Sekularyzm polityczny a spór o przekonania sumienia
Abstrakt
W artykule rekonstruuję podstawowe elementy koncepcji „sekularyzmu otwartego” przedstawionej przez Jocelyna Maclure’a i Charlesa Taylora w książce Secularism and Freedom of Conscience (2011). Wskazuję, że jedną z wyróżniających cech ich teorii jest opowiedzenie się za tzw. działaniami dostosowawczymi, których celem jest ochrona wolności sumienia. Następnie zarysowuję główne stanowiska w sporze o status przekonań sumienia i na tym tle przedstawiam „subiektywną” koncepcję wolności sumienia, jaką proponują Maclure i Taylor. W dalszej części artykułu przedstawiam zarzuty, jakie pod adresem kanadyjskich filozofów wyraziła Cécile Laborde, a także odpowiedź na nie udzieloną przez Maclure’a. W ostatniej części artykułu staram się pokazać, że subiektywna teoria przekonań sumienia, w tej postaci, w jakiej została przedstawiona w Secularism and Freedom of Conscience, pozostaje w sprzeczności z leżącą u jej podstaw Taylorowską koncepcją „silnych wartościowań”.
Bibliografia
Abbey, Ruth. „Plus ça Change: Charles Taylor on Accommodating Quebec’s Minority Cultures”, Thesis Eleven 99 (2009): 71–92. DOI: 10.1177/0725513609345375.
Adelman, Howard, i Pierre Anctil. Religion, Culture, and the State: Reflections on the Bouchard-Taylor Report. Toronto: University of Toronto Press, 2011.
Asad, Talal. „French Secularism and the ‘Islamic Veil Affair’. The Hedgehog Review, Spring & Summer, 2006: 93–106.
Asad, Talal. Formations of the Secular: Christianity, Islam, Modernity. Stanford, Calif.: Stanford University Press, 2003.
Barnat, Damian. „Indywidualizm w filozofii społecznej Charlesa Taylora”. Diametros. Internetowe Czasopismo Filozoficzne 20 (2009): 1–36.
Barnat, Damian. „Silne wartościowania i problem tożsamości ludzkiej”. Analiza i Egzystencja. Czasopismo Filozoficzne 23 (2013): 169–188.
Barry, Brian. Culture and Equality. An Egalitarian Critique of Multiculturalism. Cambridge: Polity Press, 2001.
Bhargava, Rajeev. „Political Secularism: Why It Is Needed and What Can Be Learnt from its Indian Version”, 82-109. W: Secularism, Religion and Multicultural Citizenship. Red. Geoffrey Brahm Levey i Tariq Modood, New York: Cambridge University Press, 2008.
Bhargava, Rajeev. „Political Secularism”. W: A Handbook of Political Theory. Red. John S. Dryzek, Bonnie Honig i Anne Phillips, 636– 655. Oxford: Oxford University Press, 2006.
Bouchard, Gérard, i Charles Taylor. Building The Future. A Time for Reconciliation, Bibliothèque et Archives nationales du Québec, 2008. Kopia dostępna na stronach Pontificia universidad católica del Perú. Dostęp: 05.05.2015. http://red.pucp.edu.pe/wpcontent/uploads/ biblioteca/buildingthefutureGerardBouchardy charlestaylor.pdf.
Casanova, José. „The Secular, Secularizations, Secularisms”. W: Rethinking Secularism. Red. Craig J. Calhoun, Mark Juergensmeyer i Jonathan VanAntwerpen, 54–74. New York: Oxford University Press, 2011.
Casanova, José. Religie publiczne w nowoczesnym świecie. Tłum. Tomasz Kunz. Kraków: Nomos, 2005.
Comparative Secularisms in a Global Age. Red. Linell Elizabeth Cady i Elizabeth Shakman Hurd. New York: Palgrave Macmillan, 2010.
Comte, Auguste. Metoda pozytywna w szesnastu wykładach. Skrótu dokonał Jules Émile Rigolage. Tłum. Wanda Wojciechowska. Warszawa: PWN, 1961.
Dawkins, Richard. Bóg urojony. Tłum. Piotr Szwajcer. Warszawa: Wydawnictwo CiS, 2007.
Filozofia Oświecenia. Radykalizm – religia –kosmopolityzm. Red. Justyna Miklaszewska i Anna Tomaszewska. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2015.
Frankfurt, Harry. Wolność woli i pojęcie osoby. Tłum. Justyna Nowotniak. W: Filozofia moralności: postanowienie i odpowiedzialność moralna. Wybrał i wstępem opatrzył Jacek Hołówka, tłum. Justyna Nowotniak i Wacław Jan Popowski, 21–39. Warszawa: Aletheia, 1997.
Greenawalt, Kent. Religion and Constitution. Vol. 1: Fairness and Free Exercise. Rozdz. 4: „Conscientious Objection to Military Service”, 49–67. Princeton: Princeton University Press, 2006.
Habermas, Jürgen, i Charles Taylor. „Dialogue: J. Habermas and Ch. Taylor”. W: The Power of Religion in the Public Sphere, red. Eduardo Mendieta i Jonathan VanAntwerpen, 60–69. New York: Columbia University Press, 2011.
James, William. Doświadczenia religijne. Tłum. Jan Hempel. Kraków: Nomos, 2001.
Laborde, Cécile. „The Politics of Religious Freedom: Protecting Freedom of Religion in the Secular Age”. The Immanent Frame. Secularism, religion, and public sphere. Dostęp: 27. 05.2016. http://blogs.ssrc.org/tif/2012/04/23/protecting-freedom-of-religion-in-the-secular-age/.
Locke, John. List o tolerancji. Tłum. Leon Joachimowicz, red. wyd. polskiego Zbigniew Ogonowski. Warszawa: PWN, 1963.
Locke, John. List o tolerancji. Tłum. Leon Joachimowicz. Warszawa: PWN, 1963.
Maclure, Jocelyn, i Charles Taylor. Secularism and Freedom of Conscience. Tłum. Jane Marie Todd. Harvard: Harvard University Press, 2011.
Maclure, Jocelyn. „Conscience, Religion and Exemptions: An Egalitarian View” [w przygotowaniu].
Maclure, Jocelyn. „Sekularyzm polityczny – zarys koncepcji”. Tłum. Damian Barnat. W: Oświeceniowe źródła idei sekularyzmu. Red. Anna Tomaszewska i Damian Barnat. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego [w przygotowaniu].
Mayer, Bartłomiej. „Durszlak na głowie. Latający Potwór Spaghetii w Czechach”. Dziennik.pl, 01.08.2013. Dostęp: 15.04.2017. http://wiadomosci.dziennik.pl/swiat/artykuly/434430,latajacy-potwor-spaghetti-w-czechach.html.
Mazanka, Paweł. „Sekularyzm”. W: Powszechna Encyklopedia Filozofii. Red. Andrzej Maryniarczyk, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2009. Wersja internetowa. Dostęp 04.15.2017. http://www.ptta.pl/pef/pdf/suplement/sekularyzm.pdf.
McGrath, Alister, i Joanna Collicutt McGrath, Bóg nie jest urojeniem. Złudzenie Dawkinsa, tłum. Jerzy Wolak. Kraków: WAM, 2012.
Nussbaum, Martha C[raven]. The New Religious Intolerance: Overcoming the Politics of Fear in an Anxious Age. Cambridge, Mass.: Belknap Press, 2012.
Nussbaum, Martha. Liberty of Conscience: In Defense of America’s Tradition of Religious Equality. New York: Basic, 2008.
Pena-Ruiz, Henri. Histoire de la laïcité: Genèse d’un idéal. Paris: Gallimard, 2005.
Rawls, John. „O idei publicznego rozumu raz jeszcze”. W: tenże, Prawo ludów. Tłum. Michał Kozłowski, 186-255. Warszawa: Aletheia, 2001.
Rawls, John. Liberalizm polityczny. Tłum. Adam Romaniuk. Wstępem opatrzył Czesław Porębski. Warszawa: PWN, 2012.
Rawls, John. Teoria sprawiedliwości. Tłum. Maciej Panufnik, Jarosław Pasek i Adam Romaniuk. Przekład przejrzał i uzupełnił Sebastian Szymański. Warszawa: PWN, 2009.
Rorty, Richard „Antyklerykalizm i ateizm”. W: RichaRd Rorty i Gianni Vattimo. Przyszłość religii. Tłum. Sławomir Królak. Red. Santiago Zabala, 33–46. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.
Siek, Anna. „Pastafarianizm — religia czy kpina?”. Gazeta.pl, 09.04.2014. Dostęp: 15.04.2017. http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114871,15769311,Pastafarianizm_religia_czy_kpina_Pacjenci_szpitala.html.
Smith, Nicholas H. Charles Taylor: Meaning, Morals and Modernity. Cambridge, Mass.: Polity Press, 2002.
Spohn, Urlike. „A Difference in Kind? Jürgen Habermas and Charles Taylor on Post-Secularism”. The European Legacy 20 (2015), nr 2: 120–135. http://dx.doi.org/10.1080/10848770.2015.1006927.
Szahaj, Andrzej. „Wielość, względność, obojętność? O sekularyzacji i roli religii w debacie publicznej”. W: tenże. Liberalizm, wolność, wspólnotowość. Eseje z filozofii polityki, 97–114 Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012.
Taylor, Charles. „Atomism”. W: tenże. Philosophical Papers 2: Philosophy and Human Sciences, 187–210. Cambridge, Mass.: Cambridge University Press, 1985.
Taylor, Charles. „What is Human Agency?”. W: tenże. Human Agency and Language: Philosophical Papers 1, 15–44. Cambridge: Cambridge University Press 1985.
Taylor, Charles. „What’s Wrong with Negative Liberty”. Philosophical Papers 2: Philosophy and Human Sciences, 211–239. Cambridge, Mass.: Cambridge University Press, 1985.
Taylor, Charles. „Reply and Re-articulation”. W: Philosophy in Age of Pluralism. The Philosophy of Charles Taylor in Question. Red. James Tully, 213–257. Cambridge, Mass.: Cambridge University Press, 1994.
Taylor, Charles. „Samointerpretujące się zwierzęta”. Tłum. Anna Sierszulska. W: Filozofia podmiotu. Fragmenty Filozofii Analitycznej. T. VIII. Red. Joanna Górnicka-Kalinowska, 261–295. Warszawa: Aletheia, 2001.
Taylor, Charles. Źródła podmiotowości: narodziny tożsamości nowoczesnej. Przekład zbiorowy, naukowo opracował Tadeusz Gadacz. Wstęp Agata Bielik-Robson. Warszawa: PWN, 2001.
Taylor, Charles. Oblicza religii dzisiaj. Tłum. Adam Lipszyc. Przekład przejrzał Łukasz Tischner. Kraków: Znak, 2002.
Taylor, Charles. A Secular Age, Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 2007.
Taylor, Charles. Etyka autentyczności. Tłum. Andrzej Pawelec. Kraków: Znak, 2006.
Taylor, Charles. Nowoczesne imaginaria społeczne. Tłum. Adam Puchejda i Karolina Szymaniak. Kraków: Znak, 2010.
Taylor, Charles. „Why We Need a Radical Redefiniton of Secularism?”. W: The Power of Religion in the Public Sphere. Red. Eduardo Mendieta i Jonathan VanAntwerpen, 34–59. New York: Columbia University Press, 2011.
Zieliński, Tadeusz J. Roger Williams — twórca nowoczesnych stosunków państwo-kościół. Warszawa: Semper, 1997.
Copyright (c) 2017 Roczniki Filozoficzne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
