„System analityczny” Platona w relacji krytycznej Arystotelesa

Marian Wesoły

Marian Wesoły Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Słowa kluczowe: Platon, Arystoteles, agrapha dogmata, analysis

Abstrakt

Ancient Platonists and Aristotelians considered the heuristic method of reasoning to first principles as “analysis.” It was derived from Greek geometrical practice. Plato’s theory of first principles, as we reconstruct it following Aristotle, postulated such an “analytic system.” In this system both sensible things and mathematical objects, ideas and eidetic numbers are gradually reduced to the same principles (ἕν – μέγα – μικρόν). In the reversal order, from the principles are genetically elicited eidetic numbers and through them numbers, mathematical objects, and sensible things. This is a great analytical system that in fact has a mathematical structure. It transcends the physical explanation of the Timaios and is a broad translation of the nature of things.

Our considerations concern a reconstruction and debatable issues, and they follow the following topics: 1. Testimonia Platonica, 2. Analytic theory of principles and agrapha dogmata, 3. Contextual problem and the field of agrapha dogmata, 4. The construction of a system: a procedure from and toward the principles, 5. The alleged paradox: “Good – One.” Ethics or mathematics? 6. Written and unwritten dogmata: dialogue or system?

Biogram autora

Marian Wesoły, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Prof. dr hab. Marian Wesoły – Pracownia Badań nad Filozofią Antyczną i Bizantyńską w Instytucie Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

Arana Marcos J. R.: Platon. Doctrinas no escritas. Antologia, Universad del Vasco 1998.

Berti E.: La filosofia del primo Aristotele, Padova 1962 (Milano 19982).

Berti E.: Aristotele: dalla dialettica alla filosofia prima, Padova 1977.

Berti E.: Le dottrine non scritte di Platone ‘Intorno al Bene’ nelle testimonianza di Aristotele, Napoli 1991.

Berti E.: Is there Ethics in Plato’s „Unwritten Doctrines”?, [w:] Plato Ethicus, ed. M. Migliori, L. Napolitano Valditara, Sankt Augustin 2005, s. 35-48.

Blandzi S.: Platoński projekt filozofii pierwszej, Warszawa 2003.

Brunschwig J.: Ethique Eudème I 8, 1218a15-31 et le peri agatou, [w:] Untersuchungen zur Eudemischen Ethik, Berlin 1971, s. 197-222.

Cattanei E.: Enti matematici e metafisica. Platone, l’Accademia e Aristotele a confronto, Milano 1996.

Dörrie H.: Der Platonismus in der Antike, I: Die geschichtlichen Wurzeln des Platonismus, Stuttgart–Bad Cannstatt 1987.

Dörrie H., Baltes M.: Der Platonismus in der Antike, II: Der hellenistiche Rahmen des kaiserzeitlichen Platonismus, Stuttgart–Bad Cannstatt 1990; III. Der Platonismus im 2. und 3. Jahrhundert nach Christus, Stuttgart–Bad Cannstatt 1993; IV: Die philosophische Lehre des Platonismus, Stuttgart–Bad Cannstatt 1996.

Erler M.: Plato, München 2006 (ważna nowsza bibliografia).

Findlay J. N.: Plato. The Written and Unwritten Doctrines, New York 1974 (przekład włoski: Milano 1994).

Gaiser K.: Platons Ungeschriebene Lehre, Stuttgart 1963 (19682). Przekład włoski: Milano 1994. Ponadto oddzielnie wydane: Testimonia Platonica. Le antiche testimonianze sulle dottrine non scritte di Platone, Milano 1998.

Gaiser K.: Enigmatyczny wykład Platona O Dobru, „Przegląd Filozoficzny” 1997, nr 3, s. 187-218 (oryginał angielski ukazał się w 1980 r.).

Gigon O.: Aristotelis Opera III, Deperditorum Librorum Fragmenta, Berolini 1986.

Isnardi Parente M.: Testimonia Platonica. Per una raccolta dei principali passi della tradizione indiretta riguardante i λεγόμενα ἄγραφα δόγματα. I. Le testimoianze di Aristotele, „Atti della Accademia Nazionale dei Lincei” 1997, s. 375-487; II. Testimonianze di età ellenistica e di età imperiale, tamże, 1998, s. 1-120.

Krämer H. J.: Arete bei Platon und Aristoteles, Heidelberg 1959 (Amsterdam 19672).

Krämer H. J.: Platone e i fondamenti della metafisica, Milano 1982 (20016) [także w wersji angielskiej, hiszpańskiej, chorwackiej i japońskiej].

Krämer H. J.: Dialettica e definizione del Bene in Platone, Milano 1989.

Napolitano L. M.: Le idee, i numeri, l’ordine. La dottrina della mathesis universalis dall’ Accademia antica al neoplatonismo, Napoli 1988.

New Images of Plato. Dialogues on the Idea of the Good, ed. G. Reale, S. Scolnicov, Sankt Augustin 2002.

Pacewicz A.: Między Dobrem a Jednością. Związek. Dobra i Jedna w filozofii Platona, Starej Akademii i filozofii Arystotelesa, Wrocław 2004.

Pacewicz A.: Aleksander z Afrodisias i jego Komentarz do ‘Metafizyki’ Arystotelesa, I 6, „Studia Antyczne i Mediewistyczne” 3 (2005), s. 67-82.

Platon: nowa interpretacja, red. A. Kijewska i E. I. Zieliński, Lublin 1993.

Platonisches Philosophieren. Zehn Vorträge zu Ehren von Hans Joachim Krämer, ed. Th. A. Szlezák, Zürich–New York 2001.

Reale G.: Per una nuova interpretazione di Platone. Rilettura della Metafisica dei grandi Dialoghi alla luce delle ‘Dottrine non scritte’, Milano 1984 (199520).

Reale G.: Historia filozofii starożytnej, t. 1-5, przeł. E. I. Zieliński, Lublin 1993-2002.

Reale G.: Platone. Alla ricerca della sapienza segreta, Milano 1998.

Reale G.: Myśl starożytna, przeł. E. I. Zieliński, Lublin 2003.

Reale G.: Autotestimonianze e rimandi dei dialoghi di Platone alle Dottrine non scritte. Testo greco a fronte, Milano 2008.

Richard M. D.: L’enseignement oral de Platon, Paris 1986.

Richard M. D.: Dottrine non scritte di Platone. Raccolta delle testimonianze antiche. Testo greco e latino a fronte, Milano 2008.

Ross W. D.: Aristoteles. Fragmenta Selecta, Oxford 1955.

Spotkania platońskie, red. A. Motycka przy współpracy S. Blandziego, Warszawa 2004.

Szlezák Th. A.: Platon und die Schriftlichkeit der Philosophie. Teil I: Interpretationen zu den frühen und mittleren Dialogen, Berlin 1985 (przekład włoski: Milano 1988; 19922); Teil II: Das Bild des Dialektikers in Platons späten Dialogen, Berlin 2004.

Szlezák Th. A.: Zur üblichen Abneigung gegen die agrapha dogmata, „Methexis” 6 (1993), s. 155-174.

Szlezák Th. A.: Die Idee des Guten in Platons ‘Politeia’, Sankt Augustin 2003.

Szlezák Th. A.: O nowej interpretacji platońskich dialogów, Kęty 2005.

Trabattoni F.: La verità nascosta. Oralità e scrittura in Platone e nella Grecia classica, Roma 2005.

Verso una nuova immagine di Platone, a cura di G. Reale, Milano 1994.

Wesoły M.: Świadectwa niespisanej nauki Platona (I): Traktat Arystotelesa O dobru, „Meander” 1984, nr 4, s. 169-183; (II): Pryncypia a typy ontologiczne, „Meander” 1984, nr 6, s. 281-292; (III): Argumenty przeciwko pismu, „Meander” 1988, nr 2-3, s. 79-93; (IV): Odsyłacze w dialogach do dialektyki pryncypiów, „Meander” 1988, nr 7-8, s. 287-306.

Wesoły M.: Przyczyna i wyjaśnianie materialne według Arystotelesa, „Symbolae Philologorum Posnaniensium” 1998, t. XII, s. 5-9.

Wesoły M.: Analiza w greckiej geometrii i analityka Arystotelesa, [w:] Między matematyką a przyrodoznawstwem, Poznań 1999, s. 19-40.

Wesoły M.: Historia ‘peri physeos’ und ‘Sophia’ als Komponenten des griechischen Wunders, [w:] Gab es das griechische Wunder?, Mainz am Rhein 2001, s. 229-242.

Wesoły M.: An Analytic Insight into Aristotle’s Logic, [w:] W. Suchoń, M. Wesoły, E. Żarnecka Biały, Three Studies in Aristotelian Semantics, Kraków: Dialogikon 2003, s. 9-63; 191-199.

Wesoły M.: Historia peri physeos w ujęciu platońskiego ‘Timajosa’. Kolokwia Platońskie, Wrocław 2004, s. 89-102.

Wesoły M.: Sokrates i agrapha dogmata: dwa komplementarne zaplecza filozofii Platona, [w:] Spotkania platońskie, red. A. Motycka przy współpracy S. Blandziego, Warszawa 2004, s. 26-32.

Wesoły M.: „Najwyższe dobro człowieka” – słowa Sokratesa w obliczu wyroku śmierci, [w:] Filozofia wobec nauki, człowieka i społeczeństwa, Poznań 2006, s. 10-31.

Wesoły M.: Parmenides z Elei – physikos i ‘Parmenides’ Platona – dialektikos: Perspektywy nowej interpretacji, „Sprawy Wschodnie” 2006, 1-2, s. 53-67.

Wesoły M.: Posłowie, [do:] Platon, Eutyfron, Obrona Sokratesa, Kriton, Fedon, Uczta, Kraków 2007, s. 309-333.