Postawy „być” i „mieć” w psychologii

Bronisław Grulkowski

Bronisław Grulkowski

Abstrakt

The paper sought to present and order the opinions on "to be" and "to have" extant in psychology. To differentiate between "to be" and "to have" seems to be important as regards both theory and life of an average man. "To be" and "to have" have been dealt with in various psychological contests: in fragments (Cekiera, Chlewiński, Kozielecki, and Oleś), or "to be" and "to have" taken as a whole (Frankl, Fromm, and Popielski). The present paper sought to grasp some common elements extant in the understanding of "to be" and "to have" in the views of different authors.

The paper proposes to grasp and interpret various opinions on "to be" and "to have" in the context of the main statements of existential psychology. The representatives of that branch in psychology (Binswanger, Boss, Ellenberger, Minkowski, May, and Tillich) emphasize how important is the fact of man's freedom and responsibility and his "being-in-the-world" (in-der-Welt-Sein). In his "being-in-the-world" man must relate himself to the world of nature (Umwelt), to other people (Mitwelt), to his own experiences (Eigenwelt), and to the spatial perspective and temporal character of his own existence.

In the context of those statements of existential psychology, and analyzing mainly the opinions of Fromm and Staehelin, "to be" and "to have" may be taken as two opposing attitudes towards reality. The "to be" attitude is understood in psychology as an attitude in which a person lives through their unity with the whole of the universe, preserving at the same time their own integrity and developing their own abilities. It is a creative attitude connected with a desire to find the truth about reality, to be delighted with the world and to love other people.

The "to have" attitude is understood as an attitude characterized by a certain basic sense of apprehension, certain distrust towards reality. This attitude is dominated by egocentrism and pragmatism towards reality.

Thus understood "to be" and "to have" attitudes have their cognitive, emotional and behavioral dimension (any differences here are revealed mainly in the motivation of behaviors). The "to be" and "to have" attitudes are manifested in man's relation to the universe, nature, future, inevitable suffering, other people and his own person.

According to Erich Fromm, what is decisive in the genesis of the "to be" and "to have" attitudes is the manner in which a person satisfies their existential needs (the "proper" manner forms the "to be" attitude, the "improper" manner forms the "to have" attitude).

Bibliografia

Allport G. W.: Becoming: Basic Consideration for Psychology of Personality. New Haven 1955.

Binswanger L.: Grundformen und Erkenntnis Menschlichen Daseins.München−Basel 1962.

Binswanger L.: The Case of Ellen West − an Antropological-clinical Study. W: R.May, E. Angel, H. F. Ellenberger (eds.). Existence – a New Dimension in Psychiatry and Psychology. New York 1958a s.237-364.

Binswanger L.: The Existential Analysis School of Thought. W: R.May, E. Angel, H. F. Ellenberger (eds.). Existence – a New Dimension in Psychiatry and Psychology. New York 1958b s.191-213.

BossM.: Psychoanalysis and Daseinanalysis.New York 1963.

Cekiera Cz.: Psychoprofilaktyka uzależnień oraz terapia i resocjalizacja osób uzależnionych. Lublin 1992.

Chałubiński M.: Ericha Fromma „Mieć czy być”. Próba komentarza. W: E. Fromm. Mieć czy być. Warszawa 1989 s.7-17.

Chlewiński Z.: Dojrzałość. Poznań 1991.

Chlewiński Z.: Egzystencjalistyczna psychologia. W: Encyklopedia Katolicka. T. 4. Red. R. Łukaszyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz. Lublin 1985 kol.739-740.

Dudzikowa M.: O trudnej sztuce tworzenia samego siebie. Warszawa 1985.

Ellenberger H. F.: Psychiatric Phenomenology and Existential Analysis. W: R. May, E. Angel, H. F. Ellenberger (eds.). Existence – a New Dimension in Psychiatry and Psychology. New York 1958 s.92-124.

Encyklopedia Katolicka. T. 1, 2, 4, 5. Lublin 1973-1989.

Frankl V. E.: Homo patiens.Tłum. R. Czernecki, J. Morawski. Warszawa 1984.

Fromm E.: Credo. „Colloquia Communia” 1990a nr 1-6 s.5-9.

Fromm E.: Ludzka natura a charakter. „Colloquia Communia” 1990b nr1-6 s.55-75.

Fromm E.: Man for Himself. New York 1947.

Fromm E.: Mieć czy być. Tłum. J. Miziński. Warszawa 1989.

Fromm E.: Osztuce miłości. Tłum. A. Bogdański. Warszawa 1971.

Fromm E.: Rewolucja nadziei. Ku uszlachetnionej technologii. „Colloquia Communia” 1990c nr 1-6 s.251-279.

Fromm E.: Szkice z psychologii religii. Tłum. J. Prokopiuk. Warszawa 1966.

Fromm E.: Trochę osobistych wspomnień. „Colloquia Communia” 1990d nr1-6 s.11-15.

Fromm E.: Ucieczka od wolności. Tłum. O. i A. Ziemilscy. Warszawa 1978.

Fromm E.: Zapomniany język. Tłum. J. Marzęcki. Warszawa 1977.

Hall C. S., Lindzey G.: Teorie osobowości. Tłum. J. Kowalczewska, J. Radzicki. Warszawa 1990.

Jankowski K. (red.): Psychologia w działaniu. Warszawa 1981.

Jan Paweł II: Evangelium vitae. Kraków 1995.

Kozielecki J.: Koncepcja transgresyjna człowieka. Warszawa 1987.

Mańka E.: Polemiki wokół psychologii humanistycznej. „Przegląd Psychologiczny” 23:1980 nr 3 s.429-445.

Marcel G.: „Być” i „mieć”. Tłum. P. Lubicz. Warszawa 1986.

Marcel G.: Homo viator. Wstęp do metafizyki nadziei. Tłum. P. Lubicz. Warszawa 1984.

Mariański J.: W poszukiwaniu sensu życia. Lublin 1990.

Marody M.: Mieć aby być. W: Społeczne problemy środowiska akademickiego − referaty zsesji naukowej Ośrodka Badań Społecznych ZSP. Kazimierz Dolny, 21-24 kwietnia 1988. Warszawa 1988 s.10-27.

Maslow A.: Motywacja i osobowość. Tłum. P. Sawicka. Warszawa 1990.

May R.: Contributions of Existential Psychotherapy. W: R. May, E. Angel, H. F. Ellenberger (eds.). Existence − aNew Dimension in Psychiatry and Psychology. New York 1958a s.37-91.

May R., Angel E., Ellenberger H. F. (eds.): Existence – a New Dimension in Psychiatry and Psychology. New York 1958.

May R.: Miłość iwola. Tłum. H. i P. Śpiewakowie. Warszawa 1978.

May R.: Psychologia i dylemat ludzki. Tłum. T. Mieszkowski. Warszawa 1989.

May R.: The Origins and Significance of the Existential Movement in Psychology. W: R.May, E. Angel, H. F. Ellenberger (eds.). Existence − aNew Dimension in Psychiatry and Psychology. New York 1958b s.3-36.

Mounier E.: Wprowadzenie do egzystencjalizmów. Tłum. E. Krasnowolska. Kraków 1964.

Nowak S.: Teorie postaw. Warszawa 1973.

Oleś P.: Wartościowanie aosobowość. Lublin 1989.

Płużek Z.: Psychologia pastoralna. Kraków 1991.

Popielski K. (red.): Człowiek − pytanie otwarte. Lublin 1987.

Popielski K.: Logoteoria ilogoterapia wkontekście psychologii współczesnej. W: K.Popielski (red.). Człowiek − pytanie otwarte. Lublin 1987a s.27-65.

Popielski K.: „Sens” i „wartość” życia jako kategorie antropologiczno-psychologiczne. W: K. Popielski (red.). Człowiek − pytanie otwarte. Lublin 1987b s.107-139.

Popielski K.: Analiza poczucia sensu życia. Test Noo-dynamiki (T. N-D). Lublin 1991.

Popielski K.: Noetyczny wymiar osobowości. Lublin 1993.

Prężyna W.: Funkcja postawy religijnej w osobowości człowieka. Lublin 1981.

Prężyna W.: Motywacyjne korelaty centralności przedmiotu postawy religijnej. Lublin 1977.

Saciuk R.: Jednostka a społeczeństwo. (Z humanistycznej psychoanalizy E. Fromma). „Colloquia Communia” 1950 nr 1-6 s.17-39.

Społeczne problemy środowiska akademickiego − referaty zsesji naukowej Ośrodka Badań Społecznych ZSP. Kazimierz Dolny, 21-24 kwietnia 1988. Warszawa 1988.

Staeheli n B.: Das Welt als Du. Zurich 1972.

Staehelin B.: Haben und Sein. Zurich 1969.

Strojnowsk i J.: Erich Fromm. W: Encyklopedia Katolicka. T. 5. Red. L. Bieńkowski i in. Lublin 1989 s.724-725.

Studia zpsychologii. T. 1. Warszawa 1988.

Tarnowski K.: Być czy mieć. „W drodze” 1986 nr 4 s.40-48.

Tillich P.: Rodzaje lęku. W: K. Jankowski (red.). Psychologia w działaniu. Warszawa 1981 s.62-77.

Tillich P.: The Courage to Be. New Haven 1952.

Uchnast Z.: Humanistyczna orientacja wpsychologii osobowości. Lublin 1983.

Uchnast Z.: Koncepcja człowieka jako osoby w psychologii humanistyczno-egzystencjalnej. W: K. Popielski (red.). Człowiek − pytanie otwarte. Lublin 1987 s.77-100.

Zacher L.: Mieć czy być − czyli zachodnie poszukiwania szansy przetrwania. „Studia Filozoficzne” 1980 nr 9 s.27-44.