Antyewolucyjny kreacjonizm we współczesnej Polsce i jego wpływ na edukację religijną
Abstrakt
W niniejszym tekście analizuję tezy stawiane przez polskich antyewolucyjnych kreacjonistów, które w ostatnich latach zostały wyrażone nie tylko w publikacjach naukowych, ale także w ramach różnych form przekazu treści wiary religijnej oraz w publicznie prowadzonych dyskusjach, stanowiących istotny aspekt omawianej dziedziny. Celem artykułu jest określenie głównych składowych antyewolucyjnego kreacjonizmu oraz uchwycenie mechanizmów myślenia, które prowadzą do wewnętrznej niespójności formułowanych koncepcji a także niezgodności z wiedzą przyrodniczą, filozoficzną i teologiczną.
Pokazuję jak wiele aspektów antyewolucyjnego kreacjonizmu zostało włączonych do podręczników katechetycznych, opublikowanych w ostatniej dekadzie w Polsce. Stanowczo za dużo jest tam treści zawierających podstawowe błędy i zredagowanych w taki sposób, który nie służy budowaniu relacji między nauką a wiarą religijną. Ewolucjonizm kojarzony jest głównie ze skrajnym naturalizmem, zaś kreacjonizm z fundamentalistyczną interpretacją biblijnych opisów stworzenia i odrzucaniem teorii ewolucji. Zbyt mało uwagi zwraca się na naukowe postacie ewolucjonizmu oraz wartościowe nurty kreacjonizmu. Wynika to między innymi z braku konsultacji treści na stylu nauk przyrodniczych i teologii z tymi reprezentantami Kościoła katolickiego, którzy akademicko zajmują się problematyką interdyscyplinarną.
Bibliografia
Aby nie ustać w drodze (Podręcznik do nauki religii dla II klasy gimnazjum). Red. Jan Szpet, Danuta Jackowiak. Poznań: Wydawnictwo św. Wojciecha, 2013.
Baker, Jason M. „Adaptive speciation. The role of natural selection in mechanisms of geographic and non-geographic speciation”. Studies in History and Philosophy of Science Part C: Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences 36, nr 2 (2005): 303–326.
Brockman, John, red. Nauka a kreacjonizm. O naukowych uproszczeniach teorii inteligentnego projektu. Tłum. Dariusz Sagan, Sławomir Piechaczek. Warszawa: CIS, 2007.
Być świadkiem Zmartwychwstałego w świecie (Podręcznik do nauki religii dla II klasy liceum i technikum). Red. Piotr Pierzchała. Warszawa: Wydawnictwo Katechetyczne, 2013.
Chaberek, Michał. Kościół a ewolucja. Warszawa: Fronda, 2012.
Chaberek, Michał, Tomasz Rowiński. Stworzenie czy ewolucja. Dylemat katolika. Warszawa: Fronda, 2014.
Coyne, Jerry A., H. Allen Orr. Speciation. Sunderland, MA: Sinauer, 2004.
Coyne, Jerry A. „Teoria inteligentnego projektu. Wiara, która nie chce się ujawnić”. W: Brockman, Nauka a kreacjonizm, 15–34.
Czerkawski, Jarosław, Elżbieta Kondrek, Bogusław Nosek, red. Na drogach wiary (Podręcznik do nauki religii dla II klasy liceum i technikum). Kielce: Jedność 2013.
Drees, Willem B. Nauka wobec wiary. Spory, debaty, konteksty. Tłum. Krzysztof Skonieczny. Kraków: Copernicus Center Press, 2016.
Dziadosz, Dariusz. Tak było na początku. Izrael opowiada swoje dzieje. Przemyśl: Wydawnictwo Archidiecezji Przemyskiej, 2011.
„Dziekani: ewolucja istnieje, a Giertych i Orzechowski kompromitują kraj”. Wirtualna Polska, 25.10.2006. Dostęp 29.08.2020. https://wiadomosci.wp.pl/dziekani-ewolucja-istnieje-a-giertych-i-orzechowski-kompromituja-kraj-6037394693579393a.
Ehrlich, Paul R. Human Natures. Washington, DC: Shearwater Books, 2000.
Fenchel, Tom. The Origin and Early Evolution of Life. Oxford—New York: OUP, 2002.
Futuyma, Douglas J. Ewolucja. Warszawa: Wydawnictwa UW, 2008.
Giertych, Maciej. „Creationism, evolution. Nothing has been proved”. Nature, nr 444 (2006): 265. https://www.nature.com/articles/444265d.
Giertych, Maciej. „Dinozaury żyły w czasach ludzi”. Wprost, 23.10.2006. Dostęp 18.08.2020. https://www.wprost.pl/96230/maciej-giertych-dinozaury-zyly-w-czasach-ludzi.html.
Giertych, Maciej. „Nauka na służbie ideologii.” Opoka w kraju 46 (2003): 6–8. Dostęp 20.08.2020. http://opoka.giertych.pl/owk46.htm.
Gould, Stephen J. The Structure of Evolutionary Theory. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2002.
Hajduk, Zygmunt. Ogólna metodologia nauk. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2001.
Hazen, Robert M. Genesis. The Scientific Quest for Life’s Origin. Washington, DC: Joseph Henry Press, 2005.
Heller, Michał. Nauka i Teologia—niekoniecznie tylko na jednej planecie. Kraków: Copernicus Center Press, 2019.
Heller, Michał. „Jak uczyć o stworzeniu?”. Tarnowskie Studia Teologiczne 32, nr 1 (2013): 115–120.
Heller, Michał. Filozofia przypadku. Kosmiczna fuga z preludium i codą. Kraków: Copernicus Center Press, 2011.
Heller, Michał. „Naukowy obraz świata a zadanie teologa”. W: Obrazy świata w teologii i w naukach przyrodniczych, red. Michał Heller, Stanisław Wszołek, Stanisław Budzik, 13–27. Tarnów: Biblos 1996.
Jan Paweł II. „Magisterium Kościoła wobec ewolucji (Przesłanie do członków Papieskiej Akademii Nauk, Watykan 22.X.1996)”. Osservatore Romano 18, nr 1 (1997): 18–19.
Jan Paweł II. „Posłanie do o. George’a V. Coyne’a, dyrektora Obserwatorium Watykańskiego (Watykan 1.VI.1988)”. W: Tadeusz Sierotowicz, Nauka a wiara—przestrzeń dialogu. Obrazy świata jako przestrzeń dialogu pomiędzy nauką a teologią, 262–273. Tarnów: Biblos, 1997.
Jaromi, Stanisław. „Kościół a ewolucja—zasady dialogu”. Roczniki Filozoficzne 60, nr 4 (2012): 219–232.
Jermaczek, Andrzej. „Rec. Johnson J. W. G. 1989. Na bezdrożach teorii ewolucji. Wydaw. Michalineum, Warszawa-Struga”. Lubuski Przegląd Przyrodniczy 1, nr 3 (1990): 58–59.
Jezus uczy i zbawia (Podręcznik do nauki religii dla I klasy gimnazjum). Red. Zbigniew Marek, Andrzej Hajduk, Janusz Mółka, Anna Waliluk. Kraków: WAM, 2012.
Johnson, J. W. G. Na bezdrożach teorii ewolucji. Tłum. Jan Kempski. Warszawa-Struga: Michalineum, 1989.
„Katoliccy filozofowie: nie ma konfliktu między ewolucją a stworzeniem”. eKAI, 20.10.2006. Dostęp 2.09.2020. https://ekai.pl/katoliccy-filozofowie-nie-ma-konfliktu-miedzy-ewolucja-a-stworzeniem.
Kotowicz, Wojciech. „Józefa Życińskiego meta-przedmiotowe ujęcie relacji między nauką a religią”. Roczniki Filozoficzne 60, nr 4 (2012): 249–260.
Kowalski, Marian. “Argumenty kreacjonistów? Obal je wszystkie”. totylkoloteria.pl, 11.03.2018. Dostęp 2.09.2020. https://www.totylkoteoria.pl/2018/03/argumenty-kreacjonistow.html?fbclid=IwAR3waqJgG4TRFe0xuqEa89U7kww9DfqI4mXNEPt-RptwaNnP08Taa6ZsodE.
Krawczyk, Józef F. Człowiek nie zaistniał przez przypadek. Przegrałeś Darwinie!, Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalnie, 2003.
„Kto podważa teorię Darwina”. Nauka w Polsce, 17.10.2006. Dostęp 20.08.2020. https:// naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C25674%2Ckto-podwaza-teorie-darwina.html.
Luisi, Pier Luigi. The Emergence of Life. From Chemical Origins to Synthetic Biology. Cambridge: CUP, 2006.
Marek, Zbigniew, Andrzej Hajduk, Janusz Mółka, Anna Waliluk, red. Jezus uczy i zbawia (Podręcznik do nauki religii dla I klasy gimnazjum). Kraków: WAM, 2012.
Maryniarczyk, Andrzej. „Dlaczego kreacjonizm?”. W: Ewolucjonizm czy kreacjonizm (Przyszłość cywilizacji Zachodu), red. Piotr Jaroszyński, 41–91. Lublin: Fundacja Lubelska Szkoła Filozofii Chrześcijańskiej, 2008.
Maryniarczyk, Andrzej. Dlaczego stworzenie „ex nihilo”. Teoria metafizycznego kreacjonizmu. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2018.
Moje miejsce w świecie (Podręcznik do nauki religii dla II klasy szkół ponadgimnazjalnych). Red. Jan Szpet, Danuta Jackowiak. Poznań: Wydawnictwo św. Wojciecha, 2013.
Na drogach wiary (Podręcznik do nauki religii dla II klasy liceum i technikum). Red. Jarosław Czerkawski, Elżbieta Kondrak, Bogusław Nosek. Kielce: Jedność, 2013.
Niklewicz, Konrad. „Giertych chce zakazać Darwina w szkołach”. Gazeta.pl, 13.10.2006. Dostęp 20.08.2020, https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,3682091.html.
Pabjan, Tadeusz. „Czy nauka dowodzi istnienia Boga? Naukowa apologetyka Piusa XII”. Studia Philosophiae Christianae 45, nr 2 (2009): 277–294.
Pajewski, Mieczysław. „Meandry sporów o pochodzenie (cz. 5)”. Idź pod prąd, nr 13 (sierpień 2005): 8–9.
Papieska Komisja Biblijna. Interpretacja Pisma Świętego w Kościele (Przemówienie Ojca Świętego Jana Pawła II oraz Dokument Papieskiej Komisji Biblijnej). Tłum. Kazimierz Romaniuk. Poznań: Pallottinum, 1994.
Pezda, Aleksandra. „Wiceminister edukacji: Poradzimy sobie bez tolerancji”. Gazeta.pl, 14.10. 2006. Dostęp 21.08.2020. https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,3684136.html.
Pius XII. Encyklika o pewnych fałszywych poglądach zagrażających podstawom nauki katolickiej Humani generis (12.08.1950). Vaticano: LEV, 1950.
Piwowar, Andrzej. „Biblijny opis stworzenia świata i człowieka w odniesieniu do nauk przyrodniczych”. W: Naukowy a religijny obraz początku wszechświata i człowieka. Perspektywy dialogu, red. Jacek Golbiak, Karol Jasiński, Wojciech Kotowicz, 49–95. Wydział Teologii UWM: Olsztyn, 2015.
Polak-Pałkiewicz, Ewa. „Ewolucja—obłok wiedzy czy ideologii”. Niedziela 46 (2006): 26. Dostęp 17.08.2020. https://www.niedziela.pl/artykul/80613/nd/Ewolucja---oblok-wiedzy-czy-ideologii.
Rauchfuss, Horst. Chemical Evolution and the Origin of Life. Berlin: Springer, 2008.
Ribas de Pouplana Lluis, red. The Genetic Code and the Origin of Life. New York: Academic/Plenum, 2004.
Sabath, Karol. „Jak zostałem fundamentalistą antyreligijnym”. Kosmos 42, nr 3–4 (1993): 687–714.
Safran, Rebecca J., Patrik Nosil. Speciation. The Origin of New Species, “Nature Education Knowledge” 3 (2012): 17.
Schwartz, Jeffrey H. Sudden Origins. Fossils, Genes, and the Emergence of Species. New York: Wiley, 1999.
Seckbach, Joseph, red. Origins. Genesis, Evolution and Diversity of Life. New York: Kluwer Academic Publishers, 2004.
Shubin, Neil H. „«Wielkie» przejście”. W: Brockman, Nauka a kreacjonizm, 95–105.
Ska, Jean-Louis. Introduction to Reading the Pentateuch. Tłum. Pascale Dominique. Winona Lake, IN: Eisenbrauns, 2006.
Słomka, Marek. Działanie Boga w świecie. Analiza filozoficzna. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2018.
Słomka, Marek. Ewolucjonizm chrześcijański o pochodzeniu człowieka. Lublin: Gaudium, 2004.
Słomka, Marek. „Antynaukowy kreacjonizm jako negacja teistycznego ewolucjonizmu”. W: Naukowy a religijny obraz początku wszechświata i człowieka. Perspektywy dialogu, red. Jacek Golbiak, Karol Jasiński, Wojciech Kotowicz, 113–124. Olsztyn: Wydawnictwo UWM, 2015.
Sowa, Łukasz. „Wpływ teorii ewolucji Karola Darwina na moralność, życie i pojmowanie świata”. Communitas 30, nr 1 (2008): 48–51.
Stancel, Stanisław, Lucjan Balter, Kazimierz Czulak, Paweł Góralczyk, red. Kosmos i człowiek. Poznań: Pallottinum, 1989.
Strus, Robert, Wiesław Galant, red. Świadczę o Jezusie w świecie (Podręcznik do nauki religii dla II klasy szkół ponadgimnazjalnych). Lublin: Gaudium, 2013.
Szpet, Jan, Danuta Jackowiak, red. Moje miejsce w świecie (Podręcznik do nauki religii dla II klasy szkół ponadgimnazjalnych). Poznań: Wydawnictwo św. Wojciecha, 2013.
Szymaniak, Marcin. „Maciej Giertych chce wyrzucić ewolucję ze szkół”. Życie Warszawy, 12.10.2006. Dostęp 17.08.2020. http://www.zw.com.pl/artykul/192900.html.
Teerikorpi, Pekka, Mauri Valtonen, Kirsi Lehto, Harry Lehto, Gene Byrd, Arthur Chernin. The Evolving Universe and the Origin of Life. The Search for Our Cosmic Roots. New York: Springer, 2009.
Turek, Józef. „Wszechświat czasowo nieskończony i stworzony”. Studia Warmińskie 28 (1991): 217–233.
„UW: teoria ewolucji jest powszechnie uznawana”. Wirtualna Polska, 19.10.2006. Dostęp 20.08. 2020. https://wiadomosci.wp.pl/uw-teoria-ewolucji-jest-powszechnie-uznawana-6037394343776897a.
Van Inwagen, Peter. „Księga Rodzaju a ewolucja”. Tłum. Marcin Iwanicki, Marek Osmański. Roczniki Filozoficzne 52, nr 1 (2004): 363–398.
Via, Sara. „Natural selection in action during speciation”. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 106 (2009): 9939–9946 (suplement 1).
„Wiedza kontra ignorancja”. Sprawy Nauki, 9.11.2006. Dostęp 2.09.2020. http://www.sprawynauki.edu.pl/archiwum/dzialy-wyd-papierowe/197-naukowa-agora/212–149.
Yockey, Hubert P. Information Theory, Evolution and the Origin of Life. Cambridge: CUP, 2005.
Zon, Józef. „Ewolucja i ewolucjonizm”. W: Dydaktyka filozofii, t. 7, Filozofia przyrody, red. Stanisław Janeczek, Anna Starościc, Dariusz Dąbek, Justyna Herda, 87–113. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2013.
Zon, Józef, Zuzanna Kieroń. „Człowiek jako wytwór ewolucji”. W: Dusza–Umysł–Ciało. Spór o jedność bytową człowieka, red. Andrzej Maryniarczyk, Katarzyna Stępień, 163–178. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2007.
Życiński, Józef. Bóg i stworzenie. Zarys teorii ewolucji. Lublin: Gaudium, 2011.
Copyright (c) 2020 Roczniki Filozoficzne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
