Rekonstrukcja pojęć w Szkole Lwowsko-Warszawskiej. Teoria i praktyka
Abstrakt
Pojęcia były zawsze jednym z najważniejszych obiektów badań filozoficznych. Szczególnie duży wkład do teorii analizy pojęć wnieśli przedstawiciele polskiej gałęzi XX-wiecznej filozofii analitycznej, czyli Szkoły Lwowsko-Warszawskiej. Badaniom filozoficznym w tej szkole przyświecał postulat jasności myślenia i mowy. Analiza i doskonalenie pojęć oraz języka filozoficznego jako ich nośnika były naturalnym wyrazem programu metodologicznego, jaki formacji tej nadał jej założyciel, Kazimierz Twardowski. W artykule przedstawiona jest procedura rekonstrukcji pojęć, stosowana powszechnie w szkole Twardowskiego. Okazuje się, że pomimo głębokich niekiedy różnic między poszczególnymi przedstawicielami SLW (wyrażających się chociażby w opozycji psychologizm–logicyzm) da się wskazać pewne rysy wspólne prowadzonych w szkole badań nad pojęciami. Są to przede wszystkim moment kategorialny i moment konstrukcyjny, ze względu na który całą procedurę najlepiej określić właśnie jako „rekonstrukcję”. Bliżej zostały omówione dwa przykłady rekonstrukcji pojęć: praca Jana Łukasiewicza dotycząca pojęcia przyczyny oraz wyniki Alfreda Tarskiego dotyczące pojęcia prawdy.
Bibliografia
Ajdukiewicz, Kazimierz. 1937/1960. „Kierunki i prądy filozofii współczesnej”. W: Tenże, Język i poznanie, 1:249–63. Warszawa: PWN.
Bocheński, Józef Maria. 1998. Między logiką a wiarą. Z Józefem M. Bocheńskim rozmawia Jan Parys. Warszawa: Noir sur Blanc.
Brożek, Anna. 2017. „Opis analityczny jako metoda analityczna”. Filozofia Nauki 25 (2): 57–87.
Brożek, Anna. 2020a. „Fenomen Szkoły Lwowsko-Warszawskiej”. W: Historia filozofii, red. Stanisław Janeczek i Anna Starościc, 285–339. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Brożek, Anna. 2020b. Analiza i konstrukcja. O metodach badania pojęć w Szkole Lwowsko-Warszawskiej. Warszawa: Semper.
Brożek, Anna, Marcin Będkowski, Alicja Chybińska, Stepan Ivanyk i Dominik Traczykowski. 2020c. Antyirracjonalizm. Metody filozoficzne w Szkole Lwowsko-Warszawskiej. Warszawa: Semper.
Cappelen, Herman. 2018. Fixing Language: An Essay on Conceptual Engineering. Oxford: Oxford University Press.
Carnap, Rudolf. 1950. Logical Foundations of Probability. Chicago: University of Chicago Press.
Carus, André W. 2007. Carnap and Twentieth-Century Thought: Explication as Enlightenment. Cambridge: Cambridge University Press.
Czeżowski, Tadeusz. 1965. „Opis naukowy”. W: Tenże, Filozofia na rozdrożu, 41–50. Warszawa: PWN.
Czeżowski, Tadeusz. 1956/1969. „O metodzie opisu analitycznego”. W: Tenże, Odczyty filozoficzne, 136–42. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
Czeżowski, Tadeusz. 1968/1969. „Czym jest tzw. psychologia deskrypcyjna”. W: Tenże, Odczyty filozoficzne, 231–34. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
Jadacki, Jacek. 1998. Orientacje i doktryny filozoficzne. Warszawa: Wydział Filozofii i Socjologii UW.
Jadacki, Jacek, i Swiderski E., red. [w druku]. The Notion of Causality in the Lvov–Warsaw School. Brill.
Kleszcz, Ryszard. 2015. Metoda i wartości. Metafilozofia Kazimierza Twardowskiego. Warszawa: Semper.
Łukasiewicz, Jan. 1906/1961. „Analiza i konstrukcja pojęcia przyczyny”. W: Tenże, Z zagadnień logiki i filozofii, 9–62. Warszawa: PWN.
Łukasiewicz, Jan. 1912. „O potrzebie założenia instytutu metodologicznego”. Ruch Filozoficzny, nr 2: 17–19.
Łukasiewicz, Jan. 1928/1998. „O metodę w filozofii”. W: Tenże, Logika i metafizyka. Miscellanea, 41–42. Warszawa: Wydział Filozofii i Socjologii UW.
Łukasiewicz, Jan. 2013. Pamiętnik. Warszawa: Semper.
Maher, Patrick. 2007. „Explication Defended”. Studia Logica 86:331–41.
Stróżewski, Władysław, red. 1978. Studia z teorii poznania i filozofii wartości. Wrocław: Ossolineum.
Tarski, Alfred. 1933/1995. Pojęcie prawdy w językach nauk dedukcyjnych. W: Tenże, Pisma logiczno-filozoficzne, 13–172. Warszawa: PWN.
Tarski, Alfred. 1944/1995. Semantyczna koncepcja prawdy i podstawy semantyki. W: Tenże, Pisma logiczno-filozoficzne, 228–82. Warszawa: PWN.
Twardowski, Kazimierz.1898/1965. „Wyobrażenia i pojęcia”. W: Tenże, Wybrane pisma filozoficzne, 114–97. Warszawa: PWN.
Twardowski, Kazimierz. 1901/2013. „O formalizmie logicznym w myśleniu”. W: Tenże, Myśl, mowa i czyn, cz. 1, red. Anna Brożek i Jacek J. Jadacki, 27. Kraków: Copernicus Center Press.
Twardowski, Kazimierz. 1921/1965. „Symbolomania i pragmatofobia”. W: Tenże, Wybrane pisma filozoficzne, 354–63. Warszawa: PWN.
Witwicki, Władysław. 1900/1934. Analiza psychologiczna ambicji. Lwów: Polskie Towarzystwo Filozoficzne.
Wojtysiak, Jacek. 2007. „Słownik wybranych terminów filozoficznych”. W: Antoni B. Stępień, Wstęp do filozofii, wyd. 5, 327–438. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Woleński, Jan. 1985. Filozoficzna Szkoła Lwowsko-Warszawska. Warszawa: PWN.
Copyright (c) 2022 Roczniki Filozoficzne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
