Zagadnienie rozumienia arystotelesowskiej koncepcji substancji przez Whiteheada

  • Wojciech Kowalski Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie
Słowa kluczowe: byt, substancja, zmienność, tożsamość, Arystoteles, Whitehead

Abstrakt

The problem which was Whitehead’s fundamental concern in the works of his later period was the problem of substance. The origin of theory of substance Whitehead finds in Aristotele’s dictum that a primary substance is neither predicable of nor present in a subject. This theory directly contravenes Whitehead’s own principle of universal relativity, that every actual entity is present in every other actual entity. Aristotelian substances are regarded by Whitehead as bare particulars, each conceived as being just its particular self with no necessary relevance to any other particular, inert and static, incapable of any change which is not a mere external adventure. To Whitehead, the Aristotelian formula is equivalent to Descartes’ definition of substance: “an existent thing which requires nothing but itself in order to exist.”

Whitehead’s equation of Aristotelian substance with Descartes’ and Lockean’s definition rests upon a gross misunderstanding. Aristotele’s theory conceives substance as dynamic and interrelated, contrary to what Whitehead supposed. There is no “undifferentiated endurance” for the Aristotelian substance. There is, on contrary, intrinsic development, change, becoming. The reason why it is legitimate to predicate contrary predicates of the same substance at different times is precisely because the substance itself has changed.

Bibliografia

Arystoteles: Fizyka, tł. K. Leśniak, [w:] Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. II, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1990.

Arystoteles: Kategorie, tł. K. Leśniak, [w:] Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. I, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1990.

Arystoteles: O duszy, tł. P. Siwek, [w:] Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. III, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1990.

Arystoteles: Metafizyka, oprac. M. A. Krąpiec, A. Maryniarczyk, na podstawie tłumaczenia J. Żeleźnika, t. I-II, Lublin: RW KUL 2000.

Christian W. A.: An Interpretation of Whitehead’s Metaphysics, New Haven: Yale University Press 1959, ss. 419.

Descartes R.: Zasady filozofii, tł. I. Dąmbska, I, 51, Warszawa 1960, ss. 423

Eslick L. J.: Substance, Change, and Causality in Whitehead, „Philosophy and Phenomenological Research” 18 (1958), June, s. 503-513.

Felt J. W.: Whitehead’s Misconception of “Substance” in Aristotle, „Process Studies” 14 (1985), nr 4 (Winter), s. 224-236.

Gutowski P.: Filozofia procesu i jej metafilozofia. Studium metafizyki Ch. Hartshorne’a, Lublin: RW KUL 1995, ss. 271.

Hartshorne Ch.: Whitehead on Process: A Reply to Professor Eslick, „Philosophy and Phenomenological Research” 18 (1958), June, s. 514-520.

Krąpiec M. A.: Arystotelesowska koncepcja substancji, Lublin: RW KUL 2000, ss. 156.

Krąpiec M. A.: Metafizyka, Lublin: RW KUL 1988, ss. 549.

Krąpiec M. A.: O rozumienie filozofii, Lublin: RW KUL 1991, ss. 320.

Leclerc I.: Whitehead’s Transformation of the Notion of Substance, „Philosophical Quarterly” 1953, nr 3 (July), s. 225-243.

Locke J.: Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, tł. B. J. Gawecki, t. I, Warszawa 1955, ss. 574.

Maryniarczyk A.: Zeszyty z metafizyki, t. II, Lublin 1998, ss. 126.

Rosiak M.: Arystotelesowski substancjalizm i jego nowożytne modyfikacje, [w:] Studia Whiteheadiana. Polskie badania nad filozofią A. N. Whiteheada, Kraków 2003, s. 47-65.

Rosiak M.: Metafizyka genezy: Arystoteles i Whitehead, „Roczniki Filozoficzne” 50 (2002), z. 3, s. 21-40.

Rosiak M.: Spór o substancjalizm. Studia z ontologii Ingardena i metafizyki Whiteheada, Łódź 2003, ss. 222.

Ross W. D.: Aristotle, New York–Chicago–Boston: Charles Scribner’s Sons 1927, ss. 348.

Swieżawski S.: Byt, Kraków, ss. 370.

Whitehead A. N.: Adventures of Ideas, New York 1967, ss. 301.

Whitehead A. N.: Modes of Thought, New York 1968, ss. 179.

Whitehead A. N.: Process and Reality, Corrected edition ed. by D. R. Griffin, D. W. Sherburne, New York: Free Press 1978, ss. 413.

Whitehead A. N.: Science and the Modern World, New York 1959, ss. 191 (wyd. polskie: Nauka i świat nowożytny, tł. M. Kozłowski, M. Pieńkowski, Kraków 1987, ss. 295).

Żuchowski P.: Krytyka substancjalizmu filozofii nowożytnej w metafizyce procesu Whiteheada, [w:] Studia Whiteheadiana. Polskie badania nad filozofią A. N. Whiteheada, Kraków 2003, s. 27-45.

Życiński J.: Problem substancji w Whiteheadowskiej filozofii procesu, „Analecta Cracoviensia” 21-22 (1989-90), s. 137-151.

Opublikowane
2020-10-14
Dział
Artykuły