Pastoral Care for Polish Citizens in Rome and Other Italian Countries in the Years 1795-1863: Background, Postulates and Research Directions
Article Sidebar
Published:
Jul 30, 2019
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Keywords:
Poles in Rome and in the Papal States; pastoral care for Polish citizens; first half of the 19th century
Main Article Content
Abstract
This article is a sketch showing the background and the functioning of the pastoral care for Polish citizens in Rome and other Italian countries in the years 1795-1863. The activities of the Polish pastoral care institutions meant taking into account a different pastoral style by admitting various elements of family religiosity. There are many articles and dictionaries in Polish historiography, in which there are data about clerics working among expatriates in Italian countries. Nevertheless, the subject of Polish pastoral care in the first half of the 19th century in the Papal States and Italy requires detailed research. The monographic development of this historical issue must be preceded by a long-term source query in Polish and foreign archives and libraries. In addition to the presentation of the findings, the author pointed out research postulates related to the issues raised and described the sources from the Roman Archive of the Congregation of the Resurrection, the Princes Czartoryski Archives from Krakow, and printed documents. The subject matter presented here, as the author thinks, should be an inspiration for a comprehensive study of the pastoral care for Polish residents of the Apennine Peninsula in the 19th century.
Article Details
Issue
Section
Articles
References
Baliński M., Lipiński T., Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana przez, t. III, Warszawa 1846.
Barańska Anna, „Polska ambasador” przy Watykanie – Zofia z Branickich Odescalchi (1821-1886), w: Od Paryża do Irkucka… i dalej. Niecodzienne przypadki Polaków okresu niewoli narodowej, red. A. Barańska, E. Niebelski, Lublin: TN KUL 2017, s. 77-98.
Barańska Anna, Kościół i przemiany religijności w historii Polski XIX wieku, w: Historie Polski w XIX wieku, red. Andrzej Nowak, t. IV, Warszawa: Wydawnictwo DiG 2015.
Barycz Henryk, Spojrzenia w przeszłość polsko-włoską, Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum 1965.
Borejsza Jerzy, Emigracja polska po powstaniu styczniowym, Warszawa: PWN 1966.
Borucki Marek, Polacy w Rzymie. Od czasów Mieszka I do Jana Pawła II, Warszawa: Książka i Wiedza 1995.
Caban Wiesław, Bieniek Paweł, Kardynał Włodzimierz Czacki (1835-1888) – współpracownik Piusa IX i Leona XIII, w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17-18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 38-42.
Działalność męskich zgromadzeń zakonnych wśród Polonii, red. Józef Bakalarz [i in.], Lublin: RW KUL 1982.
Ergetowski Ryszard, Wincenty Kraiński – lektor języka polskiego i rosyjskiego na Uniwersytecie Wrocławskim (1851-1880), w: Literatura, prasa, biblioteka. Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Jerzemu Jarowieckiemu w 65-lecie urodzin i 40-lecie pracy naukowej, red. Jerzy Szocki i Krzysztof Woźniakowski, Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP 1997.
Fokciński Hieronim, Polsko-emigracyjne i polonijne dziedzictwo piśmiennicze w zbiorach rzymskich i włoskich, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” 2017, tom specjalny, s. 481-494.
Grocholewski Zenon, Reprezentant polski w Kurii Rzymskiej. Kardynał Bolesław Jan Filipiak (1901-1978), w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17–18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 105-113.
Henczel-Wróblewska Ligia, Polacy w kulturze Piemontu w XIX wieku i w pierwszych dekadach XX wieku, Poznań: UAM 2014.
Inglot Marek, Włodzimierz Ledóchowski SJ (1866-1842). Generał Towarzystwa Jezusowego, w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17-18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 130-135.
Kalembka Sławomir, Polskie wychodźstwa popowstaniowe i inne emigracje polityczne w Europie w XIX wieku, w: Polska XIX wieku. Państwo, społeczeństwo, kultura, red. Stefan Kieniewicz, Warszawa: Wiedza Powszechna 1977.
Kalembka Sławomir, Polskie zabiegi dyplomatyczne między powstaniem listopadowym a styczniowym (koniec 1831-1860 r.), w: Historia dyplomacji polskiej, t. III: 1795-1918, red. Ludwik Bazylow, Warszawa: PWN 1982.
Kołodziej Bernard, Opieka duszpasterska nad wychodźcami polskimi do roku 1939, Poznań: UAM 2003.
Kopiec Jan, Echa polskich wydarzeń z lat 1704-1709 w środowisku Hospicjum św. Stanisława w Rzymie, „Nasza Przeszłość” 1994, t. 82, s. 373-380.
Kopiec Jan, Ks. Walerian Meysztowicz (1893-1982). Dyplomata, prawnik i historyk w służbie swojego kraju, w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17-18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 143-149.
Korzeniowski Ireneusz, Polacy we Włoszech. Zarys historii, duszpasterstwa, organizacji i prasy, „Studia Polonijne” 21(2000), s. 122-123.
Kozłowski Jerzy, Emigracja okresu schyłkowego Rzeczypospolitej szlacheckiej i porozbiorowa, w: Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII-XX w.), red. Andrzej Pilch, Warszawa: PWN 1984.
Kuzicki Jerzy, Duchowieństwo Wielkiej Emigracji na Wyspach Brytyjskich (1831-1863), „Studia Polonijne” 32(2011), s. 6-33.
Kuzicki Jerzy, Nieść wiarę i nadzieję na obcej ziemi. Polskie duchowieństwo katolickie w życiu religijnym i polityczno-społecznym Wielkiej Emigracji we Francji (1831-1863), Rzeszów: Wydawnictwo URz 2014.
Kuzicki Jerzy, Stronnictwo konserwatywno-liberalne Wielkiej Emigracji wobec grekokatolików w Galicji, w: Cirkvi a národy strednej Európy (1800-1950), zestavili Peter Švorc, Lubica Harbul’ová, Karl Schwarz, Prešov–Wien 2008, s. 181-192.
Kuzicki Jerzy, Specyfika badań nad duchowieństwem Wielkiej Emigracji (1831-1863), w: W kręgu badań nad Polonią i duszpasterstwem polonijnym. Istota i metodologia, red. S. Zych, B. Walicki, Lublin–Sokołów Małopolski 2015, s. 314.
Kwiatkowska Anna, „Pod urokiem Italii” – Podróże polskich pisarzy do Włoch, w: Polonia włoska. Wybór artykułów z Biuletynu Informacyjnego „Polonia Włoska” z lat 1995-2009, wybór i opracowanie tekstów Ewa Prządka, Anna Kwiatkowska, Rzym: Związek Polaków we Włoszech 2010.
Kwiatkowska Maria I., Groby polskie na cmentarzach Rzymu, Warszawa: Wydawnictwo Instytut Sztuki PAN 1999.
Kwiatkowska Maria I., Polacy w Rzymie w wiekach XIX-XX, Warszawa: Muzeum Wychodźstwa Polskiego im. Ignacego Paderewskiego 2007.
Lepacka Anna M., Początki Kolegium Polskiego w Rzymie, „Studia Warmińskie” 50(2013), s. 263-269.
Lorenc-Antonangeli Halina, Potomkowie księcia Stanisława Poniatowskiego, w: Polonia włoska. Wybór artykułów z Biuletynu Informacyjnego „Polonia Włoska” z lat 1995-2009, wybór i opracowanie tekstów Ewa Prządka, Anna Kwiatkowska, Rzym: Związek Polaków we Włoszech 2010.
Machejek Michał, 400 lat Kościoła i hospicjum św. Stanisława w Rzymie, Rzym: Hosianum 1978.
Micewski Bolesław, Polonijna działalność zmartwychwstańców, w: Działalność męskich zgromadzeń zakonnych wśród Polonii, red. Józef Bakalarz [i in.], Lublin: RW KUL 1982.
Misztal Henryk, Duszpasterstwo Polonii włoskiej, „Studia Polonijne” 1(1976).
Morawski Kalikst, Polacy i sprawa polska w dziejach Italii w latach 1830-1866, Warszawa 1930.
Morawski Kalikst, Polska i Włochy w walce o niepodległość, „Polityka Narodów” 7(1936), z. 5.
Pachoński Jan, Korpus oficerski Legionów Polskich 1796-1807, Kraków: Księgarnia Akademicka 1999.
Pachoński Jan, Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807, t. I: Działalność niepodległościowa i zaczątki Legionów 1794-1797, Warszawa: MON 1976.
Pachoński Jan, Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807, t. II: Zwycięstwa i klęski 1797-1799, Warszawa: MON 1976.
Prządka Ewa, Matka Boska Przedziwna – Mater Admirabilis w klasztorze Trinità dei Monti w Rzymie, w: Polonia włoska. Wybór artykułów z Biuletynu Informacyjnego „Polonia Włoska” z lat 1995-2009, wybór i opracowanie tekstów Ewa Prządka, Anna Kwiatkowska, Rzym: Związek Polaków we Włoszech 2010.
Stępień Marek, Początki Kolegium Polskiego w Rzymie w XVI i XVII w. oraz działania zmierzające do jego utworzeia w XIX w., „Prawo Kanoniczne” 53(2010), nr 1-2.
Szymański Józef, Duszpasterstwo polonijne – skala oddziaływania, „Studia Polonijne” 28(2007).
Śladkowski Wiesław, Wychodźstwa polskiego zarys dziejowy, Lublin: Wydawnictwo UMCS 1994.
Urban Jan, Makryna Mieczysławska w świetle prawdy, Kraków: Nakład „Przeglądu Powszechnego” 1923.
Wkład Polaków do kultury świata, red. Mieczysław Krąpiec [i in.], Lublin: TN KUL 1976.
Wszołek Jan, Działalność polityczna obozu Czartoryskiego wśród Polaków w Rzymie w latach 1832-1843, „Przegląd Historyczny” 58(1967), z. 4, s. 625-643.
Zarębczan Władysław, Polscy pracownicy naukowi na papieskich uczelniach w Rzymie, w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17-18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 383-396.
Ziółek Ewa M., Duszpasterstwo w wojsku Księstwa Warszawskiego, Królestwa Polskiego i w powstaniu listopadowym, w: Historia duszpasterstwa wojskowego na ziemiach polskich, red. Jan Ziółek, Anna Barańska, Witold Matwiejczyk, Dariusz Nawrot, Ewa M. Ziółek, Lublin: TN KUL 2004.
Zwiercan Antoni, Działalność franciszkanów wśród Polonii 1772-1976, „Studia Polonijne” 3(1979), s. 92-97.
Słowniki
Encyklopedia katolicka, t. I-XVIII, Lublin: TN KUL 1973-2013.
Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, red. Kazimierz Dopierała, t. I-V, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2003-2005.
Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, opracował Ludwik Grzebień, Kraków: WAM 1996.
Judyccy Agata i Zbigniew, W służbie Bogu i światu. Słownik biograficzny. Polscy i polskiego pochodzenia kapłani, zakonnicy i siostry zakonne pełniący posługę w różnych krajach świata, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002.
Judyccy Agata i Zbigniew, Polonia. Słownik biograficzny, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2000.
Judycki Zbigniew, Polscy duchowni w świecie. Słownik biograficzny, t. I, Kielce: Józef Siwek 2008.
Kachel Józef, Bernardyni 1453-2003. Kapłani i bracia zakonni prowincji polskich oraz kustodii św. Michała na Ukrainie, cz. V, R-T, Warta: Klasztor Ojców Bernardynów 2004.
Misjonarze św. Wincentego à Paulo w Polsce (1651-2001), t. II-1: Biografie, red. Jan Dukała, Kraków: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy „Nasza Przeszłość” 2001.
Polski słownik biograficzny, t. I-III, Kraków: Ossolineum 1935-2018.
Zarębczan Władysław, Polacy w Watykanie, Pelplin: Bernardinum 2004.
Barańska Anna, „Polska ambasador” przy Watykanie – Zofia z Branickich Odescalchi (1821-1886), w: Od Paryża do Irkucka… i dalej. Niecodzienne przypadki Polaków okresu niewoli narodowej, red. A. Barańska, E. Niebelski, Lublin: TN KUL 2017, s. 77-98.
Barańska Anna, Kościół i przemiany religijności w historii Polski XIX wieku, w: Historie Polski w XIX wieku, red. Andrzej Nowak, t. IV, Warszawa: Wydawnictwo DiG 2015.
Barycz Henryk, Spojrzenia w przeszłość polsko-włoską, Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum 1965.
Borejsza Jerzy, Emigracja polska po powstaniu styczniowym, Warszawa: PWN 1966.
Borucki Marek, Polacy w Rzymie. Od czasów Mieszka I do Jana Pawła II, Warszawa: Książka i Wiedza 1995.
Caban Wiesław, Bieniek Paweł, Kardynał Włodzimierz Czacki (1835-1888) – współpracownik Piusa IX i Leona XIII, w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17-18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 38-42.
Działalność męskich zgromadzeń zakonnych wśród Polonii, red. Józef Bakalarz [i in.], Lublin: RW KUL 1982.
Ergetowski Ryszard, Wincenty Kraiński – lektor języka polskiego i rosyjskiego na Uniwersytecie Wrocławskim (1851-1880), w: Literatura, prasa, biblioteka. Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Jerzemu Jarowieckiemu w 65-lecie urodzin i 40-lecie pracy naukowej, red. Jerzy Szocki i Krzysztof Woźniakowski, Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP 1997.
Fokciński Hieronim, Polsko-emigracyjne i polonijne dziedzictwo piśmiennicze w zbiorach rzymskich i włoskich, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” 2017, tom specjalny, s. 481-494.
Grocholewski Zenon, Reprezentant polski w Kurii Rzymskiej. Kardynał Bolesław Jan Filipiak (1901-1978), w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17–18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 105-113.
Henczel-Wróblewska Ligia, Polacy w kulturze Piemontu w XIX wieku i w pierwszych dekadach XX wieku, Poznań: UAM 2014.
Inglot Marek, Włodzimierz Ledóchowski SJ (1866-1842). Generał Towarzystwa Jezusowego, w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17-18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 130-135.
Kalembka Sławomir, Polskie wychodźstwa popowstaniowe i inne emigracje polityczne w Europie w XIX wieku, w: Polska XIX wieku. Państwo, społeczeństwo, kultura, red. Stefan Kieniewicz, Warszawa: Wiedza Powszechna 1977.
Kalembka Sławomir, Polskie zabiegi dyplomatyczne między powstaniem listopadowym a styczniowym (koniec 1831-1860 r.), w: Historia dyplomacji polskiej, t. III: 1795-1918, red. Ludwik Bazylow, Warszawa: PWN 1982.
Kołodziej Bernard, Opieka duszpasterska nad wychodźcami polskimi do roku 1939, Poznań: UAM 2003.
Kopiec Jan, Echa polskich wydarzeń z lat 1704-1709 w środowisku Hospicjum św. Stanisława w Rzymie, „Nasza Przeszłość” 1994, t. 82, s. 373-380.
Kopiec Jan, Ks. Walerian Meysztowicz (1893-1982). Dyplomata, prawnik i historyk w służbie swojego kraju, w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17-18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 143-149.
Korzeniowski Ireneusz, Polacy we Włoszech. Zarys historii, duszpasterstwa, organizacji i prasy, „Studia Polonijne” 21(2000), s. 122-123.
Kozłowski Jerzy, Emigracja okresu schyłkowego Rzeczypospolitej szlacheckiej i porozbiorowa, w: Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII-XX w.), red. Andrzej Pilch, Warszawa: PWN 1984.
Kuzicki Jerzy, Duchowieństwo Wielkiej Emigracji na Wyspach Brytyjskich (1831-1863), „Studia Polonijne” 32(2011), s. 6-33.
Kuzicki Jerzy, Nieść wiarę i nadzieję na obcej ziemi. Polskie duchowieństwo katolickie w życiu religijnym i polityczno-społecznym Wielkiej Emigracji we Francji (1831-1863), Rzeszów: Wydawnictwo URz 2014.
Kuzicki Jerzy, Stronnictwo konserwatywno-liberalne Wielkiej Emigracji wobec grekokatolików w Galicji, w: Cirkvi a národy strednej Európy (1800-1950), zestavili Peter Švorc, Lubica Harbul’ová, Karl Schwarz, Prešov–Wien 2008, s. 181-192.
Kuzicki Jerzy, Specyfika badań nad duchowieństwem Wielkiej Emigracji (1831-1863), w: W kręgu badań nad Polonią i duszpasterstwem polonijnym. Istota i metodologia, red. S. Zych, B. Walicki, Lublin–Sokołów Małopolski 2015, s. 314.
Kwiatkowska Anna, „Pod urokiem Italii” – Podróże polskich pisarzy do Włoch, w: Polonia włoska. Wybór artykułów z Biuletynu Informacyjnego „Polonia Włoska” z lat 1995-2009, wybór i opracowanie tekstów Ewa Prządka, Anna Kwiatkowska, Rzym: Związek Polaków we Włoszech 2010.
Kwiatkowska Maria I., Groby polskie na cmentarzach Rzymu, Warszawa: Wydawnictwo Instytut Sztuki PAN 1999.
Kwiatkowska Maria I., Polacy w Rzymie w wiekach XIX-XX, Warszawa: Muzeum Wychodźstwa Polskiego im. Ignacego Paderewskiego 2007.
Lepacka Anna M., Początki Kolegium Polskiego w Rzymie, „Studia Warmińskie” 50(2013), s. 263-269.
Lorenc-Antonangeli Halina, Potomkowie księcia Stanisława Poniatowskiego, w: Polonia włoska. Wybór artykułów z Biuletynu Informacyjnego „Polonia Włoska” z lat 1995-2009, wybór i opracowanie tekstów Ewa Prządka, Anna Kwiatkowska, Rzym: Związek Polaków we Włoszech 2010.
Machejek Michał, 400 lat Kościoła i hospicjum św. Stanisława w Rzymie, Rzym: Hosianum 1978.
Micewski Bolesław, Polonijna działalność zmartwychwstańców, w: Działalność męskich zgromadzeń zakonnych wśród Polonii, red. Józef Bakalarz [i in.], Lublin: RW KUL 1982.
Misztal Henryk, Duszpasterstwo Polonii włoskiej, „Studia Polonijne” 1(1976).
Morawski Kalikst, Polacy i sprawa polska w dziejach Italii w latach 1830-1866, Warszawa 1930.
Morawski Kalikst, Polska i Włochy w walce o niepodległość, „Polityka Narodów” 7(1936), z. 5.
Pachoński Jan, Korpus oficerski Legionów Polskich 1796-1807, Kraków: Księgarnia Akademicka 1999.
Pachoński Jan, Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807, t. I: Działalność niepodległościowa i zaczątki Legionów 1794-1797, Warszawa: MON 1976.
Pachoński Jan, Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794-1807, t. II: Zwycięstwa i klęski 1797-1799, Warszawa: MON 1976.
Prządka Ewa, Matka Boska Przedziwna – Mater Admirabilis w klasztorze Trinità dei Monti w Rzymie, w: Polonia włoska. Wybór artykułów z Biuletynu Informacyjnego „Polonia Włoska” z lat 1995-2009, wybór i opracowanie tekstów Ewa Prządka, Anna Kwiatkowska, Rzym: Związek Polaków we Włoszech 2010.
Stępień Marek, Początki Kolegium Polskiego w Rzymie w XVI i XVII w. oraz działania zmierzające do jego utworzeia w XIX w., „Prawo Kanoniczne” 53(2010), nr 1-2.
Szymański Józef, Duszpasterstwo polonijne – skala oddziaływania, „Studia Polonijne” 28(2007).
Śladkowski Wiesław, Wychodźstwa polskiego zarys dziejowy, Lublin: Wydawnictwo UMCS 1994.
Urban Jan, Makryna Mieczysławska w świetle prawdy, Kraków: Nakład „Przeglądu Powszechnego” 1923.
Wkład Polaków do kultury świata, red. Mieczysław Krąpiec [i in.], Lublin: TN KUL 1976.
Wszołek Jan, Działalność polityczna obozu Czartoryskiego wśród Polaków w Rzymie w latach 1832-1843, „Przegląd Historyczny” 58(1967), z. 4, s. 625-643.
Zarębczan Władysław, Polscy pracownicy naukowi na papieskich uczelniach w Rzymie, w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej. Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17-18 października 2002, red. Agata i Zbigniew Judyccy, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002, s. 383-396.
Ziółek Ewa M., Duszpasterstwo w wojsku Księstwa Warszawskiego, Królestwa Polskiego i w powstaniu listopadowym, w: Historia duszpasterstwa wojskowego na ziemiach polskich, red. Jan Ziółek, Anna Barańska, Witold Matwiejczyk, Dariusz Nawrot, Ewa M. Ziółek, Lublin: TN KUL 2004.
Zwiercan Antoni, Działalność franciszkanów wśród Polonii 1772-1976, „Studia Polonijne” 3(1979), s. 92-97.
Słowniki
Encyklopedia katolicka, t. I-XVIII, Lublin: TN KUL 1973-2013.
Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, red. Kazimierz Dopierała, t. I-V, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2003-2005.
Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, opracował Ludwik Grzebień, Kraków: WAM 1996.
Judyccy Agata i Zbigniew, W służbie Bogu i światu. Słownik biograficzny. Polscy i polskiego pochodzenia kapłani, zakonnicy i siostry zakonne pełniący posługę w różnych krajach świata, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2002.
Judyccy Agata i Zbigniew, Polonia. Słownik biograficzny, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2000.
Judycki Zbigniew, Polscy duchowni w świecie. Słownik biograficzny, t. I, Kielce: Józef Siwek 2008.
Kachel Józef, Bernardyni 1453-2003. Kapłani i bracia zakonni prowincji polskich oraz kustodii św. Michała na Ukrainie, cz. V, R-T, Warta: Klasztor Ojców Bernardynów 2004.
Misjonarze św. Wincentego à Paulo w Polsce (1651-2001), t. II-1: Biografie, red. Jan Dukała, Kraków: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy „Nasza Przeszłość” 2001.
Polski słownik biograficzny, t. I-III, Kraków: Ossolineum 1935-2018.
Zarębczan Władysław, Polacy w Watykanie, Pelplin: Bernardinum 2004.