Religious policy in Poland towards catechetical teaching in the years 1961-2001

Abstrakt

Polska polityka religijna wobec katechizacji w latach 1961-2001

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 1948 r. proklamuje prawa człowieka do wolności myśli, sumienia i wyznania. Deklaracja podkreśla, że prawo to obejmuje również wolność głoszenia swego wyznania lub wiary, bądź indywidualnie, bądź wespół z innymi ludźmi, publicznie i prywatnie, poprzez nauczanie, praktykowanie, uprawianie kultu i przestrzeganie obyczajów. Na wyraźne podkreślenie prawa człowieka do poznawania zasad wiary (zarówno w nauczaniu Kościoła, jak i oświadczeniach Organizacji Narodów Zjednoczonych) wpływ miały doświadczenia Kościoła w systemie totalitarnym w ostatnich dekadach, a zwłaszcza w systemie opartym na ideologii marksistowskiej. Taka właśnie była sytuacja, w jakiej od II wojny światowej do 1989 r. znajdował się w Polsce Kościół, stanowiący część organizmu społecznego, który był zmuszony koegzystować z ustrojem komunistycznym. Dlatego trudno było oczekiwać kompromisu czy – tym bardziej – przychylnej postawy ze strony władz państwowych wobec katechizacji w owym okresie. W czasach PRL prawo, akty i przepisy administracyjne służyły jako środek wzmocnienia rządów komunistycznych i podporządkowania im wszystkich sfer życia społecznego i państwowego. System prawny nie dawał żadnych gwarancji przestrzegania praw osoby ludzkiej i, co więcej, ograniczał on pradawne prawa Kościoła, w tym prawo do nauczania religii. Sytuacja uległa radykalnej zmianie po 1989 r., jako wynik transformacji politycznej, kiedy to totalitarny ustrój komunistyczny został zastąpiony ustrojem demokratycznym. Niniejszy artykuł obejmuje lata 1961-2001, to jest od momentu, gdy nauczanie religii zostało usunięte ze szkół, do promulgowania Dyrektorium katechetycznego Kościoła Katolickiego w Polsce.