Złożenie z materii i formy jako ontyczna podstawa pluralizmu w filozofii Arystotelesa

Paweł Gondek

Paweł Gondek Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Filozofii

Słowa kluczowe: Arystoteles; pluralizm; byt; materia; forma

Abstrakt

The question under consideration is an attempt to present the ontic foundations for a pluralistic interpretation of reality, the interpretation specific of Aristotle’s metaphysics. This text shows the way to understand being as substance and indicates its composite structure. The being’s composite of matter and form as subontic elements is principal in the context of ontic pluralism. It is a foundation on which to comprehend being both in the context of identity and variability. Despite the fact that the principal constitutive factor is form, it is only owing to the being’s composite of matter and form, and the specific relationship between these elements, that we can explain the ontic structure of reality. A review of the modes of being has been made with a view to matter and form (in Aritotle’s sublunary and superlunary spheres of the world). The modes of matter and form and their specific ontic character reveal the real foundations of the ontic plurality and variability in the world. There is no contradiction in the fact that the formal factor actualizes the material factor because these elements create a whole—being-substance—only in combination.

Bibliografia

Aristotelis Opera, ex recensione I. Bekkeri, ed. 2 quam curavit O. Gigon, Berolini 1960-1961 [Categoriae, s. 1 nn.; De anima, s. 402 nn.; De caelo, s. 268 nn.; De generatione animalium, s. 715 nn.; De generatione et corruptione, s. 314 nn.; Metaphysica, s. 980 nn.; Physica, s. 184 nn.].

Arystoteles: Metafizyka, t. I-II, tekst polski opracowali M.A. Krapiec, A. Maryniarczyk na podstawie tłumaczenia T. Żeleźnika, Lublin 1996.

Arystoteles: O duszy, [w:] tenże, Dzieła wszystkie, t. 3, tł. P. Siwek, Warszawa 1992.

Arystoteles: O rodzeniu się zwierząt, [w:] tenże, Dzieła wszystkie, t. 4, tł. P. Siwek, Warszawa 1993.

Code A.: Potentiality in Aristotle’s Science and Metaphysics, [w:] F.A. Lewis, R. Bolton (eds), Form, Matter and Mixture in Aristotle, Oxford 1996, s. 217-230.

Cohen S.: Aristotle’s doctrine of the material Substance, „The Philosophical Review” 93 (1984), s.171-194.

Dłubacz W.: Kosmos Arystotelesa, „Summarium” 26-27 (1997-1998), s. 5-15.

Dłubacz W.: Problem Absolutu w filozofii Arystotelesa, Lublin 1992.

Gill M.G.: Aristotle on Substance. The Paradox of Unity, Princeton, NJ 1989.

Gómez-Lobo A.: Συμβεβηκός in der Metaphysik des Aristoteles, München 1966.

Krąpiec M.A.: Arystotelesowska koncepcja substancji, Lublin 2000.

Krąpiec M.A.: Filozofia – co wyjaśnia, Warszawa 1997.

Krąpiec M.A.: Materia i forma. Ich różne rozumienie w historii filozofii, „Roczniki Filozoficzne” 16 (1968), z. 1, s. 55-65.

Krąpiec M.A.: Monizm – pluralizm, „Roczniki Filozoficzne” 34 (1986), z. 1, s. 21-82.

Krąpiec M.A.: Struktura bytu. Charakterystyczne elementy systemu Arystotelesa i Tomasza z Akwinu, Lublin 1995.

Krąpiec M.A.: Wprowadzenie do „Metafizyki” Arystotelesa, [w:] Arystoteles, Metafizyka, t. I-II, tekst polski opracowali M.A. Krapiec, A. Maryniarczyk na podstawie tłumaczenia T. Żeleźnika, Lublin 1996.

Kubok D.: Problem apeiron i peras w filozofii przedsokratejskiej, Katowice 1998.

Lewis F.A.: Aristotle on the Unity of Substance, [w:] tenże, R. Bolton (eds), Form, Matter and Mixture in Aristotle, Oxford 1996, s. 39-81.

Mansion S.: Notes sur la doctrine des categories dans les Topiques, [w:] Etudes Aristoteliciennes, Louvain-la-Neuve 1984, s. 169-181.

Narecki K.: Słownik terminów Arystotelesowych, [w:] Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 7, Warszawa 1994.

Owens J.: Aristotle on Categories, „The Review of Metaphysics” 14 (1960), s. 73-90.

Owens J.: The Doctrine of Being in the Aristotelian Metaphysics, Toronto 1957.

Roskal Z.E.: Model świata dwusferycznego w kosmologii Arystotelesa, „Roczniki Filozoficzne” 47 (1999), z. 3, s. 85-105.

Ryan E.E.: Pure Form in Aristotle, „Phronesis” 18 (1973), s. 209-224.

Sochoń J.: Spór o rozumienie świata. Monizujące ujęcia rzeczywistości w filozofii europejskiej. Studium historyczno-hermeneutyczne, Warszawa 1998.

Solmsen F.: Aristotle’s System of Physical World, New York 1960.

Tatarkiewicz W.: Układ pojęć w filozofii Arystotelesa, przeł. I. Dąmbska, Warszawa 1978.

Wald B.: Jedność osoby i pojęcie duszy u Arystotelesa, [w:] Zadania współczesnej metafizyki 7. Analogia w filozofii, red. A. Maryniarczyk, K. Stępień, P. Skrzydlewski, Lublin 2005, s. 391-412.

Wesoły M.: Przyczyna i wyjaśnianie materialne według Arystotelesa, „Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae” 12 (1998), s. 3-24.