O niemożliwości całkowitej odpowiedzialności moralnej (przeł. Jacek Jarocki)

Galen Strawson

doi:10.18290/rf.2017.65.1-6

Galen Strawson University of Texas w Austin, USA

DOI: https://doi.org/10.18290/rf.2017.65.1-6

Słowa kluczowe: wolna wola; odpowiedzialność moralna; causa sui; determinizm; indeterminizm; Galen Strawson

Abstrakt

Jedną z centralnych kwestii dotyczących problemu wolnej woli stanowi zagadnienie moralnej odpowiedzialności. Na ogół utrzymuje się, iż ma ono najdalej idące konsekwencje dla życia społecznego oraz prawa. Jak jednak argumentuje Galen Strawson, nie można odpowiadać moralnie za własne działania. Argument przebiega następująco: dana osoba podejmuje decyzję w oparciu o swój charakter, osobowość lub inne czynniki umysłowe. Z drugiej strony, za czynniki te nie można ponosić odpowiedzialności, wydaje się bowiem oczywiste, że są one powodowane innymi czynnikami, takimi jak wychowanie czy geny, za które nie jesteśmy odpowiedzialni. Jedynym wyjściem byłoby bycie causa sui, tj. bycie przyczyną samego siebie. Jednakże zgodnie z rozpowszechnioną opinią nic nie może być causa sui. W takim wypadku odpowiedzialność moralna jest niemożliwa.

Bibliografia

Campbell, Charles Arthur. „Has the Self ‘Free Will’?”. W: tenże. On Selfhood and Godhood, 158–179. London: Allen & Unwin, 1957.

Carr, Edward H. Historia. Czym jest. Tłum. Piotr Kuś. Poznań: Zysk i S-ka, 1999.

Darcus, Shirley. „‘Daimon’ as a Force Shaping ‘Ethos’ in Heraclitus”. Phoenix 28 (1974), 4: 390–407.

Kane, Robert. „Two Kinds of Incompatibilism”. Philosophy and Phenomenological Research 50 (1989), 2: 219–54.

Kant, Immanuel. Krytyka praktycznego rozumu. Tłum. Jerzy Gałecki. Warszawa: PWN, 2005.

Kant, Immanuel. Opus postumum, red. Eckart Foster. Tłum. Eckart Foster i Michael Rosen. Cambridge: Cambridge University Press, 1993.

Kant, Immanuel. Religia w obrębie samego rozumu. Tłum. Aleksander Bobko. Kraków: Homini, 2007.

MacKay, Donald M. „On the Logical Indeterminacy of Free Choice”. Mind 69 (1960), 1: 31–40.

Mele, Alfred. Autonomous Agents: From Self-Control to Autonomy. New York: Oxford University Press, 1995.

Mrówka, Kazimierz. Heraklit. Fragmenty: nowy przekład i komentarz. Warszawa: Scholar, 2004.

Nietzsche, Friedrich. Poza dobrem i złem. Preludium do filozofii przyszłości. Tłum. Grzegorz Sowiński. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2012.

Patten, John w The Spectator, styczeń 1992.

Sartre, Jean-Paul. „Itinerary of a Thought”. New Left Review 58 (1969), 5–6: 43–66.

Sartre, Jean-Paul. Egzystencjalizm jest humanizmem. Tłum. Janusz Krajewski. Warszawa: Muza, 1998.

Schacht, Richard. Nietzsche. London: Routledge and Kegan Paul, 1983.

Smilansky, Saul. „The Ethical Advantages of Hard Determinism”. Philosophical and Phenomenological Research 54 (1994), 2: 355–363.

Strawson, Galen. „The Impossibility of Moral Responsibility”. Philosophical Studies 75 (1994), 1–2: 5–24.

Strawson, Galen. Freedom and Belief, 28–30. Oxford: Clarendon Press, 1986.

Strawson, Galen. „Free Agents”. W: Galen Strawson. Real Materialism and Other Essays (Oxford: Clarendon Press, 2008), 359–385.

Strawson, Galen. „The Impossibility of Ultimate Moral Responsibility”. W: tenże, Real Materialism and Other Essays, 319–31. Oxford: Clarendon Press, 2008.

Van Inwagen, Peter. „When Is the Will Free?”. Philosophical Perspectives 3 (1989): 399–422.

Wiggins, David. „Towards a Reasonable Libertarianism”. W: Essays on Freedom of Action, red. Ted Honderich, 31–62. London: Routledge, 1975.