Duszpasterstwo emigracji polskiej w Rzymie i innych krajach włoskich w latach 1795-1863: okoliczności powstania, postulaty i kierunki badawcze
Article Sidebar
Opublikowane:
lip 30, 2019
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Słowa kluczowe:
Polacy w Rzymie i Państwie Kościelnym; duszpasterstwo emigracji polskiej; pierwsza połowa XIX wieku
Main Article Content
Abstrakt
Niniejszy artykuł jest szkicem ukazującym okoliczności powstania oraz funkcjonowanie duszpasterstwa emigracji polskiej w Rzymie i innych krajach włoskich w latach 1795-1863. Działalność placówek duszpasterstwa polonijnego oznaczała uwzględnienie odmiennego stylu duszpasterzowania poprzez dopuszczenie różnych elementów, właściwych rodzinnej religijności. Polska historiografia może pochwalić się szeregiem artykułów i słowników, w których znajdują się dane odnośnie do duchownych pracujących wśród emigrantów w krajach włoskich. Pomimo tego tematyka duszpasterstwa polskiego w pierwszej połowie XIX wieku w Państwie Kościelnym i Włoszech wymaga szczegółowych badań. Monograficzne opracowanie tego zagadnienia historycznego musi poprzedzać wieloletnia kwerenda źródłowa w polskich i zagranicznych archiwach i bibliotekach. Obok prezentacji ustaleń, autor wskazał postulaty badawcze związane z podjętą problematyką oraz przybliżył źródła z archiwum zmartwychwstańców w Rzymie, archiwum Czartoryskich w Krakowie, dokumenty wydane drukiem. Tematyka tutaj zaprezentowana, jak sądzi autor, powinna stanowić inspirację do całościowych studiów nad duszpasterstwem polonijnym na Półwyspie Apenińskim w XIX stuleciu.
Article Details
Numer
Dział
Artykuły
Bibliografia
Baliński M., Lipiński T., Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana przez, t. III, Warszawa 1846.
Barańska Anna, „Polska ambasador” przy Watykanie – Zofia z Branickich Odescalchi (1821-1886), w: Od Paryża do Irkucka… i dalej. Niecodzienne przypadki Polaków okresu niewoli narodowej, red. A. Barańska, E. Niebelski, Lublin: TN KUL 2017, s. 77-98.
Barańska Anna, Kościół i przemiany religijności w historii Polski XIX wieku, w: Historie Polski w XIX wieku, red. Andrzej Nowak, t. IV, Warszawa: Wydawnictwo DiG 2015.
Barycz Henryk, Spojrzenia w przeszłość polsko-włoską, Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum 1965.
Borejsza Jerzy, Emigracja polska po powstaniu styczniowym, Warszawa: PWN 1966.
Borucki Marek, Polacy w Rzymie. Od czasów Mieszka I do Jana Pawła II, Warszawa: Książka i Wiedza 1995.
Caban Wiesław, Bieniek Paweł, Kardynał Włodzimierz Czacki (1835-1888) – współpracownik Piusa IX i Leona XIII, w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17-18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 38-42.
Działalność męskich zgromadzeń zakonnych wśród Polonii, red. Józef Bakalarz [i in.], Lublin: RW KUL 1982.
Ergetowski Ryszard, Wincenty Kraiński – lektor języka polskiego i rosyjskiego na Uniwersytecie Wrocławskim (1851-1880), w: Literatura, prasa, biblioteka. Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Jerzemu Jarowieckiemu w 65-lecie urodzin i 40-lecie pracy naukowej, red. Jerzy Szocki i Krzysztof Woźniakowski, Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP 1997.
Fokciński Hieronim, Polsko-emigracyjne i polonijne dziedzictwo piśmiennicze w zbiorach rzymskich i włoskich, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” 2017, tom specjalny, s. 481-494.
Grocholewski Zenon, Reprezentant polski w Kurii Rzymskiej. Kardynał Bolesław Jan Filipiak (1901-1978), w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17–18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 105-113.
Henczel-Wróblewska Ligia, Polacy w kulturze Piemontu w XIX wieku i w pierwszych dekadach XX wieku, Poznań: UAM 2014.
Inglot Marek, Włodzimierz Ledóchowski SJ (1866-1842). Generał Towarzystwa Jezusowego, w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17-18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 130-135.
Kalembka Sławomir, Polskie wychodźstwa popowstaniowe i inne emigracje polityczne w Europie w XIX wieku, w: Polska XIX wieku. Państwo, społeczeństwo, kultura, red. Stefan Kieniewicz, Warszawa: Wiedza Powszechna 1977.
Kalembka Sławomir, Polskie zabiegi dyplomatyczne między powstaniem listopadowym a styczniowym (koniec 1831-1860 r.), w: Historia dyplomacji polskiej, t. III: 1795-1918, red. Ludwik Bazylow, Warszawa: PWN 1982.
Kołodziej Bernard, Opieka duszpasterska nad wychodźcami polskimi do roku 1939, Poznań: UAM 2003.
Kopiec Jan, Echa polskich wydarzeń z lat 1704-1709 w środowisku Hospicjum św. Stanisława w Rzymie, „Nasza Przeszłość” 1994, t. 82, s. 373-380.
Kopiec Jan, Ks. Walerian Meysztowicz (1893-1982). Dyplomata, prawnik i historyk w służbie swojego kraju, w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17-18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 143-149.
Korzeniowski Ireneusz, Polacy we Włoszech. Zarys historii, duszpasterstwa, organizacji i prasy, „Studia Polonijne” 21(2000), s. 122-123.
Kozłowski Jerzy, Emigracja okresu schyłkowego Rzeczypospolitej szlacheckiej i porozbiorowa, w: Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII-XX w.), red. Andrzej Pilch, Warszawa: PWN 1984.
Kuzicki Jerzy, Duchowieństwo Wielkiej Emigracji na Wyspach Brytyjskich (1831-1863), „Studia Polonijne” 32(2011), s. 6-33.
Kuzicki Jerzy, Nieść wiarę i nadzieję na obcej ziemi. Polskie duchowieństwo katolickie w życiu religijnym i polityczno-społecznym Wielkiej Emigracji we Francji (1831-1863), Rzeszów: Wydawnictwo URz 2014.
Kuzicki Jerzy, Stronnictwo konserwatywno-liberalne Wielkiej Emigracji wobec grekokatolików w Galicji, w: Cirkvi a národy strednej Európy (1800-1950), zestavili Peter Švorc, Lubica Harbul’ová, Karl Schwarz, Prešov–Wien 2008, s. 181-192.
Kuzicki Jerzy, Specyfika badań nad duchowieństwem Wielkiej Emigracji (1831-1863), w: W kręgu badań nad Polonią i duszpasterstwem polonijnym. Istota i metodologia, red. S. Zych, B. Walicki, Lublin–Sokołów Małopolski 2015, s. 314.
Kwiatkowska Anna, „Pod urokiem Italii” – Podróże polskich pisarzy do Włoch, w: Polonia włoska. Wybór artykułów z Biuletynu Informacyjnego „Polonia Włoska” z lat 1995-2009, wybór i opracowanie tekstów Ewa Prządka, Anna Kwiatkowska, Rzym: Związek Polaków we Włoszech 2010.
Kwiatkowska Maria I., Groby polskie na cmentarzach Rzymu, Warszawa: Wydawnictwo Instytut Sztuki PAN 1999.
Kwiatkowska Maria I., Polacy w Rzymie w wiekach XIX-XX, Warszawa: Muzeum Wychodźstwa Polskiego im. Ignacego Paderewskiego 2007.
Lepacka Anna M., Początki Kolegium Polskiego w Rzymie, „Studia Warmińskie” 50(2013), s. 263-269.
Lorenc-Antonangeli Halina, Potomkowie księcia Stanisława Poniatowskiego, w: Polonia włoska. Wybór artykułów z Biuletynu Informacyjnego „Polonia Włoska” z lat 1995-2009, wybór i opracowanie tekstów Ewa Prządka, Anna Kwiatkowska, Rzym: Związek Polaków we Włoszech 2010.
Machejek Michał, 400 lat Kościoła i hospicjum św. Stanisława w Rzymie, Rzym: Hosianum 1978.
Micewski Bolesław, Polonijna działalność zmartwychwstańców, w: Działalność męskich zgromadzeń zakonnych wśród Polonii, red. Józef Bakalarz [i in.], Lublin: RW KUL 1982.
Misztal Henryk, Duszpasterstwo Polonii włoskiej, „Studia Polonijne” 1(1976).
Morawski Kalikst, Polacy i sprawa polska w dziejach Italii w latach 1830-1866, Warszawa 1930.
Morawski Kalikst, Polska i Włochy w walce o niepodległość, „Polityka Narodów” 7(1936), z. 5.
Pachoński Jan, Korpus oficerski Legionów Polskich 1796-1807, Kraków: Księgarnia Akademicka 1999.
Pachoński Jan, Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807, t. I: Działalność niepodległościowa i zaczątki Legionów 1794-1797, Warszawa: MON 1976.
Pachoński Jan, Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807, t. II: Zwycięstwa i klęski 1797-1799, Warszawa: MON 1976.
Prządka Ewa, Matka Boska Przedziwna – Mater Admirabilis w klasztorze Trinità dei Monti w Rzymie, w: Polonia włoska. Wybór artykułów z Biuletynu Informacyjnego „Polonia Włoska” z lat 1995-2009, wybór i opracowanie tekstów Ewa Prządka, Anna Kwiatkowska, Rzym: Związek Polaków we Włoszech 2010.
Stępień Marek, Początki Kolegium Polskiego w Rzymie w XVI i XVII w. oraz działania zmierzające do jego utworzeia w XIX w., „Prawo Kanoniczne” 53(2010), nr 1-2.
Szymański Józef, Duszpasterstwo polonijne – skala oddziaływania, „Studia Polonijne” 28(2007).
Śladkowski Wiesław, Wychodźstwa polskiego zarys dziejowy, Lublin: Wydawnictwo UMCS 1994.
Urban Jan, Makryna Mieczysławska w świetle prawdy, Kraków: Nakład „Przeglądu Powszechnego” 1923.
Wkład Polaków do kultury świata, red. Mieczysław Krąpiec [i in.], Lublin: TN KUL 1976.
Wszołek Jan, Działalność polityczna obozu Czartoryskiego wśród Polaków w Rzymie w latach 1832-1843, „Przegląd Historyczny” 58(1967), z. 4, s. 625-643.
Zarębczan Władysław, Polscy pracownicy naukowi na papieskich uczelniach w Rzymie, w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17-18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 383-396.
Ziółek Ewa M., Duszpasterstwo w wojsku Księstwa Warszawskiego, Królestwa Polskiego i w powstaniu listopadowym, w: Historia duszpasterstwa wojskowego na ziemiach polskich, red. Jan Ziółek, Anna Barańska, Witold Matwiejczyk, Dariusz Nawrot, Ewa M. Ziółek, Lublin: TN KUL 2004.
Zwiercan Antoni, Działalność franciszkanów wśród Polonii 1772-1976, „Studia Polonijne” 3(1979), s. 92-97.
Słowniki
Encyklopedia katolicka, t. I-XVIII, Lublin: TN KUL 1973-2013.
Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, red. Kazimierz Dopierała, t. I-V, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2003-2005.
Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, opracował Ludwik Grzebień, Kraków: WAM 1996.
Judyccy Agata i Zbigniew, W służbie Bogu i światu. Słownik biograficzny. Polscy i polskiego pochodzenia kapłani, zakonnicy i siostry zakonne pełniący posługę w różnych krajach świata, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002.
Judyccy Agata i Zbigniew, Polonia. Słownik biograficzny, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2000.
Judycki Zbigniew, Polscy duchowni w świecie. Słownik biograficzny, t. I, Kielce: Józef Siwek 2008.
Kachel Józef, Bernardyni 1453-2003. Kapłani i bracia zakonni prowincji polskich oraz kustodii św. Michała na Ukrainie, cz. V, R-T, Warta: Klasztor Ojców Bernardynów 2004.
Misjonarze św. Wincentego à Paulo w Polsce (1651-2001), t. II-1: Biografie, red. Jan Dukała, Kraków: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy „Nasza Przeszłość” 2001.
Polski słownik biograficzny, t. I-III, Kraków: Ossolineum 1935-2018.
Zarębczan Władysław, Polacy w Watykanie, Pelplin: Bernardinum 2004.
Barańska Anna, „Polska ambasador” przy Watykanie – Zofia z Branickich Odescalchi (1821-1886), w: Od Paryża do Irkucka… i dalej. Niecodzienne przypadki Polaków okresu niewoli narodowej, red. A. Barańska, E. Niebelski, Lublin: TN KUL 2017, s. 77-98.
Barańska Anna, Kościół i przemiany religijności w historii Polski XIX wieku, w: Historie Polski w XIX wieku, red. Andrzej Nowak, t. IV, Warszawa: Wydawnictwo DiG 2015.
Barycz Henryk, Spojrzenia w przeszłość polsko-włoską, Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum 1965.
Borejsza Jerzy, Emigracja polska po powstaniu styczniowym, Warszawa: PWN 1966.
Borucki Marek, Polacy w Rzymie. Od czasów Mieszka I do Jana Pawła II, Warszawa: Książka i Wiedza 1995.
Caban Wiesław, Bieniek Paweł, Kardynał Włodzimierz Czacki (1835-1888) – współpracownik Piusa IX i Leona XIII, w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17-18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 38-42.
Działalność męskich zgromadzeń zakonnych wśród Polonii, red. Józef Bakalarz [i in.], Lublin: RW KUL 1982.
Ergetowski Ryszard, Wincenty Kraiński – lektor języka polskiego i rosyjskiego na Uniwersytecie Wrocławskim (1851-1880), w: Literatura, prasa, biblioteka. Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Jerzemu Jarowieckiemu w 65-lecie urodzin i 40-lecie pracy naukowej, red. Jerzy Szocki i Krzysztof Woźniakowski, Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP 1997.
Fokciński Hieronim, Polsko-emigracyjne i polonijne dziedzictwo piśmiennicze w zbiorach rzymskich i włoskich, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” 2017, tom specjalny, s. 481-494.
Grocholewski Zenon, Reprezentant polski w Kurii Rzymskiej. Kardynał Bolesław Jan Filipiak (1901-1978), w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17–18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 105-113.
Henczel-Wróblewska Ligia, Polacy w kulturze Piemontu w XIX wieku i w pierwszych dekadach XX wieku, Poznań: UAM 2014.
Inglot Marek, Włodzimierz Ledóchowski SJ (1866-1842). Generał Towarzystwa Jezusowego, w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17-18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 130-135.
Kalembka Sławomir, Polskie wychodźstwa popowstaniowe i inne emigracje polityczne w Europie w XIX wieku, w: Polska XIX wieku. Państwo, społeczeństwo, kultura, red. Stefan Kieniewicz, Warszawa: Wiedza Powszechna 1977.
Kalembka Sławomir, Polskie zabiegi dyplomatyczne między powstaniem listopadowym a styczniowym (koniec 1831-1860 r.), w: Historia dyplomacji polskiej, t. III: 1795-1918, red. Ludwik Bazylow, Warszawa: PWN 1982.
Kołodziej Bernard, Opieka duszpasterska nad wychodźcami polskimi do roku 1939, Poznań: UAM 2003.
Kopiec Jan, Echa polskich wydarzeń z lat 1704-1709 w środowisku Hospicjum św. Stanisława w Rzymie, „Nasza Przeszłość” 1994, t. 82, s. 373-380.
Kopiec Jan, Ks. Walerian Meysztowicz (1893-1982). Dyplomata, prawnik i historyk w służbie swojego kraju, w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17-18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 143-149.
Korzeniowski Ireneusz, Polacy we Włoszech. Zarys historii, duszpasterstwa, organizacji i prasy, „Studia Polonijne” 21(2000), s. 122-123.
Kozłowski Jerzy, Emigracja okresu schyłkowego Rzeczypospolitej szlacheckiej i porozbiorowa, w: Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII-XX w.), red. Andrzej Pilch, Warszawa: PWN 1984.
Kuzicki Jerzy, Duchowieństwo Wielkiej Emigracji na Wyspach Brytyjskich (1831-1863), „Studia Polonijne” 32(2011), s. 6-33.
Kuzicki Jerzy, Nieść wiarę i nadzieję na obcej ziemi. Polskie duchowieństwo katolickie w życiu religijnym i polityczno-społecznym Wielkiej Emigracji we Francji (1831-1863), Rzeszów: Wydawnictwo URz 2014.
Kuzicki Jerzy, Stronnictwo konserwatywno-liberalne Wielkiej Emigracji wobec grekokatolików w Galicji, w: Cirkvi a národy strednej Európy (1800-1950), zestavili Peter Švorc, Lubica Harbul’ová, Karl Schwarz, Prešov–Wien 2008, s. 181-192.
Kuzicki Jerzy, Specyfika badań nad duchowieństwem Wielkiej Emigracji (1831-1863), w: W kręgu badań nad Polonią i duszpasterstwem polonijnym. Istota i metodologia, red. S. Zych, B. Walicki, Lublin–Sokołów Małopolski 2015, s. 314.
Kwiatkowska Anna, „Pod urokiem Italii” – Podróże polskich pisarzy do Włoch, w: Polonia włoska. Wybór artykułów z Biuletynu Informacyjnego „Polonia Włoska” z lat 1995-2009, wybór i opracowanie tekstów Ewa Prządka, Anna Kwiatkowska, Rzym: Związek Polaków we Włoszech 2010.
Kwiatkowska Maria I., Groby polskie na cmentarzach Rzymu, Warszawa: Wydawnictwo Instytut Sztuki PAN 1999.
Kwiatkowska Maria I., Polacy w Rzymie w wiekach XIX-XX, Warszawa: Muzeum Wychodźstwa Polskiego im. Ignacego Paderewskiego 2007.
Lepacka Anna M., Początki Kolegium Polskiego w Rzymie, „Studia Warmińskie” 50(2013), s. 263-269.
Lorenc-Antonangeli Halina, Potomkowie księcia Stanisława Poniatowskiego, w: Polonia włoska. Wybór artykułów z Biuletynu Informacyjnego „Polonia Włoska” z lat 1995-2009, wybór i opracowanie tekstów Ewa Prządka, Anna Kwiatkowska, Rzym: Związek Polaków we Włoszech 2010.
Machejek Michał, 400 lat Kościoła i hospicjum św. Stanisława w Rzymie, Rzym: Hosianum 1978.
Micewski Bolesław, Polonijna działalność zmartwychwstańców, w: Działalność męskich zgromadzeń zakonnych wśród Polonii, red. Józef Bakalarz [i in.], Lublin: RW KUL 1982.
Misztal Henryk, Duszpasterstwo Polonii włoskiej, „Studia Polonijne” 1(1976).
Morawski Kalikst, Polacy i sprawa polska w dziejach Italii w latach 1830-1866, Warszawa 1930.
Morawski Kalikst, Polska i Włochy w walce o niepodległość, „Polityka Narodów” 7(1936), z. 5.
Pachoński Jan, Korpus oficerski Legionów Polskich 1796-1807, Kraków: Księgarnia Akademicka 1999.
Pachoński Jan, Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807, t. I: Działalność niepodległościowa i zaczątki Legionów 1794-1797, Warszawa: MON 1976.
Pachoński Jan, Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807, t. II: Zwycięstwa i klęski 1797-1799, Warszawa: MON 1976.
Prządka Ewa, Matka Boska Przedziwna – Mater Admirabilis w klasztorze Trinità dei Monti w Rzymie, w: Polonia włoska. Wybór artykułów z Biuletynu Informacyjnego „Polonia Włoska” z lat 1995-2009, wybór i opracowanie tekstów Ewa Prządka, Anna Kwiatkowska, Rzym: Związek Polaków we Włoszech 2010.
Stępień Marek, Początki Kolegium Polskiego w Rzymie w XVI i XVII w. oraz działania zmierzające do jego utworzeia w XIX w., „Prawo Kanoniczne” 53(2010), nr 1-2.
Szymański Józef, Duszpasterstwo polonijne – skala oddziaływania, „Studia Polonijne” 28(2007).
Śladkowski Wiesław, Wychodźstwa polskiego zarys dziejowy, Lublin: Wydawnictwo UMCS 1994.
Urban Jan, Makryna Mieczysławska w świetle prawdy, Kraków: Nakład „Przeglądu Powszechnego” 1923.
Wkład Polaków do kultury świata, red. Mieczysław Krąpiec [i in.], Lublin: TN KUL 1976.
Wszołek Jan, Działalność polityczna obozu Czartoryskiego wśród Polaków w Rzymie w latach 1832-1843, „Przegląd Historyczny” 58(1967), z. 4, s. 625-643.
Zarębczan Władysław, Polscy pracownicy naukowi na papieskich uczelniach w Rzymie, w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17-18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 383-396.
Ziółek Ewa M., Duszpasterstwo w wojsku Księstwa Warszawskiego, Królestwa Polskiego i w powstaniu listopadowym, w: Historia duszpasterstwa wojskowego na ziemiach polskich, red. Jan Ziółek, Anna Barańska, Witold Matwiejczyk, Dariusz Nawrot, Ewa M. Ziółek, Lublin: TN KUL 2004.
Zwiercan Antoni, Działalność franciszkanów wśród Polonii 1772-1976, „Studia Polonijne” 3(1979), s. 92-97.
Słowniki
Encyklopedia katolicka, t. I-XVIII, Lublin: TN KUL 1973-2013.
Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, red. Kazimierz Dopierała, t. I-V, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2003-2005.
Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, opracował Ludwik Grzebień, Kraków: WAM 1996.
Judyccy Agata i Zbigniew, W służbie Bogu i światu. Słownik biograficzny. Polscy i polskiego pochodzenia kapłani, zakonnicy i siostry zakonne pełniący posługę w różnych krajach świata, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002.
Judyccy Agata i Zbigniew, Polonia. Słownik biograficzny, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2000.
Judycki Zbigniew, Polscy duchowni w świecie. Słownik biograficzny, t. I, Kielce: Józef Siwek 2008.
Kachel Józef, Bernardyni 1453-2003. Kapłani i bracia zakonni prowincji polskich oraz kustodii św. Michała na Ukrainie, cz. V, R-T, Warta: Klasztor Ojców Bernardynów 2004.
Misjonarze św. Wincentego à Paulo w Polsce (1651-2001), t. II-1: Biografie, red. Jan Dukała, Kraków: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy „Nasza Przeszłość” 2001.
Polski słownik biograficzny, t. I-III, Kraków: Ossolineum 1935-2018.
Zarębczan Władysław, Polacy w Watykanie, Pelplin: Bernardinum 2004.