Kant’s Reconception of Religion and Contemporary Secularism
Abstrakt
Kanta nowa koncepcja religii a współczesny sekularyzm
W książce Secularism and Freedom of Conscience [Sekularyzm a wolność sumienia] Jocelyn Maclure i Charles Taylor wyróżniają dwa modele świeckiego państwa, które nazywają republikańskim i pluralistyczno-liberalnym. Model republikański ujawnia tendencję do usuwania przekonań religijnych ze sfery publicznej w imię postulowanej neutralności tej sfery, natomiast model pluralistycznego liberalizmu opiera się na podkreśleniu znaczenia wolności sumienia oraz, co za tym idzie, prawa jednostek do manifestowania swoich przekonań także w przestrzeni publicznej. W swoim artykule staram się pokazać, że poglądy Kanta na temat religii nie mogą dostarczyć ogólnych ram dla uzasadnienia pluralistyczno-liberalnego modelu sekularyzmu. W tym celu, skupiając się na rozróżnieniu przez Kanta prywatnego (Privatgebrauch) i publicznego użytku z rozumu (öffentliches Gebrauch), dokonanym w eseju Odpowiedź na pytanie: czym jest oświecenie? (1784), argumentuję, że sfery publicznej – w kategoriach Kantowskich – nie należy rozumieć jako przestrzeni umożliwiającej wyrażanie różnorodnych przekonań religijnych, zwłaszcza gdy nie dają się one pogodzić z autonomią rozumu. Porównując koncepcję religii Kanta z koncepcją Spinozy – przede wszystkim gdy idzie o krytykę religii objawionej oraz propozycję reinterpretacji Pisma św. w kategoriach uniwersalnej moralności, będącej treścią religii powszechnej (Spinoza) lub religii rozumu (Kant) – proponuję również ujęcie, zgodnie z którym poglądy autora trzech Krytyk zbliżają się do tzw. radykalnego Oświecenia, czyli nurtu sprzyjającego postępowi sekularyzacji.
Bibliografia
Barnat, Damian. “Sekularyzm polityczny a spór o przekonania sumienia” (ms).
Bhargava, Rajeev. “Is European Secularism Secular Enough?” In Jean L. Cohen and Cecile Laborde. Religion, Secularism, and Constitutional Democracy, 157–181. New York: Columbia University Press, 2016.
Eckstein, Walter. “The Religious Element in Spinoza’s Philosophy.” The Journal of Religion 23, 3 (1943): 153–163.
Enns, Phil. “Reason and Revelation: Kant and the Problem of Authority.” International Journal for Philosophy of Religion 62,2 (2007): 103–114.
Griswold, Eliza. “Is This the End of Christianity in the Middle East?” In http://www.nytimes.com/2015/07/26/magazine/is-this-the-end-of-christianity-in-the-middle-east.html?_r=0# (accessed 9.07.2016).
Hoffer, Noam. “The Relation between God and the World in the Pre-Critical Kant: Was Kant a Spinozist?” Kantian Review 21,2 (2016): 185–210.
Hunter, Ian. “Secularization: The Birth of a Modern Combat Concept.” Modern Intellectual History 12,1 (2015): 1–32.
Hunter, Ian. “Kant’s Religion and Prussian Religious Policy.” Modern Intellectual History 2,1 (. 2005): 1–27.
Hunter, Ian. Rival Enlightenments. Civil and Metaphysical Philosophy in Early Modern Germany. New York: Cambridge University Press, 2003.
Israel, Jonathan. “‘Radical Enlightenment’ – Peripheral, Substantial, or the Main Face of the Transatlantic Enlightenment (1650-1850)?” Diametros 40 (2014): 73–98.
Israel, Jonathan. Radical Enlightenment: Philosophy and the Making of Modernity, 1650–1750. Oxford: Oxford University Press, 2001.
Israel, Jonathan. Locke, Spinoza and the Philosophical Debate Concerning Toleration in the Early Enlightenment (c. 1670 – c. 1750). Amsterdam: Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, 1999.
Jacob, Margaret. “How Radical Was the Enlightenment? What Do We Mean by Radical?” Diametros 40 (2014): 99–114.
Jacob, Margaret. The Radical Enlightenment: Pantheists, Freemasons and Republicans. London: George Allen and Unwin, 1981.
Kant, Immanuel. Notes and Fragments, translated by Curtis Bowman, Paul Guyer, Frederick Rauscher. New York: Cambridge University Press, 2005.
Kant, Immanuel. “An Answer to the Question: ‘What is Enlightenment?’” In Political Writings, translated by Hugh Barr Nisbet, 54–60. Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
Kant, Immanuel. “Perpetual Peace: A Philosophical Sketch.” In: Political Writings, translated by Hugh Barr Nisbet, 93–130. Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
Kant, Immanuel. “What Does It Mean to Orient Oneself in Thinking?” In Religion and Rational Theology, translated by Allen W. Wood and George Di Giovanni, 1–18. New York: Cambridge University Press, 2001.
Kant, Immanuel. Religion within the Boundaries of Mere Reason. In: Religion and Rational Theology. Trans. Allen W. Wood and George Di Giovanni, 39-215. New York: Cambridge University Press, 2001.
Kant, Immanuel. “The Conflict of the Faculties.” In Religion and Rational Theology, translated by Allen W. Wood and George Di Giovanni, 233-327. New York: Cambridge University Press, 2001.
Kant, Immanuel. Metaphysical Elements of Justice, translated by John Ladd. Indianapolis/ Cambridge: Hackett Publishing Company.
Kant, Immanuel. Correspondence, translated by Alfurn Zweig. New York: Cambridge University Press, 1999.
Kant, Immanuel. Critique of Pure Reason, translated by Paul Guyer and Allen W. Wood. New York: Cambridge University Press, 1998.
Kant, Immanuel. Opus postumum, translated by Eckart Förster and Michael Rosen. New York: Cambridge University Press.
Kant, Immanuel. “On the Form and Principles of the Sensible and the Intelligible World.” In: Theoretical Philosophy, 1755–1770, translated by David Walford, 373–416. New York: Cambridge University Press, 1992.
Kant, Immanuel. Critique of Judgment, translated by Werner S. Pluhar. Indianapolis/Cambridge: Hackett Publishing Company, 1987.
Kołakowski, Leszek. Jednostka i nieskończoność. Wolność i antynomie wolności w filozofii Spinozy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.
Krop, Henri. “Radical Reformation or Dechristianization. Spinoza’s Circle on Religion” (ms).
Locke, John. A Letter Concerning Toleration and Other Writings. Indianapolis: Liberty Fund, 2010.
Maclure, Jocelyn. “Political Secularism: A Sketch.” In: RECODE Working Paper Series. Online Working Paper No. 16, 2013: 1–9.
Maclure, Jocelyn, and Charles Taylor. Secularism and Freedom of Conscience, translated by Jane Marie Todd. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2011.
Nussbaum, Martha. The New Religious Intolerance. Overcoming the Politics of Fear in an Anxious Age. Cambridge, MA: The Belknap Press of Harvard University Press, 2012.
O’Neill, Onora. “Kant on Reason and Religion.” In Grethe B. Peterson. The Tanner Lectures on Human Values, vol. 18, 267–308. Utah: The University of Utah Press, 1997.
O’Neill, Onora. “The Public Use of Reason.” In Onora O’Neill. Constructions of Reason. Explorations of Kant’s Practical Philosophy, 28–50. New York: Cambridge University Press, 1989.
Palmquist, Stephen. “Does Kant Reduce Religion to Morality?” Kant-Studien 83,2 (1992): 129–148.
Paulsen, Friedrich.“Kant der Philosoph des Protestantismus.” Kant-Studien 4,1-3 (1900): 1–31.
Sauter, Michael J. Visions of the Enlightenment. The Edict on Religion of 1788 and the Politics of the Public Sphere in Eighteenth-Century Prussia. Leiden and Boston: Brill, 2009.
Schmidt, James. German Enlightenment.” https://open.bu.edu/bitstream/handle/2144/4535/schmidt_ german_enlightenment.pdf?sequence=3 (accessed 26.11.2016).
Sheehan, Jonathan. The Enlightenment Bible: Translation, Scholarship, Culture. Princeton: Princeton University Press, 2005.
Spinoza, Benedict. Theological-Political Treatise, translated by Michael Silverthorne and Jonathan Israel. New York: Cambridge University Press, 2007.
Spinoza, Benedict. “Ethics.” In Complete Works, translated by Samuel Shirley. Indianapolis/ Cambridge: Hackett Publishing Company, 2002.
Strauss, Leo. Spinoza’s Critique of Religion, translated by Elsa M. Sinclair. New York: Schocken Books, 1982.
Szwed, Antoni. Rozum wobec chrześcijańskiego Objawienia. Kant, Hegel, Kierkegaard. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2011.
Tomaszewska, Anna. W stronę radykalnego Oświecenia: uwagi o religii według Spinozy i Kanta. In Znaczenie filozofii Oświecenia. Człowiek wśród ludzi, edited by ed. Barbara Grabowska, Adam Grzeliński, Jolanta Żelazna, 167–186. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2016.
Tomaszewska, Anna. “Spinoza’s God in Kant’s Pre-Critical Writings: An Attempt at Localizing the ‘Threat’.” Kant Studies Online 2015: 65-102.
Van der Veer, Peter. “Religion after 1750.” In John R. McNeill and Kenneth Pomeranz, The Cambridge World History, vol. 7: Production, Destruction, and Connection, 1750– Present. Part 2: Shared Transformations?, 160–180. Cambridge: Cambridge University Press, 2015.
Yovel, Yirmiyahu. Spinoza and Other Heretics. The Adventures of Immanence. Princeton, NJ: Princeton University Press, 1989.
Copyright (c) 2016 Roczniki Filozoficzne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
