Arystoteles i początki pojęcia powszechnika

Tomasz Tiuryn

doi:10.18290/rf22703.13

Tomasz Tiuryn Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0001-6970-1196

DOI: https://doi.org/10.18290/rf22703.13

Słowa kluczowe: Arystoteles, problem uniwersaliów, realizm, przedmioty abstrakcyjne

Abstrakt

Celem artykułu jest prezentacja Arystotelesowskiej koncepcji powszechnika, w szczególności zaś obrona tezy, że pojęcie powszechnika u Arystotelesa jest znacząco inne niż współczesne pojęcie powszechnika, zgodnie z którym powszechnik to byt wspólny wielu rzeczom jednostkowym. Dla Arystotelesa powszechnik jest przede wszystkim przedmiotem orzekania, aktów intelektu oraz definicji. W tekście pokazuję również, że powszechniki u Arystotelesa nie pełnią funkcji przyczyn, nie mogą więc być własnościami lub przyczynami cech indywiduów. Upodabnia je to do współczesnego pojęcia przedmiotu abstrakcyjnego, takiego jak sensy Fregego lub sądy. Bezpośrednim punktem odniesienia artykułu jest książka Pawła Rojka Tropy i uniwersalia. Badania ontologiczne (2019). Polemizuję tu z Rojka interpretacją klasycznej koncepcji powszechnika, przede wszystkim z jego odczytaniem teorii Tomasza z Akwinu.

Biogram autora

Tomasz Tiuryn, Uniwersytet Warszawski

Dr hab. Tomasz Tiuryn — Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii, Zakład Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej

Bibliografia

Ackrill, John. 1963. Aristotle’s Categories and De Interpretatione. Oxford: Clarendon Press.

Apostle, Hippocrates G. 1980. Aristotle’s Categories and Propositions (De Interpretatione). Grinnell: Peripatetic Press.

Aristotle. 2014. Metaphysics. Indianapolis/Cambridge: Hackett.

Armstrong, David M. 1989. Universals: an Opinionated Introduction. Boulder: Westview Press.

Cohen, Sheldon Marc. 2008. „Kooky Objects Revisited: Aristotle’s Ontology”. Metaphilosophy 39: 3–19. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9973.2008.00521.x.

Cohen, Sheldon Marc. 2013. „Accidental Beings in Aristotle’s Ontology”. W: Reason and Analysis in Ancient Greek Philosophy: Essays in Honor of David Keyt, red. Georgios Anagnostopoulos i Fred D. Miller, Jr., 231–242. Dordrecht: Springer.

Crivelli, Paolo. 2015. „Aristotle’s Definitions of Universals and Individuals in de Intepretatione 7”. W: Nominalism about Properties. New Essays, red. Ghislain Guigon i Gonzalo Rodriguez-Pereyra, 19–37. New York: Taylor & Francis.

Dancy, Russell. 1975. „On Some of Aristotle’s First Thoughts about Substances”. Philosophical Review 84: 338–375. DOI: https://doi.org/10.2307/2184117.

De Libera, Alain. 1996. La querelle des universaux. De Platon à la fin du Moyen Âge. Paris: Seuil.

Fine, Gail. 1993. On Ideas. Aristotle’s Criticism of Plato’s Theory of Forms. Oxford: Oxford University Press.

Frede, Michael. 1987. Essays on Ancient Philosophy. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Galluzo, Gabriele. 2008. „The Problem of Universals and its History. Some General Considerations”. Documenti e Studi sulla Tradizione Filosofica Medievale 19: 335–369.

Gill, Mary Louise. 2005. „Aristotle’s Metaphysics Reconsidered”. Journal of the History of Philosophy 43, no. 3: 223–241. DOI: https://doi.org/10.1353/hph.2005.0138.

Hadot, Pierre. 1980. „Sur divers sens du mot ‘pragma’ dans la tradition philosophique grecque”. W: Concepts et catégories dans la pensée antique, ed. Pierre Aubenque, 309–320. Paris: Vrin.

Lewis, Frank. 1991. Substance and Predication in Aristotle. Cambridge: Cambridge University Press.

Matthews, Gareth B. 1982. „Accidental unities”. W: Language and logos: Studies in Ancient Greek Philosophy, red. Malcolm Schofield and Martha Craven Nussbaum, 223–240. Cambridge: Cambridge University Press.

Modrak, Deborah. 2001. Aristotle’s Theory of Language and Meaning. Cambridge: Cambridge University Press.

Owen, Gwilym Ellis Lane. 1965. „Inherence”. Phronesis 10: 97–105: 97–105.

Panaccio, Claude. „Universals”. W: Oxford Handbook of Medieval Philsophy, red. John Marenbon, 385–402. Oxford: Oxford University Press.

Rodriguez-Pereyra, Gonzalo. 2000. „What is the Problem of Universals?”. Mind 109: 255–273. https://www.jstor.org/stable/2660134.

Rojek, Paweł. 2019. Tropy i uniwersalia. Badania ontologiczne. Warszawa: Semper.

Rosen, Gideon. 2017. „Abstract Objects”. W: The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2017 Edition), red. Edward N. Zalta, https://plato.stanford.edu/archives/sum2017/entries/abstract-objects. Dostęp 19.08.2022.

Ross, William David. 1924. Aristotle’s Metaphysics, t. I–II. Oxford: Clarendon Press.

Tiuryn, Tomasz. 2009, Boecjusz i problem uniwersaliów. Monografie FNP. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Tiuryn, Tomasz. 2015. „Przedmiot poznania i definicji. Problem uniwersaliów w ujęciu

Boecjusza i Aleksandra z Afrodyzji”. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 60: 25–47.

Tiuryn, Tomasz. 2016a. „Z powrotem do Arystotelesowskiej teorii znaczenia”. Przegląd Tomistyczny 21: 347–408.

Tiuryn, Tomasz. 2016b. „Forma, natura, ogólność. Aleksandra z Afrodyzji koncepcja uniwersaliów”. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 61: 59–77.

Tiuryn, Tomasz. 2018a. „Wprowadzenie do Arystotelesowskiej filozofii języka”. W: Arystoteles. Peri hermeneias (Hermeneutyka). Tłum. Tomasz Tiuryn, 1–118. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.

Tiuryn, Tomasz. 2018b. „Teoria semantyczna Arystotelesa”. W: Arystoteles. Peri hermeneias (Hermeneutyka). Tłum. Tomasz Tiuryn, 505–564. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.

Tiuryn, Tomasz. 2021. „The Notion of ‘pragma’ in Aristotle’s Theory of Signification”. Przegląd Tomistyczny 27: 123–158.

Tweedale, Martin. 1987. „Aristotle’s Universals”. Australasian Journal of Philosophy 65: 412–426. DOI: https://doi.org/10.1080/00048408712343051.

Tweedale, Martin. 1988. „Aristotle’s Realism”. Canadian Journal of Philosophy 18, no. 3: 503–526. DOI: https://doi.org/10.1080/00455091.1988.10717188.

Wedin, Michael. 2000. Aristotle’s Theory of Substance. The Categories and Metaphysics Z. Oxford: Oxford University Press.

Weidemann, Hermann. 1994. „Anmerkungen”. W: Aristoteles. Peri hermeneias. Przekład i komentarz Hermann Weidemann, 133–473. Berlin: Akademie Verlag.