Wyjaśnianie antropiczne w kosmologii

Józef Turek

Józef Turek Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Słowa kluczowe: kosmiczne koincydencje, zasada antropiczna, wyjaśnianie antropiczne

Abstrakt

The main purpose of this article is to present the essence and the role of anthropic explanation in cosmology. This explanation was proposed during the time when there was no further possibility of finding the explanation of cosmic coincidences on the ground of contemporary scientific theories. This explanation relies on the recognition of the fact of the existence of a carbon life in the Universe as a factor which explains the Universe’s global characteristics, which are a requisite for appearance of life. The explanatory value of this explanation depends on the character of relations of the connections between the cosmic coincidences and the fact of the existence of life. In the case of the Weak Anthropic Principle this explanation has a character of simple tautology. In the case of the Strong Anthropic Principle, however, it is a philosophical explanation, whose cognitive value depends on both: the correctness of these principles and their logico-mathematical coherence with the cosmic coincidences.

Biogram autora

Józef Turek, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Ks. prof. dr hab. Józef Turek – Katedra Filozofii Kosmologii, Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Bibliografia

Ajdukiewicz A.: Logika pragmatyczna, Warszawa 1965.

Barrow J. D., Tipler F. J.: The Anthropic Cosmological Principle, Oxford 1986.

Balashov Y. V.: Resource Letter AP-1: The anthropic principle, „American Journal of Physics” 59(1991), s. 1069-1076.

Bertola F., Curi U. (eds) The Anthropic Principle. Proceedings of the Second Venice Conference in Cosmology and Philosophy, Cambridge 1993.

Bunge M.: O przyczynowości. Miejsce zasady przyczynowości we współczesnej fizyce, Warszawa 1968.

Carr B. J., Rees M.: The anthropic principle and the physical world, „Nature” 278 (1979), s. 605-612.

Collins C. B., Hawking S.W.: Why is the Universe Isotropic?, „Astrophysical Journal” 180 (1973), no. 2, s. 317-334.

Carter B.: Large Number Coincidences and the Anthropic Principle, [w:] M. S. Longair (ed.), Confrontation of Cosmological Theories with Observational Data, Dordrecht 1974, s. 291-298.

Coyne G. V.: Some Theological Reflections on the Anthropic Principle, [w:] F. Bertola, U. Curi (eds), The Anthropic Principle, Cambridge 1993, s. 161-169.

Craig W. L. [Rec:] The Anthropic Cosmological Principle. By John C. Barrow and Frank J. Tipler, Oxford: The Claredon Press, 1986; New York: Oxford University Press, 1986, 706 pp, „International Philosophical Quarterly” 27 (1987), no. 4, s. 437-447.

Craig W. L. Barrow and Tipler on the Anthropic Principle vs. Divine Design, „The British Journal for the Philosophy of Science” 18 (1988), s. 389-395.

Davies P. C. W.: Multiverse Cosmological Models, http://arxiv.org/ftp/astro-ph/papers/0403/0403047.pdf#search=""Multiverse Cosmological Models"", s. 1-15.

Deltete R. J.: What does the Anthropic Principle Explain?, „Perspectives on Science” 1 (1993), no. 2, s. 285-305.

Dicke R. H.: Gravitation without a Principle of Equivalence, „Reviews of Modern Physics” 20 (1957), no. 1, s. 363-376.

Dicke R. H.: Dirac’s Cosmology and Mach’s Principle, „Nature” 192 (1961), s. 440-441

Dirac P. A. M.: A New Basis for Cosmology, „Proceeding of the Royal Society” A 165 (1938), s. 199-208.

Долгов А. Д., Зельдович Я. Б., Сажин М. В.: Космология ранней Вселенной, Изд. МГУ, Москва 1988.

Drees W. B.: Beyond the Big Bang: Quantum Cosmologies and God, Open Court Publishing, La Salle 1990.

Ehrenfest P.: In what way does it become manifest in the fundamental laws of physics that space has three dimensions?, „Proceedings of the Amsterdam Academie” 20 (1917), s. 200-214.

Ellis G. F. R.: Essay Review on „The Anthropic Cosmological Principle” by J. D. Barrow and F. J. Tipler, „General Relativity Gravitation” 20 (1988), no. 5, s. 497-511.

Ellis G. F. R., Kirchner U., Stoeger W. R.: Multiverses and physical cosmology, http://arxiv.org/abs/astro-ph/0305292, 28 Aug. 2003, s. 1-32.

Gale G.: The Anthropic Principle, „Scientific American” 245 (1981), no. 6, s. 114-122.

Gale G.: Whither Cosmology: Anthropic, anthropocentric, Teleological?, [w:] J. Rescher (ed.), Current Issues in Teleology, Lancham 1986, s. 102-110.

Gribbin J., Rees M.: Kosmiczne zbiegi okoliczności, Wyd. Cyklady, Warszawa 1996.

Haldane J. B. S.: The inequality of man, London 1932

Hall P. J.: Anthropic Explanations in Cosmology, „Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society” 24 (1983), s. 443-447.

Harris H. H.: Cosmos and Anthropos. A Philosophical Interpretation of the Anthropic Cosmological Principle, London 1991.

Harrison E. R.: The cosmic numbers, „Physics Today” 25(1972), no. 12, s. 30-34.

Harrison E. R.: Cosmology. The Science of the Universe, Cambridge 1981.

Heller M.: Ewolucja kosmologiczna – problem i pytania, [w:] J. Janik, P. Lenartowicz (red.), Nauka – Religia – Dzieje. II Seminarium Interdyscyplinarne w Castel Gandolfo, 6-9 września 1982 roku, OBI, Kraków 1984, s. 4-20.

Jaworski B., Dietłaf A.: Kurs fizyki. Procesy falowe. Optyka. Fizyka atomowa i jądrowa, t. III, Warszawa 1974.

Kamiński S.: Wyjaśnianie w metafizyce, [w:] tenże, Jak filozofować?, Studia z metodologii filozofii klasycznej, Do druku przyg. T. Szubka, (Stanisław Kamiński. Pisma wybrane, t. 1), TN KUL, Lublin 1989, s. 151-176.

Kanitscheider B.: Explanation in Physical Cosmology, „Erkenntnis” 22 (1985), no. 1-3, s. 253-264

Kanitscheider B.: Anthropic Arguments – Are they Really Explanations, [w:] F. Bertola, U. Curi (eds), The Anthropic Principle, Cambridge 1993, s. 171-180.

Kinastowski W.: Podstawy biologii współczesnej, Warszawa 1974.

Klimek Z.: Koincydencje dużych liczb kosmologii i mikrofizyki, „Postępy Astronomii” 24 (1976), z. 4, s. 223-233.

Leslie J.: Universes, London 1989.

Leslie J.: Przejawy delikatnego dostrojenia, „Zagadnienia Filozoficzne w Nauce” 16 (1994), s. 27-62.

Livio M., Hollowell D., Weiss A., Truran J. W.: The anthropic significance of the existence of an excited state of 12C, „Nature” 340 (1989), s. 281-284.

Longo O.: Anthropic Principle and Ancient Science, [w:] F. Bertola, U. Curi (eds), The Anthropic Principle, Cambridge 1988, s. 17-25.

Muratore S.: „Bóg” w nowych kosmologiach, „Przegląd Powszechny” 3 (1995), s. 316-325.

Nikitin E.: Wyjaśnianie jako funkcja nauki, Warszawa 1975.

Pagels H. R.: A Cozy Cosmology, „The Sciences” 25 (1985), no. 2, s. 35-38.

Rees M. J.: Large numbers and ratios in astrophysics and cosmology, „Philosophical Transactions of the Royal Society” A 310 (1983), s. 311-322.

Rees M. J.: Zespół wszechświatów, [w:] J. Brockmann (red.), Trzecia kultura, Warszawa 1996, s. 363-380.

Rees M. J.: Tylko sześć liczb, Warszawa 2000.

Rok B.: O interpretacji zasady antropicznej w kosmologii, „Studia Filozoficzne” 1988, nr 12, s. 67-80.

Rosen J.: The anthropic principle II, „American Journal of Physics” 56 (1988), no. 5, s. 415-419.

Ross H.: Design Evidences in the Cosmos, http://www.origins.org/articles/ross_evidencescosmos.html, updat.18-03-2004, s. 1-12.

Розенталь И. Л.: Физические закономерности и численные значения фундаментальных постоянных, „Успехи Физических Наук” 131 (1980), вып. 2, s. 239-256.

Rozental I. L.: Big Bang Big Bounce: How Particles and Fields Drive Cosmic Evolution, Berlin 1988.

Rudnicki K.: The Cosmological Principles, Kraków 1995.

Rybka E.: Astronomia ogólna, Warszawa 1970.

Skoczny W.: Główne warianty zasady antropicznej, „Zagadnienienia Filozoficzne w Nauce” 7 (1985), s. 21-27.

Skoczny W.: Filozoficzne aspekty zasady antropicznej, „Częstochowskie Studia Teologiczne” 15/16 (1987/1988), s. 263-264.

Stanosz B.: Wprowadzenie do logiki formalnej, Warszawa 1985.

Stępień A. B.: Wstęp do filozofii, Lublin 1995.

Stoeger W. R., Ellis F. G. R., Kirchner U.: Multiverses and Cosmology: Philosophical Issues, http://arxiv.org/abs/astro-ph/0407329, 16 Jul 2004, s. 1-22.

Tipler F.: The Omega Point as Eschation: Answers to Pannenberg’s Questions for Scientist, „Zygon” 24 (1989, no. 2, s. 217-253.

Turek J.: Dlaczego Wszechświat jest tak duży, jaki jest?, [w:] G. Bugajak, A. Latawiec (red.) Filozoficzne i naukowo-przyrodnicze elementy obrazu świata, 3, Warszawa 2002, s. 132-142.

Ville C. A., Biologia, Warszawa 1976.

Whitrow G. J.: Why Physical Space Has Three Dimensions, „British Journal for the Philosophy of Science” 6 (1955/56), no. 21, s. 13- 31.

Wilson P. A.: What is the Explanandum of the Anthropic Principle?, „American Philosophical Quarterly” 28 (1991), s. 167-173.

Zabierowski M.: Status obserwatora w fizyce współczesnej, Wrocław 1990.

Życiński J.: Zasada antropiczna a kierunkowść ewolucji, „Studia Filozoficzne” 1990, nr 2-3, s. 15-29.