Idee filozofii społecznej Thomasa Hobbesa w późniejszych koncepcjach filozofii dziejów

Leszek Kopciuch

doi:10.18290/rf.2015.63.1-3

Leszek Kopciuch Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

DOI: https://doi.org/10.18290/rf.2015.63.1-3

Słowa kluczowe: filozofa dziejów; ludzka natura; T. Hobbes; I. Kant; F. Nietzsche; L. Gumplowicz; S.I. Witkiewicz (Witkacy); O. Spengler; F. Fukuyama

Abstrakt

W artykule zostały przedstawione główne motywy filozofii społecznej Thomasa Hobbesa, które były kontynuowane w późniejszych stanowiskach filozofii dziejów. Są to następujące motywy: 1) pogląd mówiący o egoistycznej i konfliktowej ludzkiej naturze oraz społecznej i historycznej roli takich uczuć jak zazdrość, współzawodnictwo, ambicja i zawiść; 2) teoria „prostej” zależności między budową ludzkiej natury a przebiegiem życia historycznego; 3) pogląd mówiący o niesamodzielności motywacji moralnych; 4) teza mówiąca o instrumentalnym charakterze rozumu. W szczególności analizowane są koncepcje Kanta, Nietzschego, Gumplowicza, Witkiewicza, Spenglera oraz Fukuyamy.

Bibliografia

Anzenbacher Arno: Begründungsformen der Ethik, „Kultura i Wartości” 2013, nr 4(8), s. 15-41 (http://kulturaiwartosci.umcs.lublin.pl); polski przekład: Formy uzasadnienia etyki, tłum. L. Kopciuch, [w:] L. Kopciuch, T. Siwiec (red.), Uzasadnianie w aksjologii i etyce w badaniach polskich i zagranicznych, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2014, s. 97-126.

Bostrom Nick: Human Genetic Enhancements: A Transhumanist Perspective, „Journal of Value Inquiry” 37 (2003), issue 4, s. 493-506.

Bostrom Nick: Transhumanist Values, [w:] F. Adams (red.), Ethical Issues for the 21st Century, Philosophical Documentation Center Press 2003.

Czarnecki Zdzisław Jerzy: Przyszłość i historia. Studia nad historyzmem i ideą prospekcji dziejowej w historii filozofii, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1981.

Czarnecki Zdzisław Jerzy: Zbawienie w rozumie – dylematy i aporie siedemnastowiecznego racjonalizmu, „Kultura i Wartości” 2012, nr 1, s. 5-18 (http://kulturaiwartosci.umcs.lublin.pl).

Fromm Erich: Ucieczka od wolności, tłum. O. i A. Ziemilscy, Warszawa: Czytelnik 1970.

Fukuyama Francis: Koniec człowieka. Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, tłum. B. Pietrzyk, Kraków: Wydawnictwo Znak 2004.

Fukuyama Francis: Koniec historii, tłum. T. Bieroń, M. Wichrowski. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka 1996.

Fukuyama Francis: Ostatni człowiek, tłum. T. Bieroń, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka 1997.

Gumplowicz Ludwik: Zarys socjologii, [w:] Dwa życia Ludwika Gumplowicza. Wybór tekstów, Wybór, opracowanie i wprowadzenie J. Surman i G. Mozetič. Warszawa: Oficyna Naukowa 2010, s. 266-273.

Hartmann Nicolai: Das Problem des geistigen Seins. Untersuchungen zur Grundlegung der Geschichtsphilosophie und der Geisteswissenschaften, Berlin–Leipzig: Walter de Gruyter & Co 1933.

Hartmann Nicolai: Myśl filozoficzna i jej historia, [w:] N. Hartmann, Myśl filozoficzna i jej historia. Systematyczna autoprezentacja, tłum. J. Garewicz, Toruń: Wydawnictwo Comer 1994 s. 13-71.

Hartmann Nicolai: Sinngebung und Sinnerfüllung, [w:] N. Hartmann, Kleinere Schriften, t. I: Abhandlungen zur systematischen Philosophie, Berlin:Walter de Gruyter & Co. 1955, s. 245-278.

Hegel Georg Wilhelm Friedrich: Wykłady o filozofii dziejów, tłum. A. Zieleńczyk, Warszawa: De Agostini–Altaya 2003.

Hindess Barry: Filozofie władzy. Od Hobbesa do Foucaulta, tłum. D. Leszczyński, L. Rasiński. Warszawa–Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN 1999.

Hobbes Thomas: Lewiatan czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego, tłum. Cz. Znamierowski, Warszawa: PWN 1954.

Höffe Otfried: Thomas Hobbes, München: C.H. Beck 2010.

Horkheimer Max: Krytyka instrumentalnego rozumu, tłum. H. Walentowicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2007.

Hull Gordon: Hobbes and the Making of Modern Political Thought, London: Bloomsbury Publishing 2009.

Kant Immanuel: O porzekadle: to może być słuszne w teorii, ale nic nie jest warte w praktyce, tłum. zespół, [w:] I. Kant, Rozprawy z filozofii historii, tłum. i opr. Translatorium Filozofii Niemieckiej Instytutu Filozofii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika pod kierunkiem M. Żelaznego w składzie: T. Kupś, D. Pakalski, A. Grzeliński, M. Żelazny, Kęty: Wydawnictwo Antyk 2005.

Kochanowski Jan Karol: Tłum i jego przywódcy: studium historiozoficzne, Warszawa: E. Wende 1906.

Kopciuch Leszek: Człowiek historyczny Immanuela Kanta, [w:] J. Miklaszewska, P. Spryszak (red.), Natura ludzka w filozofii nowożytnej i współczesnej, Kraków: Wydawnictwo UJ 2010, s. 159-165.

Kopciuch Leszek: Idea wolności w perspektywie myśli J. Ortegi y Gasseta, [w:] Z.J. Czarnecki (red.), Studia nad ideą wolności, Lublin: Wydawnictwo UMCS 1995, s. 143-166.

Kopciuch Leszek: Katastrofizm S.I. Witkiewicza, „Lumen Poloniae” 2008, nr 2, s. 81-90 (http://lumen-poloniae.vizja.pl).

Kopciuch Leszek: Szkice systematyczne z filozofii dziejów, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2014.

Kopciuch Leszek: Thymos i pożądliwość. Stosunek Francisa Fukuyamy do antropologii Thomasa Hobbesa i Johna Locke’a, [w:] J. Żelazna (red.), Inspiracje i kontynuacje problemów filozofii XVII wieku, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, s. 199-212.

Kopciuch Leszek: Zazdrość w kontekście filozofii dziejów – kilka uwag niesystematycznych, [w:] M. Żardecka-Nowak, W. Nowak (red.), Siedem grzechów głównych. Eseje z filozofii kultury, Rzeszów: Wydawnictwo URz 2014, s. 45-59.

Krawczyk Anna: Hobbes i Locke. Dwoiste oblicze liberalizmu, Warszawa: Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego 2011.

Le Bon Gustaw: Psychologia tłumu, tłum. B. Kaprocki, Warszawa: PWN 1986.

Löwith Karl: Historia powszechna i dzieje zbawienia. Teologiczne przesłanki filozofii dziejów, tłum. J. Marzęcki, Kęty: Wydawnictwo Antyk 2002.

Münkler Herfried: Thomas Hobbes, wyd. 2, Frankfurt am Main: Campus Verlag 2001.

Nietzsche Fryderyk: Z genealogii moralności. Pismo polemiczne, tłum. L. Staff, Warszawa: Nakładem Jakóba Mortkowicza 1906.

Ortega y Gasset José: Bunt mas, tłum. P. Niklewicz, [w:] J. Ortega y Gasset, Bunt mas i inne pisma socjologiczne, wyb. S. Cichowicz, Warszawa: PWN 1982.

Scheler Max: Człowiek i historia, [w:] M. Scheler, Pisma z antropologii filozoficznej i teorii wiedzy, tłum. A. Węgrzecki, Warszawa: PWN 1987.

Skinnner Quentin: Hobbes and Republican Liberty, Cambridge: Cambridge University Press 2008.

Toynbee Arnold J.: Studium historii, Skrót dokonany przez D.C. Somerwella, tłum. J. Marzęcki, Warszawa: PIW 2000.

Witkiewicz Stanisław Ignacy: Niemyte dusze. Studium psychologiczne nad kompleksem niższości (węzłowiskiem upośledzenia) przeprowadzone metodą Freuda ze szczególnym uwzględnieniem problemów polskich, [w:] S.I. Witkiewicz, Narkotyki – Niemyte dusze, oprac. A. Micińska, Warszawa: PIW 1993, s. 149-339.

Znaniecki Florian: Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości, Warszawa: PWN 1974.

Znaniecki Florian: Upadek cywilizacji zachodniej. Studium z pogranicza filozofii kultury i socjologii, [w:] F. Znaniecki, Pisma filozoficzne, t. 2: „Humanizm i poznanie” i inne pisma filozoficzne, Warszawa: PWN 1991.