Słabość liberalnej demokracji dźwignią sukcesu partii antyestablishmentowych. Chantal Mouffe o wyzwaniach polityczności

Słowa kluczowe: Chantal Mouffe, populizm, lewica, prawica, liberalizm, kryzys

Abstrakt

Jesteśmy dziś w Europie świadkami zwrotu populistycznego, można mówić nawet o „populistycznym momencie”, który odsłania oblicza kryzysu neoliberalnej demokracji. Jak podkreśla Chantal Mouffe, ów „populistyczny moment” wyraża zbiór heterogenicznych żądań, których nie da się umieścić w tradycyjnym spektrum politycznym na osi lewica–prawica. Bitwy naszych czasów będą toczyć się między prawicowym a lewicowym populizmem. I chociaż obecny stan społeczeństw liberalnych zdaje się sprzyjać rozwojowi prawicy, Mouffe udowadnia, że tylko odnowienie myśli lewicowej, ściślej — lewicowy populizm może przyczynić się do radykalizacji demokracji. Celem artykułu jest analiza przyczyn rosnącego sukcesu partii populistycznych w krajach europejskich oraz zbadanie, czy formy przejawiania się obecnego kryzysu wpływają na rozwój narracji populistycznej, zwłaszcza w jej prawicowej odsłonie.

Bibliografia

Betz, Hans-Georg. 2002. „Conditions Favouring the Success and Failure of Radical Right-Wing Populist Parties in Contemporary Democracies”. W: Democracies and the Populist Challenge, red. Yves Mény i Yves Surel, 197–213. Basingstoke: Palgrave Macmillan.

Borkowska-Nowak, Małgorzata. 2017. „Pośród miraży i pułapek populizmu. O przesłankach sukcesu partii antyestablishmentowych”. W: Nowe partie i ruchy polityczne. Praktyka i idee współczesnych demokracji, red. Katarzyna Walecka i Katarzyna Wojtas, 37–50. Wydawnictwo Naukowe UKSW.

Canovan, Margaret. 2008. Lud. Tłum. Sebastian Szymański. Warszawa: Wydawnictwo Sic!

Canovan, Margaret. 2010. Zaufajcie ludowi! Populizm i dwa oblicza demokracji. Tłum. Ewa Klekot. W: Populizm, red. naukowa Olga Wysocka, 283–305. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Dybel, Paweł, i Szymon Wróbel. 2008. Granice polityczności. Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Fundacja Aletheia.

Haider, Jörg. 1995. The Freedom I Mean. [B.m.w.]: Swan Books.

Immerfall, Stefan. 1998. „Conclusion: the neo-populist agenda”. W: The New Politics of the Right: Neo-Populist Parties and Movements in Established Democracies, red. Hans-Georg Betz i Stefan Immerfall, 249–261. London: Macmillan.

Koczanowicz, Leszek. 2005. „Antagonizm, agonizm i radykalna demokracja. Koncepcja polityki Chantal Mouffe”. W: Chantal Mouffe. Paradoks demokracji. Tłum. Wojciech Jach, Magdalena Kamińska i Andrzej Orzechowski, 8–16. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.

Kołakowski, Leszek. 2011. Moje słuszne poglądy na wszystko. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Laclau, Ernesto. 2010. „Co oznacza populizm”. Tłum. Adam Ostolski. W: Populizm, red. naukowa Olga Wysocka, 99–116. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Mouffe, Chantal. [b. r.]. „Democracy in Europe: The Challenge of Right-wing Populism”. CCCB. Dostęp 10.05.2021. http://www.cccb.org/rcs_gene/mouffe.pdf.

Mouffe, Chantal. 2001. „The Left Needs a Political Adversary”. Transversal.at. Dostęp 10.05. 2021. https://transversal.at/pdf/journal-text/1235/.

Mouffe, Chantal. 2005a. „The ‘End of Politics” and the Challenge of Right-wing Populism. W: Populism and the Mirror of Democracy, red. Francisco Panizza, 50–71, London, New York: Verso.

Mouffe, Chantal. 2005b. Paradoks demokracji. Tłum. Wojciech Jach, Magdalena Kamińska i Andrzej Orzechowski. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.

Mouffe, Chantal. 2006. „Demokracja wymaga różnicy”. [Chantal Mouffe w rozmowie z Jackiem Żakowskim]. Polityka. Dodatek Niezbędnik Inteligent, nr 25 (2559). Dostęp 10.05,2021. https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/183570,1,demokracja-wymaga-roznicy.read.

Mouffe, Chantal. 2008. Polityczność. Przewodnik krytyki politycznej. Tłum. Joanna Erbel. Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Mouffe, Chantal. 2011. „Wyzwanie Schmitta”. W: Carl Schmitt. Wyzwanie polityczności, red. Chantal Mouffe, 5–11, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Mouffe, Chantal. 2014. „Populism is a necessity”. [Chantal Mouffe w rozmowie z Julią Korbik]. The European.eu. Das Debatten Magazine. Dostęp 10.05,2021. https://www.theeuropean.de/en/chantal-mouffe-4/8420-why-the-eu-needs-populism.

Mouffe, Chantal. 2015. [Chantal Mouffe w rozmowie z Elke Wagner]. W: eadem. Agonistyka. Tłum. Barbara Szelewa. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Mouffe, Chantal. 2018. For a Left Populism. London, New York: Verso.

Mudde, Cas. 2010. „Populistyczny Zeitgeist”. Tłum. Daria Kuczyńska-Szymala. W: Populizm, red. naukowa Olga Wysocka, 338–367. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Shils, Edward A. 2010. „Udręka tajemnicy: populizm”. Tłum. Daria Kuczyńska-Szymala. W: Populizm, red. naukowa Olga Wysocka, 44–52. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Taggart, Paul. 2000. Populism. Buckingham: Open University Press.

Taggart, Paul. 2010. „Populizm, lud i rdzenna kraina”. Tłum. Daria Kuczyńska-Szymala. W: Populizm, red. naukowa Olga Wysocka, 77-98. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Taguieff, Pierre-André. 2010. „Nauki polityczne w konfrontacji z populizmem. Od konceptualnego mirażu do realnego problemu”. Tłum. Agnieszka Kościańska i Michał Petryk. W: Populizm, red. naukowa Olga Wysocka, 145–191. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Weyland, Kurt. 2010. „Neoliberalny populizm w Ameryce Łacińskiej i Europie Wschodniej”. Tłum. Łukasz Gruszczyński. W: Populizm, red. naukowa Olga Wysocka, 216–253. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Wielgosz, Przemysław. 2005. „Rewanż antagonizmu i upadek centrolewicy”. Lewica.pl. Dostęp 10.05.2021. http://www.lewica.pl/index.php?id=10122&druk=1.

Wysocka, Olga. 2010. „Wstęp”. W: Populizm, red. naukowa Olga Wysocka, 7–22. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Opublikowane
2021-06-28
Dział
Artykuły