Odrodzenie życia religijnego w Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej w świetle artykułów zamieszczonych na łamach „Tygodnika Powszechnego” w latach 1988-1991

Abstrakt

Schyłek lat osiemdziesiątych i początek lat dziewięćdziesiątych XX wieku dla większości państw Europy Środkowo-Wschodniej był okresem przełomowym. Wydarzenia zapoczątkowane reformami M. Gorbaczowa nie ominęły także terytorium naszego wschodniego sąsiada – Ukrainy. Pozwoliły one państwu ukraińskiemu na wydostanie się spod hegemonii Moskwy, a następnie umożliwiły budowanie własnej podmiotowości na arenie międzynarodowej oraz ustroju opartego – przynajmniej w teorii – o zasady obowiązujące w demokratycznym państwie prawa. Reformy te zmieniły zasadniczo także pozycję funkcjonujących tam wspólnot religijnych, w tym Kościoła katolickiego. Zerwanie z obowiązującą od dziesięcioleci polityką ateizacji i sowietyzacji społeczeństwa zapoczątkowało spontaniczne odrodzenie religijne, co w konsekwencji doprowadziło do odbudowania struktur Kościoła katolickiego. Wieści o odradzającym się za wschodnią granicą życiu religijnym docierały do Polski między innymi. za sprawą artykułów publikowanych na łamach prasy, w tym „Tygodnika Powszechnego”. Analiza tekstów zamieszczonych na jego kartach w latach 1988-1991 pozwala na stwierdzenie, iż przekazywały one w miarę aktualny oraz pełny obraz zmian, jakie w tym czasie zachodziły na terytorium Ukrainy. Czytelnik informowany był zarówno o reformach obejmujących swym zasięgiem cały kraj, w tym obrazujących zmianę podejścia władz państwowych do kwestii związanych z religią, jak też o sukcesach lokalnych wspólnot katolickich, które dzięki nieprawdopodobnemu wręcz zaangażowaniu potrafiły, pomimo skromnych zazwyczaj możliwości, odzyskać szereg budynków kościelnych, a w dalszej kolejności odbudować struktury poszczególnych parafii. Niestety, pozytywny obraz zachodzących zmian psuły nasilające się od początku lat dziewięćdziesiątych konflikty z ukraińskimi władzami państwowymi, a co gorsza – także z przedstawicielami innych wyznań. Konflikty te, dotyczące głównie kwestii związanych ze zwrotem budynków sakralnych, również znalazły swe odzwierciedlenie na kartach „Tygodnika Powszechnego”. Dzięki temu czytelnik na bieżąco mógł śledzić wydarzenia związane z odrodzeniem życia religijnego na Ukrainie.