Z dziejów polskich organizacji akademickich na Litwie

Abstrakt

Liczna mniejszość polska w Republice Litewskiej w latach międzywojennych znalazła się w bardzo trudnej sytuacji. Wynikała ona z nieuregulowanych stosunków dyplomatycznych pomiędzy Litwą i Polską oraz nieprzyjaznego stosunku władz litewskich do mniejszości polskiej. W jej szeregach znajdowało się wiele młodych ludzi w wieku studenckim. W tym czasie liczne myśli ideowe i organizacyjne różnymi drogami docierały na Litwę Kowieńską z ośrodków akademickich Wilna. Dopiero jednak po utworzeniu uniwersytetu w Kownie wielu młodych Polaków podjęło studia na różnych wydziałach. W 1925 r. powstała również myśl założenia własnej organizacji skupiającej polską młodzież akademicką. Było to Zjednoczenie Polaków Studentów Uniwersytetu Litewskiego. Z tym faktem wiązano pewne nadzieje na jakąś formę pojednania polsko-litewskiego. Wynikało to z tego, że młodzież polska studiująca na Uniwersytecie w Kownie była bardziej podatna na taką współpracę niż starsze pokolenie rodaków. Odnieść to można również do poglądów i form pracy ideowej i organizacyjnej. Przykładem tego są różne poglądy oraz inicjatywy zmierzające do konsolidacji i zjednoczenia całego ruchu młodzieżowego, wynikające z położenia mniejszości polskiej na Litwie.

Można to dostrzec śledząc ducha ideowego i przebieg dorocznych uroczystości i zjazdów polskiej młodzieży akademickiej Litwy. Z jej szeregów wyrosło wielu wybitnych działaczy, którzy zadania ruchu polskiego na Litwie widzieli nieco szerzej, niż utarte stereotypy powstałe w czasach sporu i konfliktów polsko-litewskich. Czołową rolę w tym odgrywało właśnie Zjednoczenie Polaków Studentów Uniwersytetu Litewskiego w Kownie (po 1930 r. Witolda Wielkiego). Organizacja ta odgrywała także ważną rolę w całym środowisku polskim na Litwie, w którym polska inteligencja była już znacznie zdziesiątkowana. Zjednoczenie miało również znaczącą pozycję na terenie Uniwersytetu w Kownie i wśród całej społeczności akademickiej na Litwie i poza jej granicami.

Z szeregów młodzieży akademickiej wyrosło wielu znanych uczestników opozycji antysowieckiej i antyhitlerowskiej, którzy czynnie włączyli się do walki o sprawę polską. Po II wojnie światowej tych, którzy przeżyli, można było spotkać w Białymstoku, Gdańsku, Olsztynie, Toruniu, Warszawie czy Wrocławiu.