Niejasności w Wittgensteinowskim ujęciu wiary religijnej

Ewa Czesna

Ewa Czesna

Słowa kluczowe: późny Wittgenstein; wiara religijna; fideizm; nonkognitywizm

Abstrakt

The author of “Lectures on Religious Belief” significantly influenced the development of analytic philosophy of religion. His conception of religious belief is regarded by many commentators as controversial and radical. In this article I try to demonstrate that his remarks being the basis for this negative appraisal, are often unclear and inconclusive. I discuss critically, i.a., premises of so-called “Wittgensteinian fideism,” which consists of the following claims: (1) a lack of understanding between a theist and an atheist, (2) the autonomy of religious discourse (independence from a scientific and a common sense world view), (3) non-referential language of religion (it does not depict metaphysical reality), (4) an inability to criticize religion. Regarding the question of the autonomy of religious beliefs, I try to inquire whether, according to Wittgenstein, there are semantic “family resemblance” between the empirical and religious concepts, and also, what is the role of rational arguments in the field of faith: historical evidence, claims of natural science, arguments for the existence of God. As regards the problem of the reference and function of religious beliefs, I explain reasons why Wittgenstein’s position is classified as non-cognitivism.

Bibliografia

Amesbury R.: Fideism, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, 2005, http://plato.stanford.edu/entries/fideism/

Amesbury R.: Has Wittgenstein Been Misunderstood by Wittgensteinian Philosophers of Religion?, „Philosophical Investigations” 26 (2003), No. 1 (January).

Arrington R. L., Addis M. (red.): Wittgenstein and Philosophy of Religion, Routledge 2004.

Chmielewski A., Orzechowski A. (red.): Metafizyka jako cień gramatyki. Późna filozofia Ludwiga Wittgensteina, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 1996.

Chwedeńczuk B. (red.): Filozofia religii. Fragmenty filozofii analitycznej, Warszawa: Wydawnictwo Spacja 1997.

Glock H.-J.: Słownik Wittgensteinowski, przeł. M. Hernik, M. Szczubiałka, Warszawa: Wydawnictwo Spacja 2001.

High D.: Wittgenstein: On seeing problems from a religious point of view, „International Journal for Philosophy of Religion” 28 (1990), No. 2. Kluwer Akademic Publishers: Netherlands.

Kleszcz R.: O rozumie i wartościach, Łódź: Wydawnictwo WSHE 2007.

Kondrat K.: Racjonalność i konflikt wierzeń religijnych, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2002.

Malcolm N.: Ludwig Wittgenstein: Wspomnienie, tł. M. Szczubiałka, Warszawa: Wydawnictwo KR 2000.

Martin M.: Wittgenstein’s Lectures on Religious Belief, http://www.infidels.org/library/modern/michael_martin/wittgenstein.html

Monk R.: Ludwig Wittgenstein. Powinność geniusza, tł. A. Lipszyc i Ł. Sommer, Warszawa: Wydawnictwo KR 2003.

Moyal-Sharrock D., Brenner W. (red.): Readings of Wittgenstein’s on Certainty, London: Palgrave Macmillan 2005.

Nicholson M.: Abusing Wittgenstein: The Misuse of the Concept of Language Games in Contemporary Theology, „Journal of the Evangelical Theological Society” 39/4 (1996).

Otto R.: Świętość. Elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych, przeł. B. Kupis, Wrocław: Thesaurus Press 1993.

Plant R.: „Blasphemy, dogmatism and injustice: The rough edges of On Certainty, „International Journal for Philosophy of Religion” 54 (2003), No. 2.

Quinn P., Taliaferro C. (red.): A Companion to Philosophy of Religion, Oxford: Blackwell Publishers 1999.

Rowe W.L., Wainwright W.J. (red.): Philosophy of Religion. Selected Readings, Fort Worth, Philadelphia: Harcourt Brace College Publishers 1998.

Trigg R.: Rozum a zaangażowanie, tłum. B. Chwedeńczuk, Warszawa: IW Pax, 1989.

Wittgenstein L.: Dociekania filozoficzne, tł. B. Wolniewicz, Warszawa PWN 2004.

Wittgenstein L.: O pewności, tł. B. Chwedeńczuk, Warszawa: Wydawnictwo KR 2001.

Wittgenstein L.: Uwagi o religii i etyce, tł. M. Kawecka, W. Sady, W. Walentukiewicz, Kraków: Wydawnictwo Znak 1995.

Wittgenstein L.: Uwagi różne, tł. M Kowalewska, Warszawa: Wydawnictwo KR 2000.

Wittgenstein L.: Uwagi o Złotej Gałęzi Frazera, tł. A. Orzechowski, Warszawa: Instytut Kultury 1998.

Zdybicka Z.J., Ateizm, [w:] Powszechna Encyklopedia Filozofii, http://ptta.pl/pef/pdf/a/ateizm.pdf

Ziemiński I.: Śmierć, nieśmiertelność, sens życia: egzystencjalny wymiar filozofii Ludwiga Wittgensteina, Kraków: Aureus 2006.