Miejsce filozofii chemii w filozofii przyrodoznawstwa
Abstrakt
The paper is focused on the role of philosophy of chemistry in the philosophy of natural sciences. The author claims that chemistry is a paradigmatic example of laboratory science in Ian Hacking’s sense. Therefore a philosophical and methodological analysis of chemistry can change or modify several theses of the philosophy of natural sciences. Some of them are as follows: the stability of laboratory science; the primacy of experimental practice over the theoretical one in chemistry; the problem of the reduction of chemistry to physics; the influence of scientific instruments on the growth of chemical knowledge; the problem of the empirical criteria of the existence of theoretical entities; the role of theoretical models and theoretical modelling in laboratory sciences; the problem of using the principle of inter-subjective testability in chemistry; the semiotic peculiarities of chemistry.
Bibliografia
Aykroyd W. R. 1970: Three Philosophers, Greenwood Press, Westport.
Baracca A. 1996,: Chemistry’s Leading Role in the Scientific Revolution at the Turn of the Century, [w:] V. Mosini (red.), Philosophers in the Laboratory, Euroma, Rome, s. 61-80.
Buchler J. W. 2004: Chemistry Seen as Molecular Architecture with a Note on the German Term “Stoff”, [w:] D. Sobczyńska, P. Zeidler, E. Zielonacka-Lis (red.), Chemistry in the Philosophical Melting Pot, Peter Lang, Frankfurt am Mein, s.73-97.
Cartwright N. 1983: How the Laws of Physics Lie, Oxford University Press, Oxford.
Cartwright N., Shomar T., Suarez M. 1995: The Tool-box of Science, [w:] W. E. Herfel, W. Krajewski, I. Niiniluoto, R.Wójciki (red.), Theories and Models in Scientific Processes, Rodopi, Amsterdam–Atlanta, s.137-149.
Crombie A. C. 1960: Nauka średniowieczna i początki nauki nowożytnej. Tom I, IW PAX, Warszawa.
Feyerabend P. K. 1979: Jak być dobrym empirystą, PWN, Warszawa.
Feyerabend P. K. 1996: Przeciw metodzie, Siedmiogród, Wrocław.
Fierz-David H. E. 1958: Historia rozwoju chemii, PWN, Warszawa.
Franklin A. 1999: Can that Be Right? Essays on Experiment, Evidence, and Science, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht–Boston–Londyn.
Grosholz E.R., Hoffmann R. 2000: How Symbolic and Iconic Languages Bridge the Two Worlds of the Chemist. A Case Study from Contemporary Bioorganic Chemistry, [w:] N. Bhushan, S. Rosenfeld (ed.), Of Minds and Molecules. New Philosophical Perspectives on Chemistry, Oxford University Press, Oxford, s. 230-247.
Hacking I. 1983: Representing and Intervening, Cambridge University Press, New York, Cambridge.
Hacking I. 1992 (a): The Self-Vindication of the Laboratory Sciences, [w:] A. Pickering (red.), Science as Practice and Culture, The University of Chicago Press, Chicago, London, s. 29-64.
Hacking I. 1992 (b): ‘Style’ for Historians and Philosophers, „ Studies in History and Philosophy of Science”, vol.23, No. 1, s.1-20.
Hacking I. 1995/1996: Scientific Realism about Some Chemical Entities. Comments on Zeidler & Sobczynska’s Paper, „Foundations of Science”, vol. 1, No. 4, s. 537-542.
Hajduk Z. 2004: Filozofia przyrody – Filozofia przyrodoznawstwa: metakosmologia, TN KUL, Lublin.
Hoffmann R. 1995: The same and not the same, Columbia University Press, New York.
Hoffmann R., Laszlo P. 1994: Reprezentacja w chemii, [w:] D. Sobczyńska, P. Zeidler (red.), Nowy eksperymentalizm – teoretycyzm – reprezentacja, WN IF UAM, Poznań, s. 87-108.
Hoffmann R., Carpentier B.K., Minkin V. I. 1997: Ockham’s Razor and Chemistry, „Hyle”, vol.3, s. 3-28.
Jacob C. 2004: The Use of Philosophy in Chemistry: Logical Aspects of Scientific Arguments in Everyday Research, [w:] D. Sobczyńska, P. Zeidler, E. Zielonacka-Lis (red.), Chemistry in the Philosophical Melting Pot, Peter Lang, Frankfurt am Mein, s. 117-139.
Kazibut R. 2003,: Eksperymentalna praktyka badawcza nauki a zasada intersubiektywnej sprawdzalności, [w:] D. Sobczyńska, P. Zeidler (red.), Homo experimentator, WN IF UAM, Poznań, s.189-210.
Klein U. (ed.) 2001: Tools and Modes of Representation in the Laboratory Science, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht–Boston–London.
Kuhn T. S. 1985,: Tradycje matematyczne a tradycje eksperymentalne w rozwoju nauk fizycznych, [w:] tenże, Dwa bieguny, tł. S. Amsterdamski, PIW, Warszawa, s. 67-112.
Kuhn T. S. 2001: Struktura rewolucji naukowych, Aletheia, Warszawa.
Lyotard J. F. 1997: Kondycja ponowoczesna, Aletheia, Warszawa.
Morrison M., Morgan M. 1999: Models as Mediating Instruments, [w:] M. Morrison, M. Morgan (red.), Models as Mediators, Cambridge University Press, Cambridge, s. 11-37.
Plesch P. H. 1999: On the Distinctness of Chemistry, „Foundations of Chemistry”, nr 1, s. 6-15.
Popper K. 1977: Logika odkrycia naukowego, PWN, Warszawa.
Popper K. 1992: Wiedza obiektywna, PWN, Warszawa.
Scerri E. R., McIntyre L. 1997: The Case for the Philosophy of Chemistry, „Synthese”, vol. 111, No. 3, s. 213-232.
Schummer J. 1999: W kierunku filozofii chemii, [w:] D. Sobczyńska, P. Zeidler (red.), Chemia: laboratorium myśli i działań, WN IF UAM, Poznań, s. 173-202.
Sobczyńska D. 1984: Osobliwości chemii, WN UAM, Poznań.
Sobczyńska D. 1993: Sztuka badań eksperymentalnych, WN UAM, Poznań.
Sobczyńska D. 1998: Instrumentarium badawcze chemii a globalne przemiany poznawcze w nauce, [w:] J. Such, M. Szcześniak (red.), Z epistemologii wiedzy naukowej, WN IF UAM, Poznań, s. 185-203.
Sobczyńska D. 1999: Praktyka eksperymentalna chemii – tradycja i nowoczesność, swoistość i uniwersalność, teoria i aparatura, [w:] D. Sobczyńska, P. Zeidler (red.), Chemia: laboratorium myśli i działań, WN IF UAM, Poznań, s. 89-110.
Theobald D. W. 1977: Uwagi o filozofii chemii, „Człowiek i Światopogląd”, nr 9, s. 138-154.
van Brakel J. 2000: Philosophy of Chemistry. Between the Manifest and the Scientific Image, Leuven University Press, Leuven.
Zeidler P. 1994: Nowy eksperymentalizm a teoretycyzm. Spór o przedmiot i sposób uprawiania filozofii nauki, [w:] D. Sobczyńska, P. Zeidler (red.), Nowy eksperymentalizm – teoretycyzm – reprezentacja, WN IF UAM, Poznań, s. 87-108.
Zeidler P., Sobczyńska D. 1995/1996: The Idea of Realism in the New Experimentalism and the Problem of the Existence of Theoretical Entities in Chemistry, „Foundations of Science”, vol. 1, No. 4, s. 517-535.
Zeidler P. 1999: O teoretyczności chemii – studium metodologiczne, [w:] D. Sobczyńska, P. Zeidler (red.), Chemia: laboratorium myśli i działań, WN IF UAM, Poznań s. 45-73.
Zeidler P. 2000 (a): O redukcji chemii do fizyki, czyli o pewnym przesądzie filozoficznej refleksji nad nauką, [w:] E. Piotrowska, M. Szcześniak, J. Wiśniewski, Między przyrodoznawstwem, matematyką a humanistyką, WN IF UAM, Poznań, s. 403-421.
Zeidler P. 2000 (b): The Epistemological Status of Theoretical Model of Molecular Structure, „Hyle”, vol. 6, s. 17-34.
Zeidler P. 2002: Chemia i filozofia. Czy istnieją specyficzne problemy filozoficzne chemii?, [w:] E. Piotrowska, J. Wiśniewski (red.), Z filozofii przyrodoznawstwa i matematyki, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań, s. 153-168.
Zeidler P. 2003: Homo experimentator a spór o realizm laboratoryjny, [w:] D. Sobczyńska, P. Zeidler (red.), „Homo experimentator”, WN IF UAM, Poznań, s. 105-137.
Zeidler P. 2004: The Semiotic Status of Structural Formulas and the Causal Theory of Reference, [w:] D. Sobczyńska, P. Zeidler, E. Zielonacka-Lis (red.), Chemistry in the Philosophical Melting Pot, Peter Lang, Frankfurt am Mein, s.151-169.
Zeidler P. 2005: Spór o stabilność praktyki badawczej nauk empirycznych, [w:] J. Kmita, B. Kotowa, J. Sójka (red.), Nauka, humanistyka, człowiek, WN UAM, Poznań, s. 139-155.
Zielonacka-Lis E. 2003: Filozoficzne koncepcje wyjaśniania naukowego a współczesna chemia, WN IF UAM, Poznań.
Copyright (c) 2006 Roczniki Filozoficzne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
