Rozwój medycyny a poziom świadomości zdrowotnej w XVII wieku

Maria Nowacka

Maria Nowacka Uniwersytet w Białymstoku

Słowa kluczowe: medycyna; XVII wiek; świadomość zdrowotna; G.W. Leibniz; J.-B. de la Salle

Abstrakt

Koniec XVII wieku charakteryzuje się istnieniem dużej rozbieżności między wzrastającym poziomem rozwoju wiedzy medycznej, edukacji medycznej oraz metod terapeutycznych z jednej strony, a stanem wiedzy o zależnościach zdrowotności od higieny na poziomie jednostki i społeczności z drugiej strony. Rozwój medycyny jako nauki w powiązaniu z rozwojem nauk biologicznych i metod klinicznych pozwala zrozumieć relacje między higieną, profilaktyką zdrowotną i stanem zdrowotności. Proces ten stał się widoczny w XIX wieku, kiedy stan wiedzy i postęp techniczny umożliwiły zastosowanie licznych rozwiązań prozdrowotnych na poziomie jednostki i całych społeczności. W tym kontekście artykuł omawia prekursorski charakter G.W. Leibniza postulatów dotyczących nauczania medycyny i organizacji służby zdrowia. Zarazem wykazuje się – na przykładzie zaleceń higienicznych, które sformułował Jean-Baptiste de la Salle – że postulaty Leibniza nie mogły zostać zrealizowane w XVII-wiecznym społeczeństwie.

Bibliografia

Bacon F.: Novum Organum, tł. J. Wikarjak, Warszawa: PWN 1955.
Bacon F.: Nowa Atlantyda, tł. W. Kornatowski, Warszawa: Wydawnictwo Pax 1954.
Bluche F.: Życie codzienne we Francji w czasach Ludwika XIV, tł. W. Bieńkowska, Warszawa: PIW 1990.
Chazaud J.: G. W. Leibniz. Médecine et sciences de la vie, „Histoire des sciences médicales” 29 (1995) no 3.
Descartes R.: Rozprawa o metodzie, tł. W. Wojciechowska, Warszawa: PWN 1981.
Doolittle I. G.: The Effects of the Plague on a Provincial Town in the Sixteenth and Seventeenth Centuries, „Medical History” 19 (1975), no. 4.
Fijałek J.: Społeczne tradycje organizacyjne i naukowe w opiece zdrowotnej do końca XVII wieku, [w:] T. Brzeziński (red.), Historia medycyny, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL 1995.
Guerrini A.: The Ethics of Animal Experimentation in Seventeenth-century England, „Journal of the History of Ideas” 50 (1989), no. 3.
Harley D.: Pious Physic for the Poor. The Lost Durham County Medical Scheme of 1655, „Medical History” 37 (1993), no. 2.
Leibniz G.W.: Nowe rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, tł. I. Dąmbska, Warszawa: PWN 1955.
Leibniz G.W.: Zalecenia dotyczące medycyny, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 24 (2013), nr 1.
Leibniz G.W.: Propozycja utworzenia urzędu zdrowia (1680). O sposobie udoskonalenia medycyny (1694). Podsumowanie dotyczące obserwacji medycznych, które należy nieustannie podejmować i kontynuować (zima 1701), „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 15 (2010).
Nowacka M.: Filozoficzne konteksty medycyny. Ujęcie historyczne od starożytności do XVIII wieku, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku 2012.
Pelling M.: Healing the Sick Poor. Social Policy and Disability in Norwich 1550-1640, „Medical History” 29 (1985), no. 2.
Pękacka-Falkowska K.: Gottfried Wilhelm Leibniz o sposobie udoskonalenia medycyny, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 24 (2013), nr 1.
Pękacka-Falkowska K.: Leibniz i instytucjonalizacja opieki medycznej albo o trzech tekstach z 1680, 1694 i 1701 roku. „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 15 (2010).
Salle J.-B. de la: Règles de la bienséance, www.delasalle.qc.ca/fr/ecrits_du_fondateur.asp? pageID=345.
Smith J.E.H.: Leibniz and the life sciences, [w:] B.C. Look (ed.), The continuum companion to Leibniz, London–New York: Continuum International Publishing Group 2011.
Sokołowska M.: Myć się czy wietrzyć. Dramatyczne dzieje higieny od starożytności do dziś. „Hygeia” 2003, nr 32.
Supady J.J.: Przykłady ewolucji zjawiska śmierci z powodu chorób zakaźnych w aspekcie historii chorób, „Studia Medyczne” 13 (2009).
Szumowski W.: Historia medycyny filozoficznie ujęta, Warszawa: Sanmedia 1994.
Trail R. R.: Syndenham’s impast on English medicine, „Medical History” 9 (1965), no. 4.
Trunk A.: An Early Concept of G. W. Leibniz Regarding Medicine, [w:] M. Kokowski (ed.), The Global and the Local: The History of Science and the Cultural Integration of Europe. Proceedings of the 2nd ICESHS (Cracow, Poland, September 6-9, 2006), www. 2iceshs.cyfronet.pl/2ICESHS_Proceedings/Chapter_13/R-5_Trunk.pdf (dostęp 11.12.2013).
Vigarello G.: Czystość i brud. Higiena ciała od średniowiecza do XX wieku, tł. B. Szwarcman-Czarnota, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B. 1996.
Wear A.: Caring for the Sick Poor in St Bartholomew’s Exchange: 1580-1676, „Medical History”. Supplement 11 (1991).
Wellman K.: La Mettrie. Medicine, Philosophy, and Enlightenment, Durham and London: Duke University Press 1992.