Elementy kosmologii światła u Bartłomieja z Bolonii

  • Józef Lizun Wyższe Seminarium Duchowne OO. Franciszkanów w Krakowie
Słowa kluczowe: Bartłomiej z Bolonii, średniowiecze, światło, kosmologia, metafizyka światła, wszechświat, ciała niebieskie

Abstrakt

The paper shows the elements of the cosmology of light in Bartholomew of Bologna, the Franciscan master of theology of the thirteenth century (d. after 1294). The paradigm of light is the key concept to understand the thought of this Bologna scholar. His views were principally inspired by Robert Grosseteste’s cosmology. According to Bartholomew of Bologna, the universe is not only the Platonic-Aristotelian machina mundi with its heavenly spheres and the spheres of the four elements of the sublunary world. It is also a vision of the cosmos in accordance with traditional theology with its Empyrean or crystalline heaven. In the construction of his picture of the universe he drew on the rich tradition of the Franciscan school.

The paper discusses some particular issues contained in the Tractatus de luce by Bartholomew of Bologna, the issues that were widely considered in the Middle Ages. This concerns especially the conception of the multiplication of forms (multiplicatio specierum), the affection of light on the Earth and its effects, the composition of complex and animate bodies, the structure of heavenly bodies, and the conception of the natural place.

The doctrine of Bartholomew of Bologna is a meaningful example how to adjust the problems concerning the metaphysics of light derived from Neo-Platonism to the theological Christian problems.

Bibliografia

Baeumker C.: Witelo, ein Philosoph und Naturforscher des XIII. Jahrhunderts, (Beiträge zur Geschichte der Philosophie des Mittelalters III, 2), Münster i. W. 1908.

Błoch G. B.: Historia filozofii franciszkańskiej, Poznań–Kalisz 2001.

Boczar M.: Grosseteste, Warszawa 1994.

Colpe C.: Lichtsymbolik im alten Iran und antiken Judentum, „Studium Generale” 18 (1965), s. 116-133.

Dal «De luce» di Roberto Grossatesta all’islamico «Libro della scala». Il problema delle fonti arabe una volta accettata la mediazione oxfordiana, ed. E. Guidubaldi, (Testi medievali di interesse dantesco, 2), Firenze 1978.

Deneffe A., Weisweiler H.: Gualteri Cancellarii et Bartholomei de Bononia O.F.M., Quaestiones ineditae de Assumptione B. V. Mariae, (Opuscula et Textus, IX), Monasterii 1952.

Federici Vescovini G.: Studi sulla prospettiva medievale, Torino 1965.

Gilson E.: Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich, tłum. S. Zalewski, Warszawa 19872.

Glorieux P.: Répertoire des maîtres en théologie de Paris au XIII siècle, t. II, Paris 1933.

Guidubaldi E.: Dante europeo, II: Il Paradiso come universo di luce, Firenze 1966.

Hedwig K.: Forschungsübersicht: Arbeiten zur scholastischen Lichtspekulation, Allegorie – Metaphysik – Optik, „Philosophisches Jahrbuch” 84 (1977), s. 102-126.

Hedwig K.: Sphaera lucis. Studien zur Intelligibilität des Seienden im Kontext der mittelalterlichen Lichtspekulation, Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters, N. F. 18, Münster i. W. 1980, s. 173-174.

Karas M.: Natura i struktura wszechświata w kosmologii św. Tomasza z Akwinu, Kraków 2007.

Kosowska K.: Metafizyka światła Roberta Grosseteste’a – metafizyką jedności, [w:] Studia z filozoficznej tradycji chrześcijaństwa, Wrocław 1998, s. 133-157.

Longpré E.: Bartolomeo da Bologna, un maestro francescano del secolo XIII, „Studi francescani” 9 (1932), s. 365-384.

Luther W.: Wahrheit, Licht, Sehen und Erkennen im Sonnengleichnis von Platons Politeia. Ein Ausschnitt aus der Lichtmetaphysik der Griechen, „Studium Generale” 18 (1965), s. 479-496.

Maier A.: Scienza e filosofia nel Medioevo. Saggi sui secoli XIII e XIV, Milano 1984.

Mazzeo J. A.: Light metaphysics, Dante’s “Convivio” and the letter to Can Grande Della Scala, „Traditio” 14 (1958), s. 191-229.

McEvoy J.: The Philosophy of Robert Grosseteste, Oxford 1982.

Mückshoff M.: Die Quaestiones disputatae de fide des Bartholomäus von Bologna O.F.M., (Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters XXIV, 4), Münster i. W. 1940.

Piana C.: Le questioni inedite «De glorificatione Beatae Mariae Virginis» di Bartolomeo da Bologna O.F.M. e le concezioni del Paradiso Dantesco, „L’Archiginnasio” 33 (1938), s. 247-262.

Piana C.: Chartularium studii Bononiensis S. Francisci (saec. XIII-XVI), Ad Claras Aquas–Florentiae 1970.

Ratzinger J.: Licht und Erleuchtung. Erwägungen zu Stellung und Entwicklung des Themas in der abendländischen Geistesgeschichte, „Studium Generale” 13 (1960), s. 368-378.

Robertus Grosseteste, De luce seu de inchocatione formarum, [w:] Die Philosophischen Werke des Robert Grosseteste, Bischofs von Lincoln, hrsg. von L. Baur, (Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters 9), Münster i. W. 1912. s. 51,10-59,2.

Robertus Grosseteste, Commentarius in Posteriorum Analitycorum libros, ed. P. Rossi, (Corpus Philosophorum Medii Aevi, Testi e Studi, II), Firenze 1981.

Squadrani I.: Tractatus de luce fr. Bartholomaei de Bononia, „Antonianum” 7 (1932), s. 201-238; 337-376; 465-494.

Wildiers N. M.: Obraz świata a teologia, od średniowiecza do dzisiaj, przeł. J. Doktór, Warszawa 1985.

Opublikowane
2020-09-04
Dział
Artykuły