Izabela z Czartoryskich Działyńska w Hiszpanii w 1856 roku w świetle korespondencji rodzinnej
Article Sidebar
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Main Article Content
Abstrakt
Izabela Czartoryska (od 1857 r. hrabina Działyńska) mieszkała wraz z rodziną w Paryżu i podobnie jak jej najbliżsi była emigrantką. Jest znana przede wszystkim jako kolekcjonerka i twórczyni muzeum w gołuchowskim zamku, który przebudowała z pomocą francuskich i polskich architektów. Bardzo ważną rolę w kształtowaniu zdolności artystycznych oraz pasji kolekcjonerskich księżniczki stanowiły jej liczne podróże po Europie i Afryce Północnej (Bliski Wschód, Algieria).
W połowie listopada 1856 r. Izabela wspólnie z bratem Władysławem i jego żoną Marią Amparo Muñoz y de Borbón wyjechała do Hiszpanii. W prezentowanym tekście dokonuję przede wszystkim odtworzenia przebiegu tego wojażu. Umieszczam go w kontekście skomplikowanej sytuacji politycznej Hiszpanii oraz tajnych zabiegów dyplomatycznych Władysława Czartoryskiego pod auspicjami Hotelu Lambert. Staram się ustalić, w jakim stopniu pobyt córki Adama Jerzego Czartoryskiego w Hiszpanii wpłynął na rozwój jej zainteresowań artystycznych. Zwracam uwagę na podobieństwa i różnice relacji księżniczki z opisami innych podróżników. Poruszam także kwestię przeciągającego się zamążpójścia Izabeli, które w przyszłości okaże się nieudane.
Artykuł powstał na podstawie korespondencji rodzinny Czartoryskich, zwłaszcza listów Izabeli pisanych po francusku do matki, księżnej Anny z Sapiehów Czartoryskiej.
Article Details
Bibliografia
Bénézit E., Dictionnaire critique et documentaire des peintres, sculpteurs, dessinateurs et graveurs : de tous les temps et de tous les pays, t. 7, Paris: Librairie Gründ 1966.
Benezit E., Dictionary of artists, t. 8, Paris: Gründ 2006.
Bernatowicz A., Norblin de la Gourdaine Jan Piotr, w: Słownik artystów polskich i w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 6, Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk 1998.
Burdiel I., Isabel II, No se puede reinar inocentemente, Madrid: Espasa 2004.
Cánovas Sánchez F., La reina del triste destino, Madrid: Corona Borealis 2005.
Głuszek I., Izabela z Czartoryskich Działyńska – kolekcjonerka dzieł sztuki, w: Życie sztuką. Gołuchów Izabeli z Czartoryskich Działyńskiej, red. I. Głuszek, Poznań: Muzeum Narodowe w Poznaniu 2018, s. 16-33.
Grzybkowska T., Kobieta wodzem chwalebnego czynu. Twórczynie pierwszych polskich muzeów i ogrodów filozoficznych, Warszawa–Toruń: Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata–Wydawnictwo TAKO 2018.
Handelsman M., Adam Czartoryski, t. 1, Warszawa: Nakładem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego 1948.
Handelsman M., Adam Jerzy Czartoryski, t. 2, Warszawa: Nakładem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego 1949.
Jakimowicz T., Od kolekcji „curiosites artistiques” ku muzeum. Zbieractwo artystyczne Izabeli z Czartoryskich Działyńskiej w latach 1852-1899, „Studia Muzealne” 13(1982), s. 15-73.
Jakimowicz T., Viollet-le-Duc, architekt-konserwator i jego związki z Polską, „Ochrona zabytków” 1966, nr 19/3 (74), s. 3-12.
Karczewska-Markiewicz Z., Panna lodowata, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1972.
Kąsinowska R., Gołuchów. Rezydencja w świetle źródeł, Gołuchów: Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie 2018.
Kłudkiewicz K., Pomiędzy sferą prywatną a działalnością publiczną – aktywność kolekcjonerska Izabeli z Czartoryskich hr. Działyńskiej w 2 połowie XIX wieku, [w:] Życie prywatne Polaków w XIX wieku. „Portret kobiecy”. Polki w realiach epoki, t. 2, red. J. Kita, M. Sikorska-Kowalska, Łódź–Olsztyn: Wydawnictwo UŁ 2014, s. 177-192.
Kukiel M., Błotnicki Hipolit, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 2, Kraków: PAU 1936.
Marek D., Ordynacja gołuchowska Izabeli z Czartoryskich Działyńskiej (1830-1899), Poznań: Muzeum Narodowe w Poznaniu 2015.
Mężyński A., Gołuchów Jana Działyńskiego 1853-1874, „Studia Muzealne” 13(1982), s. 74-87.
Mężyński A., Jan Działyński 18291880, Wrocław: PAN, Biblioteka Kórnicka, Ossolineum 1987, s. 51.
Mężyński A., Jan Działyński 1829-1880. Ostatni z rodu, Kórnik: Biblioteka Kórnicka PAN 2002.
Obtułowicz B., Luis José Sartorius hrabia de San Luis. „Polak”, który nie był Polakiem, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie 2012.
Obtułowicz B., María Amparo Muñoz y de Borbón, księżna Czartoryska, Kraków: Universitas 2013.
Obtułowicz B., Służba wojskowa księcia Witolda Czartoryskiego w Hiszpanii (1845-1846), „Roczniki Humanistyczne” 62(2014), z. 2, s. 103-126.
Obtułowicz B., Witold Adam książę Czartoryski (1822-1865), Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego 2019.
Pajzderski N., Przewodnik po Muzeum w Gołuchowie, Poznań: Nakładem Ordynacji XX. Czartoryskich 1929.
Pezda J., Ludzie i pieniądze. Finanse w działalności Adama Jerzego Czartoryskiego i jego obozu na emigracji w latach 1831-1848, Kraków: Universitas 2003.
Pro Ruiz J., Bravo Murillo. Política de orden en la España liberal, Madrid: Editorial Sintesis 2006.
Skowronek J., Sapieżyna z Zamoyskich Anna Jadwiga, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 35/2, Warszawa–Kraków: Ossolineum 1994.
Śliwowska W., Posłowie, [w:] W. Botkin, Listy o Hiszpanii, Warszawa: PIW 1983, s. 286-305.
Zamoyska J. Wspomnienia, z rękopisu wydała i oprac. M. Czapska, Londyn: Wydawnictwo B. Świderski 1966.