Scholastic Sources of Gottfried Wilhelm Leibniz’s Treatise Disputatio metaphysica de principio individui

Martyna Koszkało

doi:10.18290/rf.2017.65.2-2

Martyna Koszkało Uniwersytet Gdański, Wydział Nauk Społecznych

DOI: https://doi.org/10.18290/rf.2017.65.2-2

Słowa kluczowe: zasada indywiduacji; indywidualny; podwójna negacja; istnienie; haecceitas; cała jednostka; pluralizm metafizyczny; metafizyczny indywidualizm; Leibniz; Jan Duns Szkot; Henryk z Gandawy; Suárez; Wilhelm Ockham

Abstrakt

Scholastyczne źródła traktatu Gottfryda Wilhelma Leibniza Disputatio metaphysica de principio individui

Przedmiotem artykułu są scholastyczne inspiracje zawarte w dyspucie metafizycznej De principio individui Godfryda Wilhelma Leibniza. Celem artykułu jest, z jednej strony, rekonstrukcja stanowiska Leibniza dotyczącego zasady jednostkowienia, z drugiej zaś strony przedstawienie tekstów średniowiecznych autorów (Henryka z Gandawy, Piotra z Falco, Tomasza z Akwinu, Idziego Rzymianina, Henryka z Gandawy, Roberta Kilwardby’ego, Wilhelma Ockhama), do których poglądów Leibniz się odnosi, a które najczęściej znał z drugiej ręki. W swym młodzieńczym dziele Leibniz deklaruje, że zasada jednostkowienia ma być uniwersalna, to znaczy dotyczyć wszystkich rodzajów bytów oraz musi mieć charakter metafizyczny, a nie epistemologiczny. Indywidualność z kolei traktuje jako synonim jedności i różnicy. Opowiada się po stronie nominalizmu, odrzucając istnienie jakichkolwiek form bytów ogólnych, czy bytów o jedności słabszej niż numeryczna. W związku z tym odrzuca koncepcje, w których zasadę jednostkowienia stanowi: podwójna negacja, istnienie czy haecceitas, przyjmując rozwiązanie (bliskie tradycji Ockhama i odnosząc się do Suáreza), według którego cała bytowość (tota entitas) indywiduum jest zasadą jednostkowienia. W efekcie według niego rzecz jest jednostkowa po prostu, co sprowadza się do tezy, że jest jednostkowa dzięki swym subkomponentom bytowym, które same są jednostkowe.

Bibliografia

Angelelli, Ignacio. “The Scholastic Background of Modern Philosophy: Entitas and Individuation in Leibniz.” In Individuation in Scholasticism. The Later Middle Ages and the Counter-Reformation, 1150–1650, edited by Jorge J.E. Gracia, 535–542. New York: State University of New York Press, 1994.

Ariew, Roger. “Leibniz’s Metaphysical Disputation on the Principle of Individuation: A Scholastic Exercise.” In VII. Internationaler Leibniz-Kongreß. Nihil sine ratione. Mensch, Natur und Technik im Wirken von G. W. Leibniz. Schirmherrschaft: Der Regierende Bürgermeister von Berlin. Berlin, 10.–14. September 2001, Vorträge Teil 1–3. Berlin 2001 & Nachtragsband, Hannover 2002, 33–40.

Arystoteles. Metafizyka. Translated by Kazimierz Leśniak. In Dzieła wszystkie. T. II. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1990.

Brown, O. J. “Individuation and Actual Existence in Scotistic Metaphysics: A Thomistic Assessment.” New Scholasticism 53 (1979): 347–361.

Brown, Stuart, and N.J. Fox, Historical Dictionary of Leibniz’s Philosophy. Lanham, Md., Toronto, Oxford: The Scarecrow Press Inc., 2006.

Brown, Stuart. “Renaissance philosophy outside Italy.” In Routledge History of Philosophy. Vol. IV The Renaissance and Seventeenth-century Rationalism, edited by George Henry Radcliffe Parkinson, 65–97. London and New York: Routledge, 1993.

Cover, Jan Arthur, and John O’Leary-Hawthorne. Substance and Individuation in Leibniz. Cambridge: Cambridge University Press 1999.

Di Bella, Stefano, et al. The Science of the Individual: Leibniz’s Ontology of Individual Substance. Dordrecht, Berlin, Heidelberg, New York: Springer, 2005.

Digby, Kenelm H., Mores Catholici, or Ages of Faith. Vol. VIII. London: C. Dolman, 1846.

Francis Suárez. Disputationes Metaphysicae. In Opera omnia. T. XXV. Paris: Vivès, 1861.

Gilson, Étienne. Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich. Translated by Sylwester Zalewski. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987.

Gilson, Étienne. Jean Duns Scot. Introduction à ses positions fondamentales. Paris: Librairie Philosophique J. Vrin, 1952.

Gracia, Jorge J.E. “Suárez Francisco.” In The Cambridge Dictionary of Philosophy, edited by Robert Audi, 884. Cambridge: Cambridge University Press, 1999.

Gracia, Jorge J.E. “The Centrality of the Individual in the Philosophy of the Fourteenth Century.” History of Philosophy Quarterly 8 (1991), 3: 235–251.

Gut, Przemysław. Leibniz. Myśl filozoficzna w XVII wieku. (Monografie Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej: Seria Humanistyczna). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004.

Henry of Ghent. Quodlibet. Parisiis 1518.

John Duns Scotus. Lectura in librum secundum sententiarum, a distinctione prima ad sextam. In Johannes Duns Scotus. Opera omnia. T. XVIII, edited by Karl Balić. Civitas Vaticana: Typis Polyglottis Vaticanis, 1982.

John Duns Scotus. Ordinatio. Liber secundus, a distinctione prima ad tertiam. In Johannes Duns Scotus. Opera omnia. T. VII, edited by Karl Balić. Civitas Vaticana: Typis Polyglottis Vaticanis, 1973.

John Duns Scotus. Quaestiones super libros Metaphysicorum Aristotelis. In Opera Philosophica. T. IV, Libri VI-IX, edited by Girard J. Etzkorn. St. Bonaventure: The Franciscan Institute St. Bonaventure University, 1997.

Koszkało, Martyna. Indywiduum i jednostkowienie. Analiza wybranych tekstów Jana Dunsa Szkota. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2003.

Leibniz, Gottfried Wilhelm. Disputatio metaphysica de principio individui. In Die philosophischen schriften von Gottfried Wilhelm Leibniz. T. IV, edidit Carl Immanuel Gerhardt, 15–26. Berlin: Weidmann, 1880).

Leibniz, Gottfried Wilhelm. Nowe rozważania dotyczące rozumu ludzkiego. Translated by Izydora Dąmbska. Warszawa: PWN, 1955.

Mascall, E[ric] L[ionel]. Istnienie i analogia. Translated by Joanna W. Zielińska. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1961.

McCullough, Laurence B. “Leibniz’s Principle of Individuation in His Disputatio metaphysica de principio individui of 1663.” In Individuation and Identity in Early Modern Philosophy. Descartes to Kant, edited by Kenneth F. Barber and Jorge J.E. Gracia, 201–217. Albany: State University of New York Press, 1994.

McCullough, Laurence B. Leibniz on Individuals and Individuation. The Persistence of Premodern Ideas in Modern Philosophy. Dordrecht, Boston, London: Kluwer, 1996.

Owens, Joseph. “Thomas Aquinas.” In Individuation in Scholasticism. The Later Middle Ages and the Counter-Reformation, 1150-1650, edited by Jorge J.E. Gracia, 173–194. New York: State University of New York Press, 1994).

Pierre de Falco, Quaestiones ordinariae, edited by Alexandre-Jean Gondras. In Analecta mediaevalia Namurcensia 22–24. Lovaniensis-Parisiis: Beatrice-Nauwelaerts, 1968.

Piotr Hiszpan, Traktaty logiczne. Translated by Tadeusz Włodarczyk. Warszawa: PWN, 1969.

Robert Kilwardby, Quaestiones in librum secundum Sententiarum, edited by Gerhard Leibold. Munich: Verlag der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, 1992.

Rudavsky, Tamar M. “The Doctrine of Individuation in Duns Scotus.” Franziskanische Studien 62 (1980): 62–83.

Thomasii M. Jacobi Praefationes sub auspicia disputationum suarum in Academia Lipsensi recitatae. Argumenti varii. Lipsiae: Apud Johannem Fuhrmannum & Matthaeum Ritterum, 1681.

Tomasz z Akwinu, O duszy (De anima). Translated by Zofia Włodek and Włodzimierz Zega. Kraków: Znak, 1996.

Venerabilis inceptoris Guillelmi de Ockham Scriptum in librum primum Sententiarum Ordinatio. In Opera philosophica et theologica, cura Instituti Franciscani, Universitatis S. Bonaventurae. Opera theologica. T. 2, edited by Stephanus Brown and Gedeon Gál OFM. New York: Editiones Instituti Franciscani, 1970).