Norwid’s reinterpretation of the Promethean myth (translated by Tadeusz Karłowicz)

  • Miłosz Kłobukowski Institute of Polish Literature, Nicolaus Copernicus University in Toruń
Keywords: Prometheus; myth; sacrifice; work; language; interpretation; “Adam’s myth” of the fall; myth of exile; Hesiod; Aeschylus; Norwid; Paul Ricoeur; René Girard; Promethidion; On Freedom of Speech

Abstract

The author’s aim is to reflect on one of the rudimentary myths constituting the European identity, that is the Promethean myth, and on its interpretation present in Norwid’s works. Kłobukowski states that the author of Promethidion interprets the story of the good Titan in a way that is different from that in which most poets of the 19th century Europe interpreted it, that is by referring to ancient sources of the myth in works by Hesiod, and not by Aeschylus; and that this interpretation has a character of a manifesto. At the same time Norwid, interpreting the story of Prometheus, enters a polemic with Western Romantics as well as with Mickiewicz and the poetic anthropology present in the main current of Romanticism, that was first of all based on such features as rebellion, autonomy of an individual, self-determination, or self-deification. The poet suggests a different vision of human subjectivity; he Christianizes the myth, at the same time doing the work of a comparatist and an anthropologist – comparing the figure of the Titan and the Biblical Adam (Promethidion), suggesting that it is not rebellion, but work is man’s true vocation. Norwid also interprets the phenomenon of the language and its history in the context of the Promethean myth, which he perceives as a myth of the fall (On Freedom of Speech). Kłobukowski also analyzes one of the most important mythemes from the story of Prometheus – that of sacrifice, that, according to Western Romantics, was connected with creating an individualist “I”. Norwid interprets the meaning of sacrifice in a different way – namely, as a phenomenon showing the fullness of humanity and acceptance of the imperfection of the human condition.

References

Ajschylos. Prometeusz w okowach. W: Ajschylos. Tragedie. Przeł. i oprac. S. Srebrny. Kraków 2005.

Bieńkowska E. Dwie twarze losu. Norwid – Nietzsche. Warszawa 1975.

Bieńkowska E. Słowo i prawda. O poematach filozoficznych C. Norwida. „Znak” 27: 1975 nr 1 s. 24-36.

Campbell J. Bohater o tysiącu twarzy. Przeł. A. Jankowski. Poznań 1997.

Chlebowski P. Cypriana Norwida „Rzecz o wolności słowa”. Ku epopei chrześcijańskiej. Lublin 2000.

Dopart B. Poemat profetyczny. O „Dziadach” drezdeńskich Adama Mickiewicza. Kraków 2002.

Dunajski A. Słowo stało się siłą. Zarys Norwidowej teologii słowa. Pelplin 1996.

Eliade M. Mit wiecznego powrotu. Przeł. K. Kocjan. Warszawa 1998.

Fert J. Norwidowskie oblicze cierpienia. W: Strona Norwida. Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Stefanowi Sawickiemu. Red. P. Chlebowski, W. Toruń, E. Żwirkowska, E. Chlebowska. Lublin 2008 s. 123-138.

Frankl V. Homo patiens. Przeł. R. Czernecki, J. Morawski. Warszawa 1984.

Gadamer H.-G. Prometeusz i tragedia kultury. W: Rozum, słowo, dzieje. Szkice wybrane. Przeł. M. Łukasiewicz, K. Michalski. Warszawa 1979 s. 164-176.

Girard R. Kozioł ofiarny. Przeł. M. Goszczyńska. Łódź 1987.

Girard R. Sacrum i przemoc. Przeł. M. i J. Plecińscy. Poznań 1993.

Girard R. Początki kultury. Przeł. M. Romanek. Kraków 2006.

Guriewicz A. „Cóż to jest… czas?”. W: Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów. Oprac. G. Godlewski i inni. Wstęp i red. A. Mencwel. Warszawa 2001 s. 115-125.

Halkiewicz-Sojak G. Autokreacja w „Promethidionie”. „Studia Norwidiana” 9-10: 1991-1992 s. 27-44.

Halkiewicz-Sojak G. Norwidowa „jasność” i „ciemność” w dyskursie nie tylko poetyckim. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” 1997 z. 4 s. 33-73.

Halkiewicz-Sojak G. Nawiązane ogniwo. Studia o poezji Cypriana Norwida i jej kontekstach. Toruń 2010.

Janion M. Gorączka romantyczna. Gdańsk 2007.

Kerény K. Misteria Kabirów. Prometeusz. Przeł. I. Kania. Warszawa 2000.

Kłobukowski M. Archetyp ofiary w literaturze polskiego romantyzmu. Toruń 2012.

Krysowski O. Wizja sztuki w „Promethidionie”. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” 1997 z. 4 s. 107-128.

Leeuw G. van der. Fenomenologia religii. Przekł. i wstęp J. Prokopiuk. Warszawa 1997.

Makowiecki T. Promethidion. W: K. Górski, T. Makowiecki, I. Sławińska. O Norwidzie pięć studiów. Toruń 1949 s. 5-32.

Merdas A. Ocalony wieniec. Chrześcijaństwo Norwida na tle odrodzenia religijnego w porewolucyjnej Francji. Warszawa 1995.

Norwid C. Pisma wszystkie. T. 1-11. Zebrał, tekst ustalił, wstępem i uwagami krytycznymi opatrzył J.W. Gomulicki. Warszawa 1971-1976.

Ricoeur P. Symbolika zła. Tłum. S. Cichowicz, M. Ochab. Warszawa 1986.

Salij J. Problem męczeństwa u Norwida. W: Norwid a chrześcijaństwo. Red. J. Fert., P. Chlebowski. Lublin 2002 s. 31-49

Sawicka B. Cypriana Norwida rzecz o inicjacji w tajemnicę słowa. „Ruch Literacki” 38: 1997 z. 6 s. 815-841.

Sawicki S. Wstęp. W: C. Norwid. Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem. Wstęp i oprac. S. Sawicki. Kraków 1997.

Sawicki S. „Kształtem jest miłości” – Norwid o kulturze. W: Norwid a chrześcijaństwo. Red. J. Fert, P. Chlebowski. Lublin 2002 s. 53-66.

Siewierski H. „Architektura słowa”. Wokół Norwidowskiej teorii i praktyki słowa. „Pamiętnik Literacki” 72: 1981 z. 1 s. 181-207.

Sławińska I. „Chrześcijańska drama” Norwida. W: Dramat i teatr religijny w Polsce. Red. I. Sławińska, W. Kaczmarek. Lublin 1991 s. 217-233.

Stefanowska Z. Norwidowski romantyzm. W: Z. Stefanowska. Strona romantyków. Studia o Norwidzie. Lublin 1993 s. 55-82.

Szturc W., Dybizbański M. Mitoznawstwo porównawcze. Kraków 2006.

Świegocki K. Wizje człowieka w poezji. Analiza antropologiczna twórczości Adama Mickiewicza, Cypriana Norwida i Bolesława Leśmiana. Warszawa 2009.

Walicki A. Między filozofią, religią i polityką. Studia o myśli polskiej epoki romantyzmu. Warszawa 1983.

Wołoszyn B. Norwid ocala. Heroizm, śmierć i zmartwychwstanie w twórczości postromantyka. Kraków 2008.

Zybertowicz A. Przemoc i poznanie. Studium z nieklasycznej socjologii wiedzy. Toruń 1995.

Published
2020-05-07
Section
Articles