Polski Polish Migrations to Africa: The State of Research and Methodological Perspectives
Article Sidebar
Published:
Dec 7, 2022
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Keywords:
Africa, Polish diaspora, Polonia, migration, methodology
Main Article Content
Abstract
The article presents the state of research on the emigration of Poles and on the Polish diaspora (Polonia), indicating a new methodological approach to Polish migration to Africa – a topic that has not been exhaustively researched. The author strives to present migration processes from Poland to the African continent. Also, the 19th and 20th-century formation of Polish and Polonia groups are presented. Due to the fact that Polish and Polonia communities emerged and vanished, different research tools and methodology should be applied in contrast to other continents.
As regards the postulated research paradigms in relation to Polish emigration to Africa, the following should be considered: research on Polish migration to Central Africa, characterization of the potential of Polish specialists and academic-technical staff dispatched to Africa in the era of the Polish People’s Republic, specification of the role of Polonia communities in Africa who came from the West, migration of Poles to Africa after 1989, and writing a comprehensive monograph on the history of Polish diaspora in Africa.
Research like this will enable further methodological studies on the social structure of Polonia, relations between those Poles and local communities, the use of Polish in new areas of settlement, the economic status of the diaspora, or presentation of processes of adaptation, acculturation and assimilation.
Article Details
Issue
Section
Articles
References
Anioł W., Migracje a bezpieczeństwo europejskie, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN 1992.
Appleyard R., The Impact of International Migration on Developing Countries, Paris: OECD, Development Centre 1989.
Babiński G., Więź etniczna a procesy asymilacji. Przemiany organizacji etnicznych. Założenia teoretyczne i metodologiczne, Kraków: Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego 1987.
Bugaj T., Dzieci polskie w krajach pozaeuropejskich 1939-1949, Jelenia Góra: Karkonoskie Towarzystwo Naukowe1982.
Byczkowski J., Mniejszości narodowe w Europie 1945-1974: Wybrane zagadnienia, Opole: Instytut Śląski w Opolu 1976.
Castels S., Kosack G., Immigrant Workers and Class Structure in Western Europe, London: Oxford University Press 1973.
Chodubski A., Aktualne tendencje przemian zbiorowości polonijnych świata, [w:] Przemiany społeczne, kwestie narodowościowe i polonijne, red. A. Chodubski, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek 1994.
Chudzio H., Egipt w idei legionowej Wielkiej Emigracji, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego 2014.
Droga do Tengeru i z Tengeru, red. D. Kazimierczak, Wrocław: [s.l.] 2005.
Dyoniziak R. i in., Społeczeństwo w procesie zmian. Zarys socjologii ogólnej, wyd. 2, Kraków: Universitas 1994.
Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII-XX w.), red. A. Pilch, Warszawa: PWN 1984.
Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, t. 1-5, red. K. Dopierała, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2003-2005.
Etniczność, pamięć, asymilacja: wokół problemów zachowania tożsamości mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, red. L.M. Nijakowski, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe 2009.
European Immigration Policy. A Comparative Study, ed. T. Hammar, Cambridge: Cambridge University Press 1985.
Global Trends in Migration. Theory and Research on International population Movements, ed. M.M. Kritz, Ch.B. Keely, S.M. Tomasi, New York: The Center for Migration Studies 1983.
Gołąbek S., Związki Polski i Polaków z Afryką do roku 1945, Warszawa: PWN 1978.
Hejczyk A., Sybiracy pod Kilimandżaro. Tengeru – polskie osiedle w Afryce Wschodniej we wspomnieniach jego mieszkańców, Rzeszów–Kraków: IPN 2013.
Hoffman-Nowotny J.H., Migration. Ein Beitrag zu einer Soziologischen Erklärung, Stuttgart: Enke 1970.
Informacje uzyskane od ambasadora RP w Trypolisie dra Witolda Jurasza z 24 lutego 2000 r.
Informacje uzyskane od Zdzisława Pachowskiego z Warszawy z listopada 1999 r.
Janowska H., Emigracja zarobkowa z Polski 1918-1939, Warszawa: PWN 1981.
Kaczmarek U., Kultura zbiorowości polonijnych Europy Środkowej 1945-1989: Czechosłowacja, Niemiecka Republika Demokratyczna, Węgry, Poznań: UAM 1993.
Kaczmarek H., Polacy w Egipcie do 1914 roku, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego 2008.
Kasiński K., Wielokulturowość czy asymilacja? Teorie integracji etnicznej w piśmiennictwie amerykańskim, Kielce: Wydawnictwo UJK 2020.
Kasznik A.H., Między Francją a Algierią. Z dziejów emigracji polskiej 1832-1856, Wrocław: Ossolineum 1977.
Knopek J., Migracje Polaków do Afryki Północnej w XX wieku, Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego 2001.
Knopek J., Polonia w krajach Maghrebu, „Dzieje Najnowsze” 1999, nr 3, s. 101-112.
Knopek J., Polskie wychodźstwo w Algierii do początku XX w., „Przegląd Orientalistyczny” 1999, nr 3-4, s. 153-169.
Knopek J., Specyfika polskiego wychodźstwa ekonomicznego i wojskowego w Egipcie do początku XX wieku, „Studia Polonijne” 21(2000), s. 55-74.
Knopek J., Społeczności polskie czy polonijne w Europie i na świecie? Wokół dyskursu nad współczesnym rozumieniem terminu „Polonia”, „The Polish Migration Review – Polski Przegląd Migracyjny” 2017, nr 2, s. 83-100.
Knopek J., Stosunki Polski z krajami Afryki Zachodniej. Historia i współczesność, Bydgoszcz: Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu–Przedsiębiorstwo Marketingowe LOGO 2008.
Knopek J., Z dziejów Polonii afrykańskiej, [w:] Emigracja z ziem polskich w XX wieku. Drogi awansu emigrantów, red. A. Koseski, Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna 1998.
Korabiewicz W., Gdzie słoń, a gdzie Polska, Warszawa: Ministerstwa Obrony Narodowej 1980.
Kozłowiecki A., Moja Afryka, moje Chingombe. Dzieje misjonarza opisane w listach do Przyjaciół, Kraków: WAM 1998.
Kraszewski P., Polska emigracja zarobkowa w latach 1870-1939. Praktyka i refleksja, Poznań: Zakład Badań Narodowościowych PAN 1995.
Królikowski Ł.Z., Skradzione dzieciństwo. Polskie dzieci na tułaczym szlaku 1939-1950, Kraków: Bratni Zew 2008.
Kubiak H., Teoria, ideologia, polityka asymilacji. Szkic problemu, [w:] Założenia teorii asymilacji, red. H. Kubiak i A.K. Paluch, Kraków: Ossolineum–PAN 1980.
Kubiak H., Wiatr J.J., Tendencje dominujące procesu formowania się i przeobrażeń Polonii amerykańskiej, [w:] Polonia amerykańska. Przeszłość i współczesność, red. H. Kubiak, E. Kusielewicz i T. Gromada, Wrocław: Ossolineum 1988.
Leoński L., Zagadnienie migracji w polskiej myśli socjologicznej do 1939 roku, Poznań: UAM 1979.
Mazrui A.A., Political values and the educated class in Africa, Berkeley–Los Angeles: University of California Press 1978.
Mostwin D., W poszukiwaniu etnicznej tożsamości, „Studia Polonijne” 3(1979), s. 7-21.
Nazewnictwo geograficzne świata, z. 3: Afryka, oprac. Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski przy Głównym Geodecie Kraju, Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii 2004.
Okólski M., European immigrations trends, structures and policy implications, Amsterdam: Amsterdam University Press 2012.
Pancewicz B., Harcerstwo w Afryce 1941-1949, Londyn: Harcerska Komisja Historyczna 1985.
Polonia w Europie, pod red. B. Szydłowskiej-Ceglowej, Poznań: PAN 1992.
Polscy misjonarze w świecie. 50 lat od Dekretu soborowego „Ad gentes”, t. 1: Afryka i Madagaskar, red. K. Szymczych i in., Górna Grupa: Verbinum 2015.
Polska diaspora, red. A. Walaszek, Kraków: Wydawnictwo Literackie 2001.
Polskie sybiraczki harcerki w Afryce 1942-1950, red. H. Dąbkowski, Warszawa: Henryk Dąbkowski z Sybiraczkami-Afrykankami 2002.
Posern-Zieliński A., Problemy i perspektywy badań polonijnych w zakresie kultury, [w:] Dorobek i perspektywy badań polonijnych, red. W. Miodunka, Lublin: Wydawnictwo Polonia 1985.
Rajkiewicz A., Istota polityki społecznej – wczoraj i dziś, [w:] Polityka społeczna. Materiały do studiowania, red. A. Rajkiewicz, J. Supińska i M. Księżopolski, Warszawa: Interart 1996.
Rajkiewicz A., Sytuacja demograficzna, [w:] Społeczeństwo polskie w latach 1989-1995/96. Zagadnienia polityki społecznej, red. A. Rajkiewicz, Warszawa: Fundacja im. Friedricha Eberta 1997.
Richmond A.H., Race relations and immigration. A comparative perspective, „International Journal of Comparative Sociology” 1990, z. 3-4, s. 156-176.
Różański J., Polskie misjonarki i misjonarze w Afryce, Warszawa: Wydawnictwo UKSW 2012.
Taylor L., Polskie sieroty z Tengeru. Od Syberii przez Afrykę do Kanady 1941-1949, Poznań: Rebis 2010.
Wiatr J.J., Naród i państwo: socjologiczne problemy kwestii narodowej, Warszawa: Książka i Wiedza 1963.
Wróbel J., Uchodźcy polscy ze Związku Sowieckiego 1942-1950, Łódź: IPN 2003.
Wróbel E. i J., Rozproszenie po świecie. Obozy i osiedla uchodźców polskich ze Związku Sowieckiego 1942-1950, Chicago: Panorama Publ. 1992.
Wspomnienia, [w:] Polacy w Nigerii, t. 4: Polacy w krajach Afryki Zachodniej, red. A. i S. Łazowscy, Warszawa: „Dialog” 2000.
Z mrozów Syberii pod słońce Afryki. W 70. rocznicę przybycia polskich sybiraków do Afryki Wschodniej i Południowej, red. H. Chudzio, Kraków: Oficyna Wydawnicza Text 2012.
Założenia teorii asymilacji, red. H. Kubiak i A. Paluch, Wrocław: Ossolineum–PAN 1980.
Ząbek M., Biali i Czarni. Postawy Polaków wobec Afryki i Afrykanów, Warszawa: DiG 2007.
Zieliński Z., Mit „Polak-katolik”, [w:] Polskie mity polityczne w XIX i XX wieku, red. W. Wrzesiński, Wrocław: Wydawnictwo UWr 1994.
Zins H., Polacy w Afryce Wschodniej, Lublin: Polonijne Centrum Kulturalno-Oświatowe UMCS 1978.
Żaroń Z., Wojenne losy ludności polskiej na obczyźnie w latach 1939-1947, Warszawa–Londyn: UNICORN Publishing Studio 1994.
Żołędowski C., Polacy za granicą. Mniejszości narodowe w Polsce, [w:] Społeczeństwo polskie w latach 1989-1995/96. Zagadnienia polityki społecznej, red. A. Rajkiewicz, Warszawa: Fundacja im. Friedricha Eberta 1997.
Żołędowski C., Problemy ludnościowe, [w:] Polityka społeczna. Materiały do studiowania, red. A. Rajkiewicz, J. Supińska i M. Księżopolski, Warszawa: Interart 1996.
Żukowski A., Diaspora polska w Republice Południowej Afryki w warunkach współczesnej unifikacji i dywersyfikacji świata, Olsztyn: Instytut Nauk Politycznych UWM 2008.
Żukowski A., Model oświaty polonijnej w republice Południowej Afryki – kontynuacja tradycji czy nowatorstwo, [w:] Miscellanea oświaty polonijnej, red. J. Knopek, Bydgoszcz: Inst. Nauk Politycznych WSP 1999.
Żukowski A., W kraju złota i diamentów. Polacy w Afryce Południowej XVI-XX w., Warszawa PWN 1994.
Appleyard R., The Impact of International Migration on Developing Countries, Paris: OECD, Development Centre 1989.
Babiński G., Więź etniczna a procesy asymilacji. Przemiany organizacji etnicznych. Założenia teoretyczne i metodologiczne, Kraków: Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego 1987.
Bugaj T., Dzieci polskie w krajach pozaeuropejskich 1939-1949, Jelenia Góra: Karkonoskie Towarzystwo Naukowe1982.
Byczkowski J., Mniejszości narodowe w Europie 1945-1974: Wybrane zagadnienia, Opole: Instytut Śląski w Opolu 1976.
Castels S., Kosack G., Immigrant Workers and Class Structure in Western Europe, London: Oxford University Press 1973.
Chodubski A., Aktualne tendencje przemian zbiorowości polonijnych świata, [w:] Przemiany społeczne, kwestie narodowościowe i polonijne, red. A. Chodubski, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek 1994.
Chudzio H., Egipt w idei legionowej Wielkiej Emigracji, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego 2014.
Droga do Tengeru i z Tengeru, red. D. Kazimierczak, Wrocław: [s.l.] 2005.
Dyoniziak R. i in., Społeczeństwo w procesie zmian. Zarys socjologii ogólnej, wyd. 2, Kraków: Universitas 1994.
Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII-XX w.), red. A. Pilch, Warszawa: PWN 1984.
Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, t. 1-5, red. K. Dopierała, Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski 2003-2005.
Etniczność, pamięć, asymilacja: wokół problemów zachowania tożsamości mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce, red. L.M. Nijakowski, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe 2009.
European Immigration Policy. A Comparative Study, ed. T. Hammar, Cambridge: Cambridge University Press 1985.
Global Trends in Migration. Theory and Research on International population Movements, ed. M.M. Kritz, Ch.B. Keely, S.M. Tomasi, New York: The Center for Migration Studies 1983.
Gołąbek S., Związki Polski i Polaków z Afryką do roku 1945, Warszawa: PWN 1978.
Hejczyk A., Sybiracy pod Kilimandżaro. Tengeru – polskie osiedle w Afryce Wschodniej we wspomnieniach jego mieszkańców, Rzeszów–Kraków: IPN 2013.
Hoffman-Nowotny J.H., Migration. Ein Beitrag zu einer Soziologischen Erklärung, Stuttgart: Enke 1970.
Informacje uzyskane od ambasadora RP w Trypolisie dra Witolda Jurasza z 24 lutego 2000 r.
Informacje uzyskane od Zdzisława Pachowskiego z Warszawy z listopada 1999 r.
Janowska H., Emigracja zarobkowa z Polski 1918-1939, Warszawa: PWN 1981.
Kaczmarek U., Kultura zbiorowości polonijnych Europy Środkowej 1945-1989: Czechosłowacja, Niemiecka Republika Demokratyczna, Węgry, Poznań: UAM 1993.
Kaczmarek H., Polacy w Egipcie do 1914 roku, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego 2008.
Kasiński K., Wielokulturowość czy asymilacja? Teorie integracji etnicznej w piśmiennictwie amerykańskim, Kielce: Wydawnictwo UJK 2020.
Kasznik A.H., Między Francją a Algierią. Z dziejów emigracji polskiej 1832-1856, Wrocław: Ossolineum 1977.
Knopek J., Migracje Polaków do Afryki Północnej w XX wieku, Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego 2001.
Knopek J., Polonia w krajach Maghrebu, „Dzieje Najnowsze” 1999, nr 3, s. 101-112.
Knopek J., Polskie wychodźstwo w Algierii do początku XX w., „Przegląd Orientalistyczny” 1999, nr 3-4, s. 153-169.
Knopek J., Specyfika polskiego wychodźstwa ekonomicznego i wojskowego w Egipcie do początku XX wieku, „Studia Polonijne” 21(2000), s. 55-74.
Knopek J., Społeczności polskie czy polonijne w Europie i na świecie? Wokół dyskursu nad współczesnym rozumieniem terminu „Polonia”, „The Polish Migration Review – Polski Przegląd Migracyjny” 2017, nr 2, s. 83-100.
Knopek J., Stosunki Polski z krajami Afryki Zachodniej. Historia i współczesność, Bydgoszcz: Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu–Przedsiębiorstwo Marketingowe LOGO 2008.
Knopek J., Z dziejów Polonii afrykańskiej, [w:] Emigracja z ziem polskich w XX wieku. Drogi awansu emigrantów, red. A. Koseski, Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna 1998.
Korabiewicz W., Gdzie słoń, a gdzie Polska, Warszawa: Ministerstwa Obrony Narodowej 1980.
Kozłowiecki A., Moja Afryka, moje Chingombe. Dzieje misjonarza opisane w listach do Przyjaciół, Kraków: WAM 1998.
Kraszewski P., Polska emigracja zarobkowa w latach 1870-1939. Praktyka i refleksja, Poznań: Zakład Badań Narodowościowych PAN 1995.
Królikowski Ł.Z., Skradzione dzieciństwo. Polskie dzieci na tułaczym szlaku 1939-1950, Kraków: Bratni Zew 2008.
Kubiak H., Teoria, ideologia, polityka asymilacji. Szkic problemu, [w:] Założenia teorii asymilacji, red. H. Kubiak i A.K. Paluch, Kraków: Ossolineum–PAN 1980.
Kubiak H., Wiatr J.J., Tendencje dominujące procesu formowania się i przeobrażeń Polonii amerykańskiej, [w:] Polonia amerykańska. Przeszłość i współczesność, red. H. Kubiak, E. Kusielewicz i T. Gromada, Wrocław: Ossolineum 1988.
Leoński L., Zagadnienie migracji w polskiej myśli socjologicznej do 1939 roku, Poznań: UAM 1979.
Mazrui A.A., Political values and the educated class in Africa, Berkeley–Los Angeles: University of California Press 1978.
Mostwin D., W poszukiwaniu etnicznej tożsamości, „Studia Polonijne” 3(1979), s. 7-21.
Nazewnictwo geograficzne świata, z. 3: Afryka, oprac. Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski przy Głównym Geodecie Kraju, Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii 2004.
Okólski M., European immigrations trends, structures and policy implications, Amsterdam: Amsterdam University Press 2012.
Pancewicz B., Harcerstwo w Afryce 1941-1949, Londyn: Harcerska Komisja Historyczna 1985.
Polonia w Europie, pod red. B. Szydłowskiej-Ceglowej, Poznań: PAN 1992.
Polscy misjonarze w świecie. 50 lat od Dekretu soborowego „Ad gentes”, t. 1: Afryka i Madagaskar, red. K. Szymczych i in., Górna Grupa: Verbinum 2015.
Polska diaspora, red. A. Walaszek, Kraków: Wydawnictwo Literackie 2001.
Polskie sybiraczki harcerki w Afryce 1942-1950, red. H. Dąbkowski, Warszawa: Henryk Dąbkowski z Sybiraczkami-Afrykankami 2002.
Posern-Zieliński A., Problemy i perspektywy badań polonijnych w zakresie kultury, [w:] Dorobek i perspektywy badań polonijnych, red. W. Miodunka, Lublin: Wydawnictwo Polonia 1985.
Rajkiewicz A., Istota polityki społecznej – wczoraj i dziś, [w:] Polityka społeczna. Materiały do studiowania, red. A. Rajkiewicz, J. Supińska i M. Księżopolski, Warszawa: Interart 1996.
Rajkiewicz A., Sytuacja demograficzna, [w:] Społeczeństwo polskie w latach 1989-1995/96. Zagadnienia polityki społecznej, red. A. Rajkiewicz, Warszawa: Fundacja im. Friedricha Eberta 1997.
Richmond A.H., Race relations and immigration. A comparative perspective, „International Journal of Comparative Sociology” 1990, z. 3-4, s. 156-176.
Różański J., Polskie misjonarki i misjonarze w Afryce, Warszawa: Wydawnictwo UKSW 2012.
Taylor L., Polskie sieroty z Tengeru. Od Syberii przez Afrykę do Kanady 1941-1949, Poznań: Rebis 2010.
Wiatr J.J., Naród i państwo: socjologiczne problemy kwestii narodowej, Warszawa: Książka i Wiedza 1963.
Wróbel J., Uchodźcy polscy ze Związku Sowieckiego 1942-1950, Łódź: IPN 2003.
Wróbel E. i J., Rozproszenie po świecie. Obozy i osiedla uchodźców polskich ze Związku Sowieckiego 1942-1950, Chicago: Panorama Publ. 1992.
Wspomnienia, [w:] Polacy w Nigerii, t. 4: Polacy w krajach Afryki Zachodniej, red. A. i S. Łazowscy, Warszawa: „Dialog” 2000.
Z mrozów Syberii pod słońce Afryki. W 70. rocznicę przybycia polskich sybiraków do Afryki Wschodniej i Południowej, red. H. Chudzio, Kraków: Oficyna Wydawnicza Text 2012.
Założenia teorii asymilacji, red. H. Kubiak i A. Paluch, Wrocław: Ossolineum–PAN 1980.
Ząbek M., Biali i Czarni. Postawy Polaków wobec Afryki i Afrykanów, Warszawa: DiG 2007.
Zieliński Z., Mit „Polak-katolik”, [w:] Polskie mity polityczne w XIX i XX wieku, red. W. Wrzesiński, Wrocław: Wydawnictwo UWr 1994.
Zins H., Polacy w Afryce Wschodniej, Lublin: Polonijne Centrum Kulturalno-Oświatowe UMCS 1978.
Żaroń Z., Wojenne losy ludności polskiej na obczyźnie w latach 1939-1947, Warszawa–Londyn: UNICORN Publishing Studio 1994.
Żołędowski C., Polacy za granicą. Mniejszości narodowe w Polsce, [w:] Społeczeństwo polskie w latach 1989-1995/96. Zagadnienia polityki społecznej, red. A. Rajkiewicz, Warszawa: Fundacja im. Friedricha Eberta 1997.
Żołędowski C., Problemy ludnościowe, [w:] Polityka społeczna. Materiały do studiowania, red. A. Rajkiewicz, J. Supińska i M. Księżopolski, Warszawa: Interart 1996.
Żukowski A., Diaspora polska w Republice Południowej Afryki w warunkach współczesnej unifikacji i dywersyfikacji świata, Olsztyn: Instytut Nauk Politycznych UWM 2008.
Żukowski A., Model oświaty polonijnej w republice Południowej Afryki – kontynuacja tradycji czy nowatorstwo, [w:] Miscellanea oświaty polonijnej, red. J. Knopek, Bydgoszcz: Inst. Nauk Politycznych WSP 1999.
Żukowski A., W kraju złota i diamentów. Polacy w Afryce Południowej XVI-XX w., Warszawa PWN 1994.