Epistemic Functions of Intuition in Descartes

Monika Walczak

doi:10.18290/rf20682-3

Monika Walczak Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Filozofii https://orcid.org/0000-0002-8258-8412

DOI: https://doi.org/10.18290/rf20682-3

Słowa kluczowe: intuicja, epistemiczne funkcje, poznanie, wiedza

Abstrakt

Epistemiczne funkcje intuicji u Kartezjusza

Przedmiotem artykułu jest pojęcie intuicji w filozofii Kartezjusza i jej epistemiczne funkcje. Kartezjusz wprowadza pojęcie intuicji w kontekście charakterystyki metody i procesu poznania oraz uprawiania nauki. Intuicja jest istotnym składnikiem tego procesu. Celem artykułu jest wykazanie, że główne epistemiczne funkcje intuicji w filozofii Kartezjusza są zróżnicowane. Jest ona niezbędna nie tylko w kontekście uzasadnienia (kartezjańska syntetyczna metoda dowodowa), ale przede wszystkim w kontekście odkrycia (kartezjańska analityczna metoda odkrycia). Odgrywa rolę nie tylko w fundowaniu cogito, lecz także na różnych etapach budowania systemu wiedzy. Intuicja pełni ważne funkcje w ujmowaniu prostych natur, tworzeniu pierwotnych pojęć, ujmowaniu złożonych natur, formułowaniu pierwotnych sądów (w tym pierwszych zasad), ujmowaniu relacji między nimi i przeprowadzaniu dedukcyjnych rozumowań (rola intuicji w dedukcji). Stąd intuicja jest fundamentem wszystkich podstawowych etapów tworzenia wiedzy. Stanowi czynny i ważny element czystego myślenia (a priori) w tworzeniu wiedzy ludzkiej i w nauce. Spełnia te funkcje dzięki specyficznym epistemicznym własnościom. W tekście argumentuję również, że intuicja nie jest autonomicznym i kompletnym typem poznania. Nie należy jej rozumieć jako twierdzenia intuicyjnego, ale raczej jako podstawę do uzasadniania tez (włącznie z cogito).

Biogram autora

Monika Walczak, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Filozofii

Monika Walczak, PhD, Hab, is an associate professor at the John Paul II Catholic University of Lublin, Department of Methodology of Science, Faculty of Philosophy

Bibliografia

Alanen, Lilli. 2008. “Omnipotence, Modality, and Conceivability.” In A Companion to Descartes, edited by Janet Broughton and John Carriero, 353–71. Malden, MA: Blackwell Publishing.

Beck, L. J. 1952. The Method of Descartes. A Study of the Regulae. Oxford: Oxford University Press.

Broughton, Janet, and John Carriero, eds. 2008. A Companion to Descartes. Malden, MA: Blackwell Publishing.

Descartes, René. Oeuvres de Descartes. Edited by Charles Adam and Paul Tannery. 12 vols. Paris: Vrin/CNRS, 1964–76.

Descartes, René. Discourse on the Method. In The Philosophical Writings of Descartes, edited by John Cottingham, Robert Stoothoff, and Dugald Murdoch, 1:111–51. Cambridge: Cambridge University Press, 1984. 17th printing, 2005. Polish version published as Rozprawa o metodzie. Translated by Wanda Wojciechowska. Warsaw: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988.

Descartes, René. Meditations on First Philosophy. In The Philosophical Writings of Descartes, edited by John Cottingham, Robert Stoothoff, and Dugald Murdoch, 2:1–62. Cambridge: Cambridge University Press, 1984. 17th printing, 2005. Polish version published as Medytacje o filozofii pierwszej. Translated by Jan Hartman. Kraków: Aureus, 2002.

Descartes, René. Principles of Philosophy. In The Philosophical Writings of Descartes, edited by John Cottingham, Robert Stoothoff, and Dugald Murdoch, 1:177–292. Cambridge: Cambridge University Press, 1984. 17th printing, 2005.

Descartes, René. Rules for the Direction of the Mind. In The Philosophical Writings of Descartes, edited by John Cottingham, Robert Stoothoff, and Dugald Murdoch, 1:7–78. Cambridge: Cambridge University Press, 1984. 17th printing, 2005. Polish version published as Reguły kierowania umysłem. Poszukiwanie prawdy poprzez światło naturalne. Translated by Ludwik Chmaj. Kęty: Antyk, 2002.

Judycki, Stanisław. “Doświadczenie i rozum.” Accessed February 23, 2020. https://www.kul.pl/files/57/wydzial/judycki/Judycki_2009a.pdf.

McMullin, Ernan. 2008. “Explanation as Confirmation in Descartes’s Natural Philosophy.” In A Companion to Descartes, edited by Janet Broughton and John Carriero, 84–102. Malden, MA: Blackwell Publishing.

Morawiec, Edmund. 1965. “O dedukcji u Kartezjusza.” Studia Philosophiae Christianae 1 (1): 175–97. Morawiec, Edmund. 1967. “O intuicji intelektualnej u Kartezjusza.” Studia Philosophiae Christianae 3 (2): 195–213.

Miles, Murray. 2008. “Descartes’s Method.” In A Companion to Descartes, edited by Janet Broughton and John Carriero, 145–63. Malden, MA: Blackwell Publishing.

Mursell, James L. 1919. “The Function of Intuition in Descartes’ Philosophy of Science.” The Philosophical Review 28 (4): 391–409.

Newman, Lex. 2019. “Descartes’ Epistemology.” In The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2019 Edition), edited by Edward N. Zalta. Accessed February 7, 2020. https://plato.stanford.edu/archives/spr2019/entries/descartes-epistemology.

Patterson, Sarah. 2008. “Clear and Distinct Perception.” In A Companion to Descartes, edited by Janet Broughton and John Carriero, 216–34. Malden, MA: Blackwell Publishing.

Rorty, Richard. “Intuition.” In The Encyclopedia of Philosophy, edited by Paul Edwards, 4:204–12. New York–London: Macmillan, Free Press, 1967. 2nd ed. (2005): 722–32.

Walczak, Monika. 2016. “Intuition and Insight. The Analysis of Their Selected Features with Reference to Bernard Lonergan Position.” Analiza i Egzystencja, no. 34, 29–44.

Walczak, Monika. 2011. “Intuicja jako typ poznania, wiedzy i dyspozycji.” In Zagadnienia Naukoznawstwa 47 (2): 127–44.