Tragedia i sceptycyzm

Abstrakt

Najbardziej rozpowszechniona interpretacja sytuacji tragicznej odwołuje się do pozytywnego konfliktu sił lub wartości. W artykule badamy inną możliwość: skupienie się na uwikłanym w tragedię akcie negatywnym, czyli odżegnaniu się bohatera tragicznego od istotnych dóbr i więzi, sprawiającym, że od początku żyje on w zawężonym świecie, w którym nie da się ani wybrać dobra, ani ocalić samego siebie. Odróżnienie pozytywnego i negatywnego aspektu sytuacji tragicznej zestawiamy z odróżnieniem dwóch warstw tragedii. Pierwsza obejmuje obiektywne nieszczęście i strategie oporu ofiary, druga obejmuje nową interakcję między podmiotem i rzeczywistością zmienioną przez jego opór. Ta nowa interakcja powiększa nieszczęście i jest źródłem tragicznej winy. Pomiędzy obiema warstwami występuje dynamiczna wymiana treści, podobnie jak między negatywnym i pozytywnym aspektem tragedii. Akt negatywny (odrzucenie wartości i więzi) oraz pozytywny (konflikt wartości, racji, roszczeń) są wzajemnie uwikłane. Interpretacja tragedii wymaga śledzenia obu kierunków ich interakcji. Właściwe jest, by hermeneutyka filozoficzna zaczynała od aktu negatywnego, ponieważ pokazuje on zanurzenie tragedii w strukturze egzystencji. Nie usuwa to jednak potrzeby innej hermeneutyki, rozpoczynającej od doświadczenia tragicznego. Staraliśmy się pokazać tę możliwość, odwołując się do filozofii Lwa Szestowa.