Wprowadzenie do filozofii twórczości. Uwagi pojęciowe – historia idei – perspektywa interdyscyplinarna

Monika Chylińska

doi:10.18290/rf.2016.64.2-6

Monika Chylińska Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Filozofii The John Paul II, doktorantka

DOI: https://doi.org/10.18290/rf.2016.64.2-6

Słowa kluczowe: twórczość; kreatywność; nowość; filozofia twórczości; psychologia twórczości

Abstrakt

Twórczość już od dawna nie jest postrzegana jedynie jako domena poetów i artystów, a możliwość rozważania jej natury nie jest zarezerwowana tylko dla estetyki. W swoich analizach chciałabym pokazać tę wielokierunkowość badań nad fenomenem creatio, który współcześnie coraz częściej łączony jest z opisywaną przez psychologów uniwersalną ludzką kreatywnością. Tekst niniejszy, wprowadzając w podstawowe rozważania nad definiowaniem i wyjaśnianiem twórczości dawniej i dzisiaj, ma jednocześnie ułatwić podjęcie kwestii bardziej szczegółowych i specyficznych dla współczesnych analiz (kwestie te podejmuję w artykule „O głównych dylematach filozofii twórczości. Ujęcie syntetyczne z uwzględnieniem badań współczesnych”, który stanowi niejako przedłużenie przedstawionych tu treści).

Niniejsze wprowadzenie do dziedziny filozofii twórczości zostało wykonane w trzech krokach: (1) poprzez przywołanie rozważań dokonanych już wcześniej przez filozofów; (2) przez opisanie tradycyjnych i współczesnych sposobów definiowania pojęcia twórczości (i kreatywności) oraz (3) poprzez przedstawienie wybranych popularnych psychologicznych teorii procesu twórczego.

Bibliografia

Arystoteles. Etyka nikomachejska, przeł. Daniela Gromska. Warszawa: PWN, 2008.

Arystoteles. Metafizyka, przeł. Kazimierz Leśniak. Warszawa: PWN, 2009.

Arystoteles. Poetyka, przeł. Henryk Podbielski. Wrocław: Ossolineum, 2006.

Augustyn. „O wierze prawdziwej”, przeł. Jerzy Ptaszyński, w: tenże, Dialogi i pisma filozoficzne, przeł. Danuta Turkowska, Jerzy Ptaszyński i Maria Maykowska. Warszawa: PAX 1954.

Bethune, George W. Genius. An address delivered before the literary societies of Union College, Philadelphia: G. W. Mentz & Son, 1837.

Blackburn, Simon. „Creativity and Not-So-Dumb Luck”. W: Elliot S. Paul & Scott B. Kaufman (red.). The Philosophy of Creativity: New Essays, 147–156. Oxford: Oxford University Press, 2014.

Boden, Margaret. The Creative Mind. Myths and mechanisms. London: Routledge, 2004.

Chylińska, Monika. „O głównych dylematach filozofii twórczości. Ujęcie syntetyczne z uwzględnieniem badań współczesnych”. Roczniki Filozoficzne 64 (2016), 2: 109–140 (numer bieżący).

Gaut, Berys. „The Philosophy of Creativity”. Philosophy Compass 5 (2012), 12: 1034–1046.

Guilford, Joy P. „Creativity”. American Psychologist 5 (1950): 444–454.

Guilford, Joy P. „Creativity: Yesterday, Today and Tomorrow”. The Journal of Creative Behavior 1 (1967), 1: 3–14.

Guilford, Joy P. The nature of human intelligence. London: McGraw-Hill, 1971.

Gut, Arkadiusz P., i Monika Chylińska. „Epistemologia i psychologia”. W: Stanisław Janeczek i Anna Starościc (red.). Epistemologia. [Seria: Dydaktyka filozofii, t. 4, red. Stanisław Janeczek], 149–170. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2015.

Kampylis, Panagiotis G., i Juri Valtanen. „Redefining Creativity – Analyzing Definitions, Collocations, and Consequences”, Journal of Creative Behavior 44 (2010), 3: 191–214.

Kant, Immanuel. Krytyka władzy sądzenia, przeł. Jerzy Gałecki. Warszawa: PWN, 2004.

Kaufman, James C. Kreatywność, przeł. Mieczysław Godyń. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, 2011.

Kiereś, Henryk. Sztuka w kulturze. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2013.

Kronfeldner, Maria. „Creativity Naturalized”. Philosophical Quaterly 59 (2009), 237: 577–592.

Nęcka, Edward. Psychologia twórczości. Gdańsk: GWP, 2003.

Nietzsche, Fryderyk. Narodziny tragedii, przeł. Grzegorz Sowiński, Kraków: Wydawnictwo UJ, 2011.

Paul, Elliot S., i Scott B. Kaufman. „Introduction”. W: Ciż (red.). The Philosophy of Creativity: New Essays, 3–16. Oxford: Oxford University Press, 2014.

Perkins, David N. The mind’s best work. Cambridge: Harvard Univeristy Press, 1981.

Platon. Fajdros, Hippiasz mniejszy, Hippiasz większy, Ion, przeł. Władysław Witwicki. Warszawa: Wydawnictwo ALFA, 1999.

Rhodes, Mel. „An analysis of creativity” Phi Delta Kappan 42 (1961): 305–310.

Runco, Mark A., i Garrett J. Jaeger. „The Standard Definition of Creativity”. Creativity Research Journal 24 (2012), 1: 92–96.

Schopenhauer, Arthur. Świat jako wola i przedstawienie, t. 1–2, przeł. Jan Garewicz. Warszawa: PWN 1994–1995.

Simonton, Dean K. „Hierarchies of Creative Domains: Disciplinary Constraints on Blind Variation and Selective Retention”. W: Elliot S. Paul & Scott B. Kaufman (red.). The Philosophy of Creativity: New Essays, 247–264. Oxford: Oxford University Press, 2014.

Simonton, Dean K. Genius 101. New York: Springer Publishing Company, 2009.

Simonton, Dean K. „Donald Campbell’s Model of the Creative Process: Creativity as Blind Variation and Selective Retention”. Journal of Creative Behavior 32 (1998), 3: 153–158.

Sternberg, Robert J. „Cognitive Mechanisms in Human Creativity: Is Variation Blind or Sighted?” Journal of Creative Behavior 32 (1998), 3: 159–176.

Sternberg, Robert J. Cognitive Psychology. Belmont, CA : Wadsworth/Cengage Learning, 2011.

Sternberg, Robert J., i Todd Lubart. „An investment theory of creativity and its development”. Human Development 34 (1991): 1–31.

Stokes, Dustin. „Minimally creative thought”. Metaphilosophy 42 (2011): 658–681.

Stokes, Dustin. „A Metaphysics of Creativity”. W: Kathleen Stock, Katherine Thomson-Jones (red.). New Waves in Aesthetics, 105-124. London: Palgrave Macmillan, 2008.

Stokes, Dustin. „Incubated Cognition and Creativity”. Journal of Consciousness Studies 14 (2007), 3: 83–100.

Stróżewski, Władysław. Dialektyka twórczości. Kraków: Znak, 2007.

Szmidt, Krzysztof J. Pedagogika twórczości. Gdańsk: GWP, 2007.

Tatarkiewicz, Władysław. „Twórczość: dzieje pojęcia”. W: Tenże. Dzieje sześciu pojęć, 294–318. Warszawa: PWN, 2011.

Tatarkiewicz, Władysław. Historia estetyki, t. I-III. Warszawa: PWN, 2009.

Tatarkiewicz, Władysław. „Tworzenie i odkrywanie”. W: Tenże. Parerga, 39–59. Warszawa: PWN, 1978.

Wallas, Graham. The art of thought. New York: Harcourt, 1926.

Ward, Thomas B., Steven M. Smith, Ronald A. Finke. „Creative Cognition”. W: Robert J. Sternberg (red.). Handbook of creativity, 189–212. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.