Ewolucja a dzieło stworzenia — odpowiedź na polemikę Michała Chaberka z teistycznym ewolucjonizmem

Mariusz Tabaczek

doi:10.18290/rf20684-10

Mariusz Tabaczek Papieski Uniwersytet Św. Tomasza z Akwinu w Rzymie, Włochy https://orcid.org/0000-0001-6985-8337

DOI: https://doi.org/10.18290/rf20684-10

Słowa kluczowe: dyspozycja materii, ewolucja a stworzenie, ewolucjonizm teistyczny, gatunek naturalny, przypadłość, Tomasz z Akwinu, tomizm, specjacja, substancja, wiara i ewolucja

Abstrakt

W odpowiedzi na tekst Michała Chaberka, będący polemiką z moim stanowiskiem w kwestii teistycznego ewolucjonizmu, zwracam uwagę na kilka kluczowych zagadnień dotyczących filozofii i teologii arystotelesowsko-tomistycznej w kontekście teorii ewolucji, oraz wykazuję pewne nieścisłości i błędy w argumentacji mojego adwersarza. Definiując kluczowe aspekty terminu „stworzenie” w ujęciu Tomasza z Akwinu podkreślam, że zmiany ewolucyjne należą do Boskiego gubernatio, a nie creatio. Przedstawiam także nieco bardziej wnikliwą analizę zagadnienia dotyczącego konieczności bezpośredniej Boskiej interwencji w powstaniu nowych gatunków. Przechodząc do zagadnień stricte metafizycznych poruszam kwestie definicji substancjalizmu arystotelesowsko-tomistycznego, analogicznego charakteru statusu bycia substancją, oraz alternatywnej systematyki organizmów żywych zaproponowanej przez Chaberka. W dziedzinie teologii filozoficznej odpowiadam na pytanie o pochodzenie formy substancjalnej pierwszego przedstawiciela nowopowstałego gatunku, w odniesieniu do zagadnień dyspozycji materii i przypadłości substancji. Wracając do kwestii metafizycznych aspektów ewolucjonizmu, proponuję charakterystykę transformacji międzygatunkowej jako procesu, na który składa się wiele zmian substancjalnych i przypadłościowych.

Bibliografia

Austriaco, Nicanor Pier Giorgio, James Brent, Thomas Davenport, John Baptist Ku. Ewolucja w świetle wiary. Perspektywa tomistyczna. Tłum. Grażyna Gomola, Aleksander Gomola. Poznań: W drodze, 2019.

Carl, Brian T. „Thomas Aquinas on the Proportionate Causes of Living Species”. Scientia et Fides 8, nr 2 (2020): 223–248.

Chaberek, Michał. „Skąd pochodzą nowe formy substancjalne? — Polemika z teistycznym ewolucjonizmem w ujęciu M. Tabaczka”. Roczniki Filozoficzne 68, nr 4 (2020): 199–216.

Chaberek, Michał. „Tomasz z Akwinu a teistyczny ewolucjonizm.” Zeszyty Naukowe KUL 59 (2016): 59–82.

Dodds, Michael J. The Philosophy of Nature. Oakland, CA: Western Dominican Province, 2010.

Doolan, Gregory T. Aquinas on the Divine Ideas as Exemplar Causes. Washington, DC: Catholic University of America Press, 2008.

Feser, Edward. Scholastic Metaphysics: A Contemporary Introduction. Heusenstamm: Editiones Scholasticae, 2014.

Hofmann, James R. „Erich Wasmann, S.J.: Natural Species and Catholic Polyphyletic Evolution during the Modernist Crisis”. Journal of Jesuit Studies 7 (2020): 244–262.

Hofmann, James R. „Some Thomistic Encounters with Evolution”. Theology and Science 18, nr 2 (2020). https://doi.org/10.1080/14746700.2020.1755548.

Lamoureux, Denis O. „Evolutionary Creation: Moving Beyond the Evolution Versus Creation Debate”. Christian Higher Education 9, nr 1 (2009): 28–48.

Reale, Giovanni. Historia filozofii starożytnej. II. Platon i Arystoteles. Tłum. Edward Iwo Zieliński. Lublin: Wydawnictwo KUL, 1996.

Robinson, Howard. „Substance.” W: The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2020), red. Edward N. Zalta. https://plato.stanford.edu/entries/substance/.

Stump, Eleonore. „Substance and Artifact in Aquinas’s Metaphysics”. W: Knowledge and Reality: Essays in Honor of Alvin Plantinga, red. Thomas M. Crisp, Matthew Davidson, David Vander Laan, 63–80. Dordrecht: Springer, 2006.

Tabaczek, Mariusz. „The Metaphysics of Evolution: From Aquinas’ Interpretation of Augustine’s Concept of Rationes Seminales to the Contemporary Thomistic Account of Species Transformism”. Nova et Vetera 18, nr 3 (2020): 945–972.

Tabaczek, Mariusz. Posłowie do Ewolucja w świetle wiary. Perspektywa tomistyczna Nicanor Pier Giorgio Austriaco, James Brent, Thomas Davenport, and John Baptist Ku, 225–241. Poznań: W drodze, 2019.

Tabaczek, Mariusz. „What Do God and Creatures Really Do in an Evolutionary Change? Divine Concurrence and Transformism from the Thomistic Perspective”. American Catholic Philosophical Quarterly 93, nr 3 (2019): 445–482.

Van Melsen, Andreas G. M. Filozofia przyrody. Tłum. Sylwester Zalewski. Warszawa: IW Pax, 1962.

Zon, Józef. „Substancja (w naukach przyrodniczych).” W: Encyklopedia Katolicka, t. 18, kol. 1146. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2013.