Ambiwalencja greckiej nadziei

Jacek Filek

doi:10.18290/rf21692-4

Jacek Filek Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska https://orcid.org/0000-0003-1518-3092

Słowa kluczowe: elpis, spodziewanie się, nadzieja, strach, filozofia grecka

Abstrakt

Artykuł jest próbą odtworzenia myślenia Greków o fenomenie nadziei. Stwierdzona zostaje wielopoziomowa jej ambiwalencja. Najpierw jako spodziewanie się albo czegoś dobrego, albo czegoś złego. Następnie jako nadzieja negatywna (w znaczeniu nieuzasadniona, nierozumna i prowadząca do zguby) bądź pozytywna (w znaczeniu uzasadniona, rozumna i umożliwiająca ocalenie). Na koniec jako nadzieja moralnie dobra bądź zła w zależności od etycznej oceny jej przedmiotu. Stwierdzona zostaje też korelacja strachu i nadziei. Postawiony zostaje problem odniesienia nadziei do czasu. W tym kontekście są rozważane są poglądy Hezjoda, Tukidydesa, Platona, Arystotelesa i stoików.

Bibliografia

Abramowiczówna, Zofia (red.). 1960. Słownik grecko-polski. T. II. Warszawa: PWN.

Arystoteles. 1988. Retoryka. Poetyka. Tłum. Henryk Podbielski. Warszawa: PWN.

Arystoteles. 1992. Dzieła wszystkie. T. 3 [O duszy. Krótkie rozprawy psychologiczno-biologiczne. Zoologia. O częściach zwierząt]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Arystoteles. 1993. Dzieła wszystkie. T. 4 [O ruchu zwierząt. O poruszaniu się przestrzennym zwierząt. O rodzeniu się zwierząt. O barwach. O głosach. Fizjognomika. O roślinach. Opowiadania zdumiewające. Mechanika. Zagadnienia przyrodnicze. O odcinkach niepodzielnych. Położenia i nazwy wiatrów. O Melissosie. Ksenofanesie i Gorgiaszu]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Arystoteles. 1996a. Metafizyka. Tłum. Tadeusz Żeleźnik. Lublin: KUL.

Arystoteles. 1996b. Dzieła wszystkie. T. 5 [Etyka nikomachejska. Etyka wielka. Etyka eudemejska. O cnotach i wadach]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Babrios. 1861. Ezopowe Bajki. Tłum. Zygmunt Węclewski. Poznań: W Komisie Księgarni Jana Konstantego Żupańskiego.

Cyceron. 1961. Rozmowy Tuskulańskie. W: idem. Pisma filozoficzne. T. 3. Tłum. Józef Śmigaj. Warszawa: PWN.

Heidegger, Martin. 1994. Bycie i czas. Tłum. Bogdan Baran. Warszawa: PWN.

Hezjod. 1952. Prace i dni. Tłum. Wiktor Steffen. Biblioteka Narodowa. Wrocław: Ossolineum.

Hezjod. 1999a. Prace i dni. Tłum. Jerzy Łanowski. Warszawa: Prószyński i S-ka.

Hezjod. 1999b. Teogonia. Tłum. Jerzy Łanowski. Warszawa: Prószyński i S-ka.

Hobbes, Thomas. 1956. Elementy filozofii. Tłum. Czesław Znamierowski. T. 1–2. Warszawa: PWN.

Homer. 1990. Iliada. Tłum. Franciszek Ksawery Dmochowski, red. Zygmunt Kubiak, Warszawa: PIW.

Kerényi, Karl. 2014. Eleusis. Tłum. Ireneusz Kania. Kraków: Wydawnictwo Homini.

Krokiewicz, Adam. 1959. Moralność Homera i etyka Hezjoda. Warszawa: Pax.

Kubiak, Zygmunt. 2013. Literatura Greków i Rzymian. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Panofsky, Dora i Erwin. 2010. Puszka Pandory. Metamorfozy znaczenia symbolu mitycznego. Warszawa: Wydawnictwo KR.

Pindar. 1981. Wybór poezji, oprac. Alicja Szastyńska-Siemion. Wrocław: Ossolineum.

Platon. 1958a. Fileb. Tłum. Władysław Witwicki. Warszawa: PWN.

Platon. 1958b. Państwo. Tłum. Władysław Witwicki. Warszawa: PWN.

Platon. 1982. Uczta, Eutyfron, Obron Sokratesa, Kriton, Fedon. Tłum. Władysław Witwicki. Warszawa: PWN.

Ritter, Joachim, Karlfried Gründer i Gottfried Gabriel (red.). 2007. Historisches Wörterbuch der Philosophie. Basel: Schwabe & Co, 2007

Schopenhauer, Artur. 2004. W poszukiwaniu mądrości życia. Parerga i paralipomena. Tłum. Jan Garewicz. T. II. Kęty: Wydawnictwo Antyk.

Spinoza, Benedykt de. 1954. Etyka. Tłum. Ignacy Myślicki. Warszawa: PWN.

Stabryła, Stanisław (red.). 1975. Ajschylos, Sofokles, Eurypides. Antologia tragedii greckiej. Tłum. Srebrny Stefan, Morawski Kazimierz, Łanowski Jerzy. Kraków: Wydawnictwo Literackie. 1975.

Tukidydes. 1991. Wojna peloponeska. Tłum. Kazimierz Kumaniecki. Biblioteka Narodowa. Wrocław: Ossolineum, 1991.

Wudel, Witold. 1971. Filozofia strachu i nadziei. Teoria społeczna Tomasza Hobbesa. Warszawa: Książka i Wiedza.