Future Contingents, Ockhamism (Retroactivism) and Thomism (Eternalism)

Jacek Wojtysiak

doi:10.18290/rf.2018.66.4-9en

Jacek Wojtysiak Katedra Teorii Poznania, Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0003-4276-8483

DOI: https://doi.org/10.18290/rf.2018.66.4-9en

Słowa kluczowe: futura contingentia; ockhamizm; eternalizm; retroaktywna przyczynowość; miękki fakt; Boska przedwiedza

Abstrakt

Futura contingentia, ockhamizm (retroaktywizm) i tomizm (eternalizm)

W niniejszym tekście, dyskutując z Marcinem Tkaczykiem oraz wybranymi anglosaskimi analitycznymi filozofami religii, rozpatruję teologiczną wersję problemu futura contingentia. Biorę pod uwagę kilka odmian ockhamizmu (retroaktywizmu) — stanowiska negującego temporalną konieczność (zdeterminowanie) wszystkich zdarzeń przeszłych oraz dopuszczającego jakąś postać działania wstecznego. Ockhamizm mocny postuluje realną przyczynowość retroaktywną, ockhamizm umiarkowany ogranicza ją do sensów zdarzeń fizycznych i psychicznych, a ockhamizm słaby zastępuje pojęcie przyczynowości retroaktywnej pojęciem wstecznej zależności. Porównując różne odmiany retroaktywizmu z eternalizmem (Boecjusza, św. Anzelma z Canterbury i św. Tomasza z Akwinu), wykazuję przewagę tego drugiego. Zaznaczam przy tym, że eternalizm w (zaproponowanej m.in. przez B. Leftowa) wersji prezentystycznej i relatywistycznej unika stawianych mu zarzutów, a w jego kontekście problem futura contingentia w ogóle nie powstaje.

Bibliografia

Craig, William Lane. 2001. Time and Eternity. Exploring God’s Relationship to Time. Wheaton: Crossway.

Fischer, John Martin. 1989. Introduction: God and Freedom. In: Fischer, John Martin (ed.), God, Foreknowledge, and Freedom. Stanford: Stanford University Press. 1-56.

Leftow, Brian. 1991. Time and Eternity. Ithaca and London: Cornell University Press.

Murray. Michael J., & Michael Rea. 2008. An Introduction to the Philosophy of Religion. Cambridge: Cambridge University Press.

Piwowarczyk, Marek. 2012. “Kłopoty z pojęciem wiecznej teraźniejszości.” Roczniki Filozoficzne 60, no. 4: 297–311.

Plantinga, Alvin. 1989. “On Ockham’s Way Out.” In God, Foreknowledge, and Freedom, edited by John Martin Fischer. Stanford: Stanford University Press. 178-215.

Stefańczyk, Andrzej P. (ed.). 2018. Jeżeli Bóg istnieje… Wolność człowieka a hipoteza teistyczna. Wybór tekstów. Lublin: TN KUL.

Stump, Eleonore, & Norman Kretzmann. 1981. “Eternity.” The Journal of Philosophy 78, no. 8: 429–58.

Tkaczyk, Marcin. 2015. Futura Contingentia. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Tkaczyk, Marcin. 2018. “Antinomy of Future Contingent Events.” Roczniki Filozoficzne 66, no. 4: 5–38.

Van Inwagen, Peter. 2008. “What Does an Omniscient Being Know about the Future?” In Oxford Studies in Philospohy of Religion. Vol. 1, edited by Jonathan L. Kvanvig. Oxford: Oxford University Press, 216-230.

Wierenga, Edward. 2009. Omniscience. In The Oxford Handbook of Philosophical Theology, edited Thomas P. Flint and Michael C. Rea, 129–44. Oxford: Oxford University Press.

Zagzebski, Linda. 2017. Foreknowledge and Free Will. Stanford Encyclopedia of Philosophy. Accessed 25 December 2018. http://plato.stanford.edu/entries/free-will-foreknowledge.