Descartes i problem nieśmiertelności duszy ludzkiej

Jerzy Kopania

Jerzy Kopania Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, Wydział Sztuki Lalkarskiej w Białymstoku

Słowa kluczowe: Descartes; dusza ludzka; metafizyka; etyka

Abstrakt

Descartes argumentował, wychodząc od swej słynnej tezy „Myślę, więc jestem”, o której sądził, że jest jedynym twierdzeniem niepowątpiewalnym, że udowodnił istnienie jedynie dwóch substancji: materialnej i duchowej, które są całkowicie różne, odrębne i autonomiczne w swych działaniach. Od czasu, gdy pisał swoje Medytacje o pierwszej filozofii, żywił głębokie przekonanie, że może także udowodnić nieśmiertelność duszy ludzkiej na mocy tezy o jej substancjalnej odrębności. Jednakże w trakcie pisania Medytacji, a szczególnie w rezultacie dyskusji ze swymi oponentami, przekonał się, że na gruncie jego filozofii taki dowód jest po prostu niemożliwy. W artykule ukazuje się tok myślenia Descartes’a oraz proces zastępowania metafizycznego punktu widzenia etycznym punktem widzenia.

Bibliografia

Adams R.M.: Leibniz. Determinist, Theist, Idealist, New York–Oxford: Oxford University Press 1994.
Augustyn, św.: O państwie Bożym, tł. W. Kornatowski, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax 1977.
Baillet A.: Vie de Monsieur Descartes, Paris: La Table Ronde 1946.
Bitpol-Hespériès A.: Connaissance de l’homme, connaissance de Dieu, „Les Études philosophiques” 4 (1996).
Blondel M.: Le christianisme de Descartes, „Revue de métaphysique et de morale” 4 (1896), no 4.
Boros G.: Ethics in the Age of Automata. Ambiguities in Descartes's Concept of an Ethics, „History of Philosophy Quarterly” 18 (2001), no. 2.
Descartes R.: Œuvres, oprac. Ch. Adam i P. Tannery, Paris 1974-1983.
Descartes R.: Medytacje o pierwszej filozofii wraz z zarzutami uczonych mężów i odpowiedziami autora, tł. M. i K. Ajdukiewiczowie, S. Swieżawski, I. Dąmbska, Warszawa: PWN 1958.
Descartes R.: Rozprawa o metodzie, tł. W. Wojciechowska, Warszawa: PWN 1970.
Descartes R.: Namiętności duszy, tł. L. Chmaj, Warszawa: PWN 1958.
Descartes R.: Listy do księżniczki Elżbiety, tł. J. Kopania, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1995.
Descartes R.: Zarzuty i odpowiedzi późniejsze, tł. J. Kopania, Kęty: Wydawnictwo ANTYK 2005.
Devivaise C. : Descartes et la mort, „Les Études philosophiques”. Nouvelle Série 5 (1950), no 2.
Gut P.: Spinoza o naturze ludzkiej, Lublin: Wydawnictwo KUL 2011.
James S.: Internal and External in the Work of Descartes, [w:] J. Tully, D.M. Weinstock (red.), Philosophy in an Age of Pluralism: The Philosophy of Charles Taylor in Question, Cambridge: Cambridge University Press 1994.
Janowski Z.: Is Descartes’ Conception of the Soul Orthodox? „Revue de métaphysique et de morale” 1 (2000).
Kopania J.: Funkcje poznawcze Descartesa teorii idei, Białystok: Dział Wydawnictw Filii UW 1988 [elektronicznie: http://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata?id=804].
Kopania J.: Descartes’ Great Thesis on Nature, „Studies in Logic, Grammar and Rhetoric” 14 (1997) no. 1.
Kopania J.: Boski sen o stworzeniu świata, Białystok: Trans Humana 2003, s. 25-36.
Kopania J.: Szkice kartezjańskie, Kraków: Aureus 2009.
Kopania J.: Platońska i epikurejska filozofia śmierci, „Kwartalnik Filozoficzny” 41 (2013), nr 4.
Perkins F.: Leibniz: A Guide for the Perplexed, London – New York: Continuum International Publishing Group 2007.
Platon: Fedon, tł. W. Witwicki, Warszawa: PWN 1958.
Raymond J.-F.: Pierre Chanut, ami de Descartes. Un diplomate philosophe. Paris: Beauchesne 1999.
Tweyman S. (red.): René Descartes’ „Meditations on First Philosophy” in Focus, London–New York: Routledge 1993.
Rodis-Lewis G.: La morale de Descartes, Paris: Presses Universitaires de France 1970.
Taylor Ch.: Sources of the Self: The Making of the Modern Identity. Cambridge: Cambridge University Press 1992.
Taylor Ch.: Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, tł. M. Gruszczyński [i in.], naukowo oprac. T. Gadacz, wstępem poprz. A. Bielik-Robson, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2001.
Taylor Ch.: Reply and Re-articulation, [w:] J. Tully, D.M. Weinstock (red.), Philosophy in an Age of Pluralism: The Philosophy of Charles Taylor in Question, Cambridge: Cambridge University Press 1994.
Tomasz z Akwinu, Traktat o człowieku, tł. S. Swieżawski, Poznań: Pallottinum 1956.
Weinberg F.M.: The Idea of Soul in Descartes and Pascal, „French Forum” 8 (1983), no. 1.
Woyczyński B.: O rozwoju poglądu Platona na duszę, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2000.
Yolton J. W.: A Locke Dictionary, Oxford: Blackwell 1993.