Gilles Ménage i jego Historia mulierum philosopharum

Joanna Usakiewicz

Joanna Usakiewicz Uniwersytet w Białymstoku

Słowa kluczowe: Gilles Ménage; XVII wiek; kobieta; filozofka

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest francuskiemu uczonemu Gilles’owi Ménage’owi (1613-1692) i jego niewielkiej objętościowo, ale imponującej erudycją pracy Historia mulierum philosopharum (1690). Ménage znany jest przede wszystkim jako wydawca i komentator Diogenesa Laertiosa, autor poważanych prac na temat języka (np. Dictionnaire étymologique ou origine de la langue françoise) oraz poeta tworzący w języku greckim, łacińskim, włoskim i francuskim. Szczególną pozycją w jego dorobku jest Historia mulierum philosopharum. Praca zadedykowana została znanej ówczesnej badaczce i tłumaczce dzieł autorów klasycznych – Anne Dacier (1654-1720). Jest to dzieło zestawiające życiorysy bardziej lub mniej znanych filozofek. Autor koncentruje się na antyku, choć sięga też po czasy Bizancjum. Filozofki zostały podzielone według ich przynależności do szkół filozoficznych, poczynając jednak od tych, co do których nie można takiej przynależności jednoznacznie określić. Biogramy są różnej długości, ale ułożone według podobnego schematu: imię filozofki, pochodzenie, wiadomości o życiu i dokonaniach, przeplatane erudycyjnymi ekskursami oraz odwołaniami do źródeł. Ilość źródeł jest imponująca. Są to zarówno autorzy starożytni, jak i współcześni Ménage’owi, o czym szeroko mówi się w artykule. Analiza dzieła Ménage’a pozwala wskazać kanon dostępnych wówczas źródeł klasycznych, oczywiście w dużej mierze pod warunkiem znajomości greki i łaciny; uświadamia, jak wiele jeszcze tekstów starożytnych w XVII wieku wydawano i komentowano na zachodzie Europy, kontynuując dzieło włoskich humanistów; jest również dowodem, że obecność kobiet w filozofii w XVII wieku była nadal swoistą ciekawostką.

Bibliografia

Adamski J.: Historia literatury francuskiej. Zarys, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo 1970.
Bluche F.: Życie codzienne we Francji w czasach Ludwika XIV, tł. W. Bieńkowska, wiersze przeł. H. Igalson-Tygielska, Warszawa: PIW 1990.
Boccaccio G.: O słynnych kobietach, tł. P. Bańkowski, I. Grześczak, A. Szopińska, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2013.
Düring I.: Aristotle in the Ancient Biographical Tradition, Göteborg: Almquist &Wiksell 1957.
Dzielska M.: Hypatia z Aleksandrii, Kraków: Universitas 2006.
Focjusz: Biblioteka, tł. O. Jurewicz, Wrocław: Ossolineum–DeAgostini 2006.
Jurewicz O.: Historia literatury bizantyńskiej. Zarys, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo 1984.
Klemens Aleksandryjski: Kobierce zapisków filozoficznych dotyczących prawdziwej wiedzy, t. I-II, tł. J. Niemirska-Pliszczyńska, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, Akademia Teologii Katolickiej 1994.
Leibniz G.W.: Nowe rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, t. 1-2, tł. I. Dąmbska, Warszawa: PWN 1955.
Łanowski J.: Wstęp, [w:] Homer, Iliada, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo 1986.
Molier: Szkoła mężów. Szkoła żon. Chory z urojenia. Krytyka szkoły żon. Uczone białogłowy, tł. T. Żeleński (Boy), Warszawa: Polskie Media Amer.com S.A. 2004.
Plutarch: Moralia, (The Loeb Classical Library), London: Harvard University Press – Cambridge, Mass.–William Heinemann Ltd. 1931.
Reynolds L.D., N.G. Wilson N.G.: Skrybowie i uczeni. O tym, w jaki sposób antyczne teksty literackie przetrwały do naszych czasów, tł. P. Majewski, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2008.
Sandys J.E.: A History of Classical Scholarship: From the Revival of Learning to the End of the Eighteenth Century in Italy, France, England and the Netherlands, New York: Cambridge University Press 2010.
Świderkówna A. (red.): Słownik pisarzy antycznych, Warszawa: Wiedza Powszechna 1990.
Waithe M.E. (ed.): A History of Women Philosophers, Dordrecht–Boston–Lancaster: Martinus Nijhoff Publishers 1987.
Żeleński (Boy) T.: Molier, [w:] tenże, Pisma, t. XI, Warszawa: PIW 1956-1992.