spinozy i jeden z powodów znaczącego historycznego wpływu tego tekstu. Nie jest jednak łatwo sprecyzować argumenty Spinozy na rzecz tolerancji. Zgodnie z tytułem, TTP zawiera dwa główne argumenty na rzecz tolerancji: polityczny i teologiczny. Autor niniejszego artykułu argumentuje, że teologiczny argument Spinozy za tolerancją jest ściśle związany z odrębnym i często pomijanym argumentem z pluralizmu. Artykuł zawiera analizę Spinozjańskiego argumentu z pluralizmu i broni tezy, że argument ten jest bardziej atrakcyjny niż zbliżone do niego argumenty na rzecz tolerancji podane przez Bodina i Bayle’a, ponieważ Spinoza dopuszcza możliwość, że przekonania i doktryny religijne mają racjonalne uzasadnienie, co pozwala z większym optymizmem patrzeć na przyszłość sporów religijnych. Spinozjański argument z pluralizmu jest również bardziej atrakcyjny niż argument Bayle’a, ponieważ Spinoza nie uznaje przekonań religijnych za uzasadnione na mocy ich szczerości, co zwalnia go od konieczności uznania problematycznych praw błądzącego sumienia. Ponadto Spinoza nie jest zmuszony do traktowania jako uzasadnionych szczerych przekonań prześladowców ani przekonań jawnie niemoralnych czy niereligijnych.
Bibliografia
Bayle, Pierre. A Philosophical Commentary on These Words of the Gospel, Luke 14.23, “Compel Them to Come In, That My House May Be Full. Edited by John Kilcullen and Chandran Kukathas. Indianapolis: Liberty Fund, 2005.
Blount, Charles. Religio Laici: Written in a Letter to John Dryden. London: R. Bentley and S. Magnus, 1683.
Bodin, Jean. The Six Bookes of a Commonweale. Edited and translated by Richard Knolles. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1962.
Bodin, Jean. Colloquium of the Seven about Secrets of the Sublime. Edited by Marion Leathers Kuntz. Princeton, NJ: Princeton University Press, 1975.
Curley, Edwin. “Bayle versus Spinoza on Toleration.” Mededeelingen van wege het Spinozahuis 95 (Leiden: Brill, 2009): 3–30.
Curley, Edwin. “Castellio vs. Spinoza on Religious Toleration.” The Proceedings of the Twentieth World Congress of Philosophy 7 (2010): 89–110.
Forst, Rainer. “Toleration.” In The Stanford Encyclopedia of Philosophy, edited by Edward N. Zalta (Fall 2017 Edition), section 3. https://plato.stanford.edu/archives/fall2017/entries/toleration.
Laerke, Mogens. Spinoza and the Freedom of Philosophizing. Oxford: Oxford University Press, 2021.
Laursen, John Christian. “Baylean Liberalism: Tolerance Requires Nontolerance.” In Beyond the Persecuting Society: Religious Toleration Before the Enlightenment, edited by John Christian Laursen and Cary J. Nederman, 197–215. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1997.
Remer, Gary. “Bodin’s Pluralistic Theory of Toleration.” In Difference and Dissent: Theories of Tolerance in Medieval and Early Modern Europe, edited by John Christian Laursen and Cary J. Nederman, 119–37. Lanham: Rowman and Littlefield, 1996.
Spinoza, Benedictus. The Collected Works of Spinoza. Vol. 2. Edited and translated by Edwin Curley. Princeton, NJ: Princeton University Press, 2016.
Steinberg, Justin. “Spinoza’s Curious Defense of Toleration.” In Spinoza’s Theological-Political Treatise: A Critical Guide, edited by Yitzhak Melamed and Michael Rosenthal, 210–230. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
Zagorin, Peter. How the Idea of Religious Toleration Came to the West. Princeton, NJ: Princeton University Press, 2005.
Copyright (c) 2022 Roczniki Filozoficzne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
