Relatywizm teoretyczny i relatywizm normatywny

Maksymilian Roszyk

Maksymilian Roszyk Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Filozofii

Słowa kluczowe: relatywizm poznawczy; równowartość poznawcza; „anything goes”

Abstrakt

In the article two ways of understanding cognitive relativism are presented: as a thesis about equivalence (theoretical relativism) and as a thesis about the arbitrariness of choice (normative relativism). According to the former way of understanding, relativism is the thesis saying that all, including mutually contradicting, views on a given subject are equally true (in one version) or justified (in another); and according to the latter one it is a thesis saying that any proposition on a given subject may be accepted. These two ways of understanding cognitive relativism are not systematically analyzed or used in contemporary debates. However, even a preliminary analysis of these theses and relations between them shows that there are interesting problems hidden behind them, which means that they are worth being considered in a broader range than it has been done up till now.

Bibliografia

Baghramian M.: Relativism, London: Routledge 2004.
Baghramian M.: Relativism about Science, [w:] The Routledge Companion to Philosophy of Science, ed. S. Psillos, M. Curd, London–New York: Routledge 2008, s. 236-247.
Boghossian P.: Fear of Knowledge: Against Relativism and Constructivism, Oxford: Oxford University Press 2006.
Boghossian P.: What is Relativism?, [w:] Truth and Realism, ed. P. Greenough, M. Lynch, Oxford: Oxford University Press 2006, s. 13-37.
Chmielewski A.: Niewspółmierność, nieprzekładalność, konflikt. Relatywizm we współczesnej filozofii analitycznej, Wrocław: Wyd. Uwr. 1997.
Dąmbska I.: O sceptycyzmie i o niektórych sposobach przezwyciężania go, „Przegląd Współczesny” 18 (1939), nr 4, s. 96-105 (na nadbitce numeracja stron od 1 do 9).
Dąmbska I.: Sceptycyzm francuski w XVI i XVII wieku, Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu 1958.
Feyerabend P.: Przeciw metodzie, przeł. S. Wiertelewski, Wrocław: Wyd. Siedmioróg 1996.
Harré R., Krausz M.: Varieties of Relativism, Oxford–Cambridge: Blackwell 1996.
Hempoliński M.: Filozofia współczesna. Wprowadzenie do zagadnień i kierunków, Warszawa: PWN 1989.
Husserl E.: Badania logiczne, t. I: Prolegomena do czystej logiki, przeł. J. Sidorek, Warszawa: WN PWN 2006.
Knorpp W.M., Jr.: What Relativism Isn’t, „Philosophy” 73 (19980, (284), s. 277-300.
Kołakowski L.: Nasz relatywny relatywizm, [w:] Habermas, Rorty, Kołakowski: stan filozofii współczesnej, red. J. Niżnik, Warszawa: Wyd. IFiS PAN 1996, s. 97-108.
Lenartowicz-Podbielska A.: Między nadmiarem a niedomiarem relatywizmu. Pytanie o transcendentalizm kulturowy, Toruń: Wyd. Adam Marszałek 2003.
Leszczyńska D.: Co głosi relatywizm poznawczy? Rekonstrukcja konstytutywnych twierdzeń relatywizmu, „Filozofia Nauki” 13 (2005), nr 1, s. 99-110.
Malachowski A.: Richard Rorty, Princeton–Oxford: Princeton University Press 2002.
Mosteller T.: Relativism. A Guide for the Perplexed, London: Continuum 2008.
O’Grady P.: Relativism, Montreal–Kingston: McGill-Queens University Press 2002.
Olczyk S.: Epistemologiczny sens relatywizmu poznawczego, Łódź: Wyd. UŁ 1992.
Phillips P.J.J.: The Challenge of Relativism, London–New York: Continuum 2007.
Putnam H.: Reason, Truth and History, Cambridge–New York: Cambridge University Press 1981.
Ratzinger J.: Wiara i teologia dzisiaj, „L’Osservatore Romano” 19 (1997), s. 47-53. Przedruk (w innym przekładzie i pt. O współczesnej sytuacji wiary i teologii) w: J. Ratzinger, Wiara – prawda – tolerancja. Chrześcijaństwo a religie świata, przeł. R. Zajączkowski, Kielce: Jedność 1997, s. 93-110.
Rorty R.: Obiektywność, relatywizm, prawda. Pisma filozoficzne, tom I, przeł. J. Margański, Warszawa: Aletheia 1998.
Roszyk M.: [Rec:] P.J.J. Phillips, The Challenge of Relativism, „Roczniki Filozoficzne” 57 ( 2009), nr 2, s. 203-210.
Sekstus Empiryk: Zarysy Pirrońskie, przeł. A. Krokiewicz, Lublin: Akme 1998.
Swoyer Ch.: Relativism [ 2003], [hasło w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, http://plato. stanford.edu/entries/relativism/ [24.03.2006].
Stern K.: Relativism and Diversity, [w:] Aspects of Relativism: Moral, Cognitive, and Literary, ed. J.E. Bayley, Lanham, MD: University Press of America 1992, s. 141-148.
Twardowski K.: O tak zwanych prawdach względnych, [w:] tenże, Wybór pism psychologicznych i pedagogicznych, red. R. Jadczak, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1992, s. 131-164.
Westacott E.: Relativism [2005], [hasło w:] The Internet Encyclopedia of Philosophy, http://www.iep.utm.edu/relativi/ [13.05.2006].
Wright C.: Relativism about Truth Itself: Haphazard Thoughts about the Very Idea, [w:] Relative Truth, ed. M. Garcia-Carpintero, M. Kölbel, Oxford–New York: Oxford University Press 2008, s. 157-186.