O pewnej próbie obrony wyjaśniania teleologicznego

Zbigniew Wróblewski

Zbigniew Wróblewski Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Filozofii

Słowa kluczowe: teleologia; wyjaśnianie naukowe; wyjaśnianie teleologiczne; cele naukowe; antropomorfizm

Abstrakt

The aim of the article is to present the strategy of rehabilitation of the teleology in the conception of Robert Spaemann, Reinchard Löw and Hans Jonas. That strategy takes into account a few aspects: (1) the analysis of general conception of explanation in which the character of questions activating the process of explanation is taking into consideration, (2) the analysis of the conception of the teleological and causal explanations (according to the Hempel-Oppenheim model), (3) determination of the pragmatic background of the controversies concerning teleology, (4) determination of the domain and aims of teleological and causal interpretations.

Bibliografia

Brożek A.: Pytania i odpowiedzi. Tło filozoficzne, teoria i zastosowania praktyczne, Warszawa: Wyd. Naukowe Semper 2007.

G1ob1er A.: Metodologia nauk, Kraków: Wyd. Aureus, Wyd. Znak 2006.

G1ob1er A.: Prawda i względność, Kraków: Wyd. Aureus 2002.

H aj d u k Z.: Filozofia przyrody, filozofia przyrodoznawstwa. Metakosmologia, Lublin: TN KUL 2004.

Heller M., Życiński J.: Dylematy ewolucji, Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne 1990.

Hempel C.G.: Aspects of scientific explanation, New York: Free Press 1965.

Jonas H.: Das Prinzip Leben. Ansätze zu einer philosophischen Biologie, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1997.

Kamiński S.: Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk, red. A. Bronk, Lublin: TN KUL 1998.

Kawalec P.: Przyczyna i wyjaśnianie. Studium z filozofii i metodologii nauk, Lublin: Wydawnictwo KUL 2006.

Küppers B.O.: Geneza informacji biologicznej. Filozoficzne problemy powstania życia, tł. W. Ługowski, Warszawa: PWN 1991.

Löw R.: Teleologische Beurteilung der Natur, [w:] J.-E. P1eines (Hg.), Teleologie. Ein philosophisches Problem in Geschichte und Gegenwert, Würzburg: Königshausen & Neumann 1994, s. 85-97.

Marciszewski W.: Analiza semantyczna pytań jako podstawa reguł heurystycznych, „Studia semiotyczne” 1974, nr 5, s. 133-146.

Nagel E.: Struktura nauki. Zagadnienia logiki wyjaśnień naukowych, tł. J. Giedymin i in., Warszawa: PWN 1970.

Roskal Z.E.: Wyjaśnianie celowościowe (teleologiczne) w fizyce, [w:] A. Maryniarczyk, K. Stępień, P. Gondek (red.), Spór o cel. Problematyka celu i celowościowego wyjaśniania, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2008, s. 337-387.

Ruse M.: Teleology: Yesterday, Today and Tomorrow, „Studies in History and Philosophy of Science”. Part C: Biological and Biomedical Sciences, 31 (2000), no. 1, s. 213-232.

Salmon W.C.: Statistical explanation and statistical relevance. With contributions by J.G. Grccno and R.C. Jeffrey, Pittsburgh: University of Pittsburgh Press 1971.

Scriven M.: Explanations, predictions, and laws, [w:] H. Feigl, G. Maxwell (cds.), Scientific Explanation, Space and Time, (Minnesota Studies in the Philosophy of Science, 3), Minneapolis: University of Minnesota Press 1962, s. 170-230.

Spaemann R.: Grenzen. Zur ethische Dimension des Handelns, Stuttgart: Klctt-Cotta 2001 [pol.: Granice. O etycznym wymiarze działania, tł. J. Merecki, Warszawa: Oficyna Naukowa 2006].

Spaemann R.: Kontroverse Natur der Philosophie, [w:] tenże, Philosophische Essays, Stuttgart: Philipp Reclamjun. 1994, s. 104-129.

Spaemann R., Löw R.: Natürliche Ziele. Geschichte und Wiederentdeckung des teleologischen Denkens, Stuttgart: Klett-Cotta 2005 [pol.: Cele naturalne. Dzieje i ponowne odkrycie myślenia teleologicznego, tł. A. Półtawski, Warszawa: Oficyna Naukowa 2008].

Toepfer G.: Teleologie, [w:] U. Krolis, G. Toepfer (Hgg.), Philosophie der Biologie, Frankfurt am Main: Suhrkamp 2005, s. 36-52.

Wojtysiak J.: „Dlaczego istnieje raczej coś niż nic?” Analiza problemu w kontekście dyskusji we współczesnej filozofii analitycznej, Lublin: TN KUL 2008.

Wright G.H. von: Causality and Determinism, New York: Columbia University Press 1974.

Wróblewski Z.: Natura i cele. Dyskusja argumentu teleologicznego na rzecz ochrony przyrody, Lublin: Wydawnictwo KUL 2010.

Życiński J.: Bóg i stworzenie. Zarys teorii ewolucji, Lublin: Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej Gaudium.

Życiński J.: Kategoria przyczynowości i celowości w filozoficznej interpretacji przyrody, .Analecta Cracovicasia” 31 (2001), s. 283-299.

Życiński J.: Rola determinacji odgórnej i konwergencji biologicznej w ewolucji wszechświata, „Roczniki Filozoficzne” 59 (2011), nr 2, s. 367-378.

Życiński J.: Wszechświat emergentny. Bóg w ewolucji przyrody, Lublin: Wydawnictwo KUL 2009.

Życiński J.: Bóg i ewolucja. Podstawowe pytania ewolucjonizmu chrześcijańskiego, Lublin: TN KUL 2002.