Agnostos Theos: The Relationship Between Infinity and the Unknowability of God in the Doctrines of the Middle Platonists
Abstract
In the times preceding the emergence of Neo-Platonism (1st–3rd century BC), the philosophers now known as Middle Platonists elaborated an extensive reflection on the possibility of knowing God, and the ways that could lead to acquiring knowledge about the transcendent. According to Plato, “To discover the Maker and Father of this Universe were a task indeed; and having discovered Him, to declare Him unto all men were a thing impossible” (Plato, Timaeus 28c). The Middle Platonists believed that God, whom they sometimes identified with the Platonic One and Good, is possible to know but not possible to express. Even though the knowledge of God is accompanied by all the difficulties associated with the process of intellectual and ethical improvement, and although what one comes to know in this process is ultimately impossible to express in human language, gaining knowledge of God and becoming like Him is nevertheless the goal of all Platonic philosophy. Jewish and Christian thinkers working at this time came to similar conclusions. These include Philo of Alexandria, Clement of Alexandria, and Origen, who are themselves sometimes deemed Middle-Platonic philosophers. Unlike their pagan colleagues, they believed that man’s process of coming to know God would go on forever. They thought that the finite human mind would never be able to contain the infinite, and they held that the essence and power of God are indeed infinite. The goal of this article is to expose the relationship between the infinity and the unknowability of God, and at the same time to point out the differences in the theses put forward on this question by pagan Middle Platonists and those who accepted Judeo-Christian revelation.
References
Abbate, Michele. 2002. „Non-dicibilità del «Primo Dio» e via remotionis nel cap. X del Didaskalikos”. W: Francesca Calabi (red.). Arrhetos Theos. L’ineffabilità del primo principio nel medio platonismo, 54–75. Pisa: Edizioni ETS.
Alkinous. 2008. Wykład nauk Platona (Didaskalikos). Przełożył Kazimierz Pawłowski. Kraków: WAM.
Calabi, Francesca (red.). 2002. Arrhetos Theos. L’ineffabilità del primo principio nel medio platonismo. Pisa: Edizioni ETS.
Calabi, Francesca. 2008. „Unknowability of God”. W: Francesca Calabi (red.). God’s Acting, Man’s Acting. Tradition and Philosophy in Philo of Alexandria, 39–56. Leiden: Brill.
Choufrine, Arkadi. 2002. Gnosis, Theophany, Theosis. Studies in Clement of Alexandria’s Appropriation of His Background. New York: Peter Lang Publishing.
Crouzel, Henri. 1956. Théologie de l’image de Dieu chez Origène. Paris: Aubier.
Daniélou, Jean. 1948. Origène. Paris: La Table Ronde.
Daniélou, Jean. 1961. Message évangélique et culture hellénistique aux IIe et IIIe siècles. Tournai: Desclée et Cie.
Dillon, John. 1996. The Middle Platonists: 80 B.C. to A.D. 220. Ithaca: Cornell University Press.
Dillon, John. 2002. „Commentary”. W: Alcinous. The Handbook of Platonism. Przeżył John Dillon. Oxford: Clarendon Press, 49–211.
Ferrari, Franco. 2002. „La trascendenza razionale: Il principio secondo Plutarco”. W: Francesca Calabi (red.). Arrhetos Theos. L’ineffabilità del primo principio nel medio platonismo, 77–91. Pisa: Edizioni ETS.
Ferrari, Franco. 2012. „L’esegesi medioplatonica del Timeo: metodi, finalità, risultati”. W: Francesco Celia i Angela Ulacco (red.). Il Timeo. Esegesi greche, arabe, latine, 81–131. Pisa: Pisa University Press.
Festugière, André-Jean. 1954. La Révélation d’Hermès Trismégiste. T. 4: Le Dieu inconnu et la Gnose. Paris: J. Gabalda et Cie.
Gerson, Lloyd. 2013. From Plato to Platonism. Ithaca, London: Cornell University Press. DOI: 10.1017/S0009840X14002303.
Hägg, Henny Fiska. 2006. Clement of Alexandria and the Beginnings of Christian Apophaticism. Oxford: Oxford University Press.
Klemens Aleksandryjski. 1994a. Kobierce zapisków filozoficznych dotyczących prawdziwej wiedzy. Przełożyła Janina Niemirska-Pliszczyńska. T. 1. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Klemens Aleksandryjski. 1994b. Kobierce zapisków filozoficznych dotyczących prawdziwej wiedzy. Przełożyła Janina Niemirska-Pliszczyńska. T. 2. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Klibengajtis, Thomas. 2006. „Alkinous nie Albinus autorem Didaskalikosa. Prezentacja aktualnego stanu badań nad niektórymi aspektami historiografii Średniego Platonizmu”. Kwartalnik Filozoficzny 4: 5–18.
LCL = Goold, George Patrick (red.). 1981–1999. Philo in Ten Volumes. Loeb Classical Library. Cambridge, London: Harvard University Press.
Lelli, Emanuele, i Giuliano Pisani (red.). 2017. Plutarco. Tutti i Moralia. Prima traduzione italiana completa. Testo greco a fronte. Milano: Bompiani.
Liddell, Henry George, Robert Scott. 1996. A Greek-English Lexicon. Oxford: Clarendon Press.
Lilla, Salvatore. 1971. Clement of Alexandria. A Study in Christian Platonism and Gnosticism. Oxford: Oxford University Press.
Lilla, Salvatore. 1992. Introduzione al Medio platonismo. Roma: Istituto Patristico Augustinianum.
Merki, Humbert. 1952. Homoiosis Theo. Von der platonischen Angleichung an Gott zur Gottähnlichkeit bei Gregor von Nyssa. Freiburg: Paulus Verlag.
Mortley, Raoul. 1986. From Word to Silence. T. 2: The Way of Negation, Christian and Greek. Bonn: Hanstein.
Mrugalski, Damian. 2013. Il Dio trascendente nella filosofia alessandrina giudaica e cristiana. Filone e Clemente. Roma: Angelicum Univeristy Press.
Mrugalski, Damian. 2017a. „Nieskończoność Boga u Orygenesa: Przyczyna wielkiego nieporozumienia”. Vox Patrum 67: 437–475.
Mrugalski, Damian. 2017b. „Metamorfozy Platońskiej „metafory słońca” (Respublica 509b) w hetero- i ortodoksyjnej teologii (I-III w.): Gnostycyzm, Klemens z Aleksandrii i Orygenes”. Vox Patrum 68: 21–58.
Mrugalski, Damian. 2017c. „Nieskończoność Boga u Nowacjana: Prawdopodobne źródła greckie”. Przegląd Tomistyczny 23: 147–181.
Mrugalski, Damian. 2018. „Potentia Dei absoluta et potentia Dei ordinata u Orygenesa? Nowa próba wyjaśnienia kontrowersyjnych fragmentów De principiis”. Vox Patrum 69: 493–526.
Mrugalski, Damian. 2019. „Stwarzanie wieczne i poza czasem. Filozoficzne źródła koncepcji generatio aeterna Orygenesa”. Verbum Vitae 35: 373–418. DOI: 10.31743/vv.1932.
Norden, Eduard. 1913. Agnostos Theos. Untersuchungen zur Formengeschichte religiöser Rede. Leipzig, Berlin: Teubner.
Orygenes. 1986. Przeciw Celsusowi. Przełożył Stanisław Kalinkowski. Warszawa: ATK.
Orygenes. 1996. O zasadach. Przełożył Stanisław Kalinkowski. Kraków: WAM.
Orygenes. 2005. Komentarz do Ewangelii według Św. Jana. Przełożył Stanisław Kalinkowski. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Orygenes. 2016. Homilie o Księdze Liczb. Przełożył Stanisław Kalinkowski. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Osmański, Marek. 2007. Filona z Aleksandrii etyka upodabniania się do Boga. Lublin: Wydawnictwo KUL 2007.
Pawłowski, Kazimierz. 1993. „Platoński ideał mędrca w De Platone et eius dogmate Apulejusza z Madaury. Doktryna Homoiosis theo”. Przegląd Religioznawczy 169: 3–11.
Pawłowski, Kazimierz. 2008. „Najważniejsze zagadnienia filozoficzne w Didaskalikos”. W: Alkinous. Wykład nauk Platona (Didaskalikos). Przełożył Kazimierz Pawłowski, 15–127. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Pawłowski, Kazimierz. 2016. „Odkrycie niecielesności i nadprzyrodzoności w filozofii średnioplatońskiej i jego egzystencjalne konsekwencje”. Filozofia Chrześcijańska 13: 77–95. DOI: 10.14746/fc.2016.13.05.
Reale, Giovanni. 1999. Historia filozofii starożytnej. T. 4: Szkoły epoki cesarstwa. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Reale, Giovanni. 2010. Per una nuova interpretazione di Platone alla luce delle „dottrine non scritte”, Milano: Bompiani.
Richard, Marie-Dominique. 2005. L’enseignement oral de Platon. Une nouvelle interprétation du platonisme. Paris: Cerf.
SVF = Von Arnim, Hans (red.). 1903–1905. Stoicorum Veterum Fragmenta. vol. I-III. Leipzig: Teubner.
Szlezák, Thomas Alexsander. 2005. O nowej interpretacji platońskich dialogów. Przełożył Piotr Domański. Kęty: Antyk.
Torri, Paolo. 2017. Homoiōsis Theōi. A Study of the Telos in Middle Platonism. https://air.unimi.it/ retrieve/handle/2434/497472/837139/phd_unimi_R10473.pdf. DOI: 10.13130/torri-paolo_ phd 2017-05-03.
Vimercati, Emmanuele (red.). 2015. Medioplatonici. Opere, frammenti, testimonianze. Testi greci e latini a fronte. Milano: Bompiani.
Whittaker, John. 1969. „Neopythagoreanism and Negative Theology”. Symbolae Osloenses. 44: 109–125.
Copyright (c) 2019 Roczniki Filozoficzne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
