„Był daleki od nienawiści, także w stosunku do swoich oprawców...” Sprawa Adama Gajdka jako przykład zbrodni komunistycznej
Abstrakt
Adam Gajdek brał udział w kampanii polskiej we wrześniu 1939 r., walcząc w 3 Pułku Strzelców Podhalańskich w Bielsku. W 1940 r., przybrawszy pseudonim „Olek”, wstąpił do Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej. Po wkroczeniu do Polski wojsk sowieckich pozostał w konspiracji. Brał udział m.in. w nieudanej akcji na więzienie w rzeszowskim zamku przeprowadzonej 7-8 października 1944 r. Na początku 1947 r. wstąpił do Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. W kwietniu 1947 r. objął funkcję kierownika organizacyjnego powstałej pod koniec 1946 r. siatki wywiadowczej o kryptonimie „Instytut Bakteriologiczny”, podlegając bezpośrednio kierownikowi Wydziału Informacji IV Zarządu Głównego WiN Mieczysławowi Kawalcowi. Aresztowany 17 października 1947 r. przez funkcjonariuszy Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie, przeszedł w tym mieście wstępne śledztwo, a następnie został przewieziony do aresztu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie. Jesienią 1948 r. jego sprawę skierowano do stołecznego Wojskowego Sądu Rejonowego. Wyrokiem z 23 października 1948 r. Adam Gajdek skazany został na karę śmierci. Naczelny Sąd Wojskowy oddalił skargę rewizyjną, a prezydent Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski, wobec czego 14 stycznia 1949 r. Adama Gajdka stracono w więzieniu przy ulicy Rakowieckiej w Warszawie.
Bibliografia
Aparat bezpieczeństwa publicznego w walce z polskim podziemiem niepodległościowym, „Pamięć i Sprawiedliwość”, 1(2004).
Balbus T., Jan Tataruch, w: Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944-1956. Słownik biograficzny, t. 2, Kraków–Warszawa–Wrocław 2004.
Balbus T., O Polskę Wolną i Niezawisłą (1945-1948). WiN w południowo-zachodniej Polsce (geneza – struktury – działalność – likwidacja – represje), Kraków–Wrocław 2004.
BonusiakW., Więzienie na Zamku w Rzeszowie w latach 1944-1956, „Studia Rzeszowskie”, 1(1995).
Frazik W., Operacja „Cezary” – przegląd wątków krajowych, w: „Zwyczajny” resort. Studia o aparacie bezpieczeństwa 1944-1956, red. K. Krajewski, T. Łabuszewski, Warszawa 2005.
Frazik W., Siatki wywiadowcze Obszaru Południowego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, w: W sieci. Powojenne polskie siatki wywiadowcze (AK-NIE-DSZ-WiN, PSZ) w latach 1944-1955, Warszawa 2016.
Hermański S., Wróblewski T., Piotr Śmietański (1899-1950), kat z Mokotowa, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989”, 1(2012).
Kamiński Ł., Lingua securitatis, w: Wokół teczek bezpieki – zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2006.
„Kapitulacja” Łukasza Cieplińskiego, oprac. W. Frazik, „Zeszyty Historyczne WiN-u”, 19-20(2003).
Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944-1956. Słownik biograficzny, t. 2, Kraków–Warszawa–Wrocław 2004.
Łaszczewski T., Tataruch Jan Kazimierz, w: Małopolski słownik uczestników działań niepodległościowych, t. 9, red. T. Gąsiorowski i in., Kraków 2003.
Nowotnik N., Święto „Żołnierzy Wyklętych” – kolejny powrót bohaterów, „Kombatant”, 3(2014).
Ostasz G., Okręg Rzeszowski Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Model konspiracji, struktura, dzieje, Rzeszów 2006.
Pisuliński J., Adam Gajdek (1915-1949), w: Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944-1956. Słownik biograficzny, t. 2, Kraków–Warszawa–Wrocław 2004.
Stańko A., Gdzie Karpat progi... Armia Krajowa w powiecie dębickim, wyd. 2, Warszawa 1990.
W sieci. Powojenne polskie siatki wywiadowcze (AK-NIE-DSZ-WiN, PSZ) w latach 1944-1955, Warszawa 2016.
Wokół teczek bezpieki – zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2006.
Wójcik Z.K., Łukasz Ciepliński, w: Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944-1956. Słownik biograficzny, t. 2, Kraków–Warszawa–Wrocław 2004.
Wójcik Z.K., Mieczysław Marian Kawalec (1916-1951), w: Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944-1956. Słownik biograficzny, t. 2, Kraków–Warszawa–Wrocław 2004.
Zblewski Z., Okręg Krakowski Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” 1945-1948. Geneza, struktury, działalność, Kraków 2005.
Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” w dokumentach, t. 6: Cztery Zarządy Główne WiN przed sądami PRL. Noty biograficzne ważniejszych postaci wymienionych w tomach I-VI, cz. 2-3, oprac. A. Zagórski, Wrocław 2000.
„Zwyczajny” resort. Studia o aparacie bezpieczeństwa 1944-1956, red. K. Krajewski, T. Łabuszewski, Warszawa 2005.
