Czy i dlaczego Arystotelejski słaby wolą (ἀκρατής [akratēs]) nie wybiera?

  • Wojciech Żełaniec Uniwersytet Gdański, Wydział Nauk Społecznych
Słowa kluczowe: Arystoteles; G.E.M. Anscombe; wola; słaby wolą (akratēs); mocny wolą (enkratēs); wybór

Abstrakt

G.E.M. Anscombe znalazła w Etyce nikomachejskiej Arystotelesa pewną niekonsekwencję: Arystoteles zdaje się twierdzić, że cokolwiek wynika z namysłu, jest wyborem, i że słaby wolą (akrates) może się skutecznie namyślać, ale i że — z drugiej strony — on (nawet wtedy) nie wybiera. Anscombe znajduje rozwiązanie tej sprzeczności: Arystoteles powinien był, jej zdaniem, zaznaczyć, że by z namysłu wynikał wybór, to, ze względu na co się namyślamy (cel, do którego namyślamy się, jakie zastosować środki), musiałby sam być przedmiotem uprzedniego wyboru. Badam to rozwiązanie i znajduję jego słabe strony, jak niebezpieczeństwo nieskończonego regresu, trudność prześledzenia genealogii wyborów i nieosiągalność pierwotnego celu. Pomimo to próbuję je ulepszyć, poddając pod dyskusję, czy tego rodzaju pierwotne wybory, jakich wymaga rozwiązanie Anscombe, nie są jednak czasem naprawdę podejmowane (w świetle żywionej koncepcji dobrego życia) i czy ich cele nie są rozkładalne na takie, które można realistycznie mieć nadzieję osiągnąć.

Bibliografia

Ando, Takatura. Aristotle’s theory of practical cognition. The Hague: Martinus Nijhoff, 3rev.1971.

Angier, Tom. „Happiness: overcoming the skill model”. International Philosophical Quarterly 55 (2015), 1: 5–23.

Anscombe, G.E.M. „Thought and action in Aristotle: What is ‘practical truth’?”. W: New essays on Plato and Aristotle. Red. John R. Bambrough, 143–158. London: Routledge and Kegan Paul, 1965.

Anscombe, G.E.M. Intention. Cambridge, Mass., London, England: Harvard University Press, 1965.

Anscombe, G.E.M. „Thought and action in Aristotle: What is ‘practical truth’?”. W: The collected papers of G. E. M. Anscombe. T. I: From Parmenides to Wittgenstein, 66–77. Oxford: Basil Blackwell, 1981.

Aristotle. Nicomachean ethics. Book six. Tłum. L.H.G. Greenwood. Cambridge: Cambridge University Press, 1909.

Aristotle. The Nicomachean ethics. Tłum. H. Rackham. M.A. London: Heinemann, 1962.

Aristotle. Nicomachean ethics. Tłum. Roger Crisp. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.

Aristoteles. Aristoteles Latinus. T. 26, 1–3, fasc. 4: Ethica Nicomachea. Translatio Roberti Grosseteste sive ‘ Liber Ethicorum’. Red. Renatus Antonius Gauthier. Bruxelles, Leiden: Desclée De Brouwer, E. J. Brill, 1973.

Arystoteles. Etyka eudemejska. Tłum. Witold Wróblewski. W: Dzieła wszystkie. T. V. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.

Arystoteles. Etyka nikomachejska. Tłum. Daniela Gromska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982.

Arystoteles. O duszy. Tłum. Paweł Siwek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 21988.

Arystoteles. Retoryka-Poetyka. Tłum. Henryk Podbielski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962.

Cagnoli Fiecconi, Elena. Aristotle’s account of akrasia. M. Phil. thesis, University College London, 2012. http://discovery.ucl.ac.uk/1383795/1/Elena%20Cagnoli%20Fiecconi%20thesis finalsubmission2013.pdf, dostęp 10-02-2017.

Cicero, Marcus Tullius. „Rozmowy Tuskulańskie”. Tłum. Józef Śmigaj. W: Pisma filozoficzne. T. III: Księgi akademickie. Kom. Kazimierz Leśniak, 473–743. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1961.

Dahl, Norman O. Practical reason, Aristotle, and the weakness of the will. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1984.

Defoe, Daniel. Robinson Crusoe. Jego życia losy, doświadczenia i przypadki. Tłum. Franciszek Mirandola. Wolnelektury.pl. Dostęp 10.02.2017. http://wolnelektury.pl/media/book/pdf/robinson-crusoe.pdf

Filek, Jacek. „Podstawowe pytanie etyczne w horyzoncie prawdy, wolności i odpowiedzialności”. Argument: Biannual Philosophical Journal 3 (2013), 1: 161–175.

Garrocho Salcedo, Diego S. „On passion and desire: Confronting an ambiguity in Aristotle’s ethics”. Azafea. Revista de Filosofía 16 (2014): 21–37.

Gauthier, René Antoine, i Jean Yves Jolif. L’éthique à Nicomaque. T. 2: Commentaire. Louvain, Paris: Publications Universitaires, Éditions Béatrice-Nauwelaerts, 1959.

Gogol, Nikołaj Wasiljewicz. „Игроки” [Igroki]. W: Весь Гоголь. Полное собрание сочинений в одной электронной книге [Wesʹ Gogol. Połnoie sobranie soczinienij w odnoj elektronnoj knigie], 698–726. Noginsk: Osteon Press, aegitas, 2017.

Guyer, Paul. „The form and matter of the categorical imperative”. W: Kant’s system of nature and freedom: Selected essays, 146–168. Oxford: Clarendon, 2005.

Irwin, T.H. „Who discovered the will?”. Philosophical Perspectives 6 (1992): 453–473.

Irwin, T.H. „Historical accuracy in Aquinas’s commentary on the Ethics”. W: Aquinas and the Nicomachean Ethics, red. Tobias Hoffmann, Jörn Müller i Matthias Perkams, 13–32. Cambridge: Cambridge University Press, 2013.

Kahn, Charles H. „Discovering the will: From Aristotle to Augustine”. W: The Question of “eclecticism”. Studies in later Greek philosophy. Red. John M. Dillon i A.A. Long, 234–259. Berkeley: University of California Press, 1988.

Kant, Immanuel. Eine Vorlesung Kants über Ethik. Red. Paul Menzer. Berlin: Heise, 1924.

Kant, Immanuel. Krytyka praktycznego rozumu. Tłum. Jerzy Gałecki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984.

Kant, Immanuel. Metafizyka moralności. Tłum. Ewa Nowak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.

Kant, Immanuel. „Metafizyka moralności”. W: Immanuel Kant. Dzieła zebrane. T. V. Tłum. Włodzimierz Galewicz, 287–621. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika, 2011.

Kant, Immanuel. Uzasadnienie metafizyki moralności. Tłum. Mścisław Wartenberg. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984.

Kierkegaard, Søren. Albo-albo. T. II. Tłum. Karol Toeplitz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982.

Kjerulf, Stig. Personlig handlekraft. København: Gyldendal, 2009 (e-book).

Koszkało, Martyna. „Rozwój pojęcia woli w pogańskiej filozofii starożytnej”. Roczniki Filozoficzne 63 (2015), 2: 157–186.

Lem, Stanisław. Głos Pana. Warszawa: Agora, 2012 (wydanie elektroniczne epub, konwersja i edycja przez Publio).

Leibniz, Gottfried Wilhelm. Teodycea. O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzeniu zła. Tłum. Małgorzata Frankiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001.

Miller, Jon. Aristotle’s Nicomachean ethics: A critical guide. Cambridge: Cambridge University Press, 2011.

Natali, Carlo. „The book on wisdom”. W: The Cambridge Companion to Aristotle’s Nicomachean Ethics. Red. Ronald Polansky, 180-203. New York: Cambridge University Press, 2014.

Schopenhauer, Artur. O wolności ludzkiej woli. Tłum. Adam Stögbauer. Wolnelektury.pl. Dostęp 10.02.2017. https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/schopenhauer-o-wolnosci-ludzkiej-woli.pdf.

Schroeder, Mark Andrew. Slaves of the passions. Oxford: Oxford University Press, 2007.

Simon, H. A. „Rational choice and the structure of the environment”. Psychological Review 63 (1956), 2: 129–138.

Szutta, Natasza, i Artur Szutta. W poszukiwaniu moralnego charakteru. Lublin: Academicon, 2015.

Theodore of Mopsuestia. The commentaries on the minor epistles of Paul. Tłum. Rowan A. Greer. Atlanta: Society of Biblical Literature, 2010.

Wells, J[ohn] C. Longman Pronunciation Dictionary. Harlow: Longman, 1990.

Wiggins, David. „Deliberation and practical reason”. W: Varieties of practical reasoning. Red. Elijah Millgram, 277–299. Cambridge, MA, London, England: The MIT Press, 2001.

Opublikowane
2020-06-12
Dział
Artykuły