Rozum – wiedza – wiara. Dynamika znaczeń
Abstrakt
The main goal of this paper is to explicate the meaning of such words as “reason”, ”knowledge” and “faith.” In addition, some relationships between these notions are analysed.
Two attitudes can be distinguished: “faith — reason/knowledge” and “reason/knowledge — faith”. In the first case faith is initial, but a believer can take a rational (intellectual) effort to analyse what faith is. The second attitude is realised in the rational search to find faith.
Many different types of arguments for the sentence “God exists” have been invented over years. These arguments have been the tools used in the cases of both attitudes. The arguments are analysed and discussed. The notion of argument is related to the notion of persuasion. Some different situations can be distinguished: a claim is rightly argued and somebody is persuaded by this claim; a claim is rightly argued, but somebody is not persuaded; a claim is not rightly argued, but somebody is persuaded by such a claim (e.g. by an influential leader); and a claim is not rightly argued and somebody is not persuaded.
The attitude “faith — reason/knowledge” (a religious attitude) is existential and practical. It consists of some components. One of them is a religious knowledge (doctrine). If a believer confesses his or her faith using the official (institutional) text — called in Latin Credo (The Creed) — then really they believe and accept a set of rational religious beliefs, which belong to the religious knowledge (doctrine). A religious faith, understood as God’s influence, is acknowledged as the basis for such an act of believing and accepting.
So the religious attitude consists of a religious faith, beliefs, emotions and also free choice (decision, acceptance). The act of an acceptance does not only concern beliefs. A believer also accepts moral and religious rules (principles). This is the type of morality motivated by religion. A religious attitude is the rational, theoretical and practical synthesis of all these components.
Bibliografia
Anzelm z Canterbury, 2007: Monologion. Proslogion, z łac. przeł. L. Kuczyński, Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Audi R., 2011: Rationality and Religious Commitment, Oxford: Oxford University Press.
Bocheński J.M., 1993a: Co to jest autorytet?, z franc. przeł. J. Parys, [w:] tenże, Logika i filozofia. Wybór pism, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 187-324.
Bocheński J.M., 1993b: Logika religii, z franc. przeł. J. Parys, [w:] tenże, Logika i filozofia. Wybór pism, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 325-468.
Bronk A., 1998: Alvina Plantingi koncepcja uzasadniania. Uwagi wprowadzające, [w:] Ratio et revelatio. Z refleksji filozoficzno-teologicznych. Księga pamiątkowa dedykowana ks. prof. Józefowi Herbutowi z okazji 65 rocznicy urodzin, red. J. Cichoń, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 71-81.
Bronk A., 2003: Podstawy nauk o religii, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Bronk A., 2006: Religia i nauka: dwie prawdy?, „Filozofia Nauki”, 1 (53), s. 33-43.
Bronk A., Majdański S., 2006: Teologia – próba metodologiczno-epistemologicznej charakterystyki, „Nauka” (2), s. 81-110.
Chesterton G.K., 2005: Ortodoksja, z ang. przeł. P. Witkowski, Warszawa: Fronda.
Dawkins R., 2007: Bóg urojony, z ang. przeł. P.J. Szwajcer, Warszawa: CIS.
Flew A., 2010: Bóg istnieje. Wyznanie ateisty, z ang. przeł. R. Pucek, Warszawa: Fronda.
Heller M., Pabian T., 2007: Elementy filozofii przyrody, Tarnów: OBI–Wydawnictwo Biblos.
Herbut J., 2008: Bóg filozofów, [w:] tenże, Artykuły i szkice. Z metodologii i teorii metafizyki, filozoficznej analizy języka religii oraz etyki i metaetyki, Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, s. 181-196.
Jodkowski K., 1998: Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm-kreacjonizm, „Realizm. Racjonalność. Relatywizm”, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Judycki S., 2010: Bóg i inne osoby. Próba z zakresu teologii filozoficznej, (Wykłady otwarte z teologii naturalnej im. J.M. Bocheńskiego OP), Kraków: W drodze.
Kamiński S., 1989a: Filozofia religii i filozofia Boga, [w:] tenże, Jak filozofować? Studia z metodologii filozofii, do druku przyg. T. Szubka, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, s. 241-247.
Kamiński S., 1989b: Wyjaśnianie w metafizyce, [w:] tenże, Jak filozofować? Studia z metodologii filozofii, do druku przyg. T. Szubka, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, s. 151-176.
Kant I., 1972: Krytyka praktycznego rozumu, z niem. przeł. J. Gałecki, Warszawa: PWN.
Katechizm Kościoła Katolickiego, 2002, Poznań: Pallottinum (w skrócie KKK).
Majdański S., 2001-2002: Autorytet – pojęcie i problemy. Refleksje filozoficzno-pragmatyczne, „Summarium. Sprawozdania Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” 30-31 (50-51), s. 207-231.
McGrath A., McGrath J.C., 2007: Bóg nie jest urojeniem. Złudzenie Dawkinsa, z ang. przeł. J. Wolak, Kraków: Wydawnictwo WAM.
McInterny R., 1997, Thomism, [w:] P.L. Quinn, Ch. Taliaferro (eds), A Companion to Philosophy of Religion, (Blackwell Companions to Philosophy), s. 158-164.
Moskal P., 2008: Religia i prawda, Lublin: Wydawnictwo KUL.
Pascal B., 1989: Myśli, z franc. przeł. T. Żeleński (Boy), Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Plantinga A., 1993a: Warrant: The Current Debate, New York–Oxford: Oxford University Press.
Plantinga A., 1993b: Warrant and Proper Function, New York–Oxford: Oxford University Press.
Plantinga A., 2000: Warranted Christian Belief, New York–Oxford: Oxford University Press.
Przełęcki M., 1989: Problem racjonalności wierzeń religijnych, „Studia Filozoficzne” 1 (278), s. 55-64.
Przełęcki M., 1996: Poza granicami nauki. Z semantyki poznania pozanaukowego, Warszawa: Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
Słomka M. (red.), 2012: Nauki przyrodnicze a nowy ateizm, Filozofia przyrody i nauk przyrodniczych 8, Lublin: Wydawnictwo KUL.
Southern R. W., 1992: St. Anselm: A Portrait in a Landscape, Cambridge: Cambridge University Press.
Stump E., Murray M.J. (eds), 1999: Philosophy of Religion: The Big Questions, Oxford: Wiley-Blackwell.
Sweet W., 1994: Epistemologie postmodernistyczne a racjonalność przekonań religijnych, „Roczniki Filozoficzne” 42 (2), s. 69-89.
Swinburne R., 1999: Czy istnieje Bóg?, z ang. przeł I. Ziemiński, Poznań: W drodze.
Swinburne R., 2010: God as the Simplest Explanation of the Universe, „European Journal for Philosophy of Religion”, 2 (1), s. 1-24.
Tatarkiewicz W., 2001: Historia filozofii, t. I, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Viola C.E., 2009: Anzelm z Aosty. Wiara i szukanie zrozumienia, z wł. przeł. E.I. Zieliński, Lublin: Wydawnictwo KUL.
Woleński J., 2004: Granice niewiary, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Zagzebski L., 2011: Epistemic Authority. A Theory of Trust, Authority and Autonomy in Belief (komputeropis).
Zdybicka Z., 1993: Człowiek i religia. Zarys filozofii religii, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Zdybicka Z., 1996: Drogi afirmacji Boga, [w:] M.A. Krąpiec i in., Wprowadzenie do filozofii, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, s. 397-467.
Życiński J., 2011: Bóg i stworzenie. Zarys teorii ewolucji, Lublin: Gaudium.
Copyright (c) 2012 Roczniki Filozoficzne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
