Podstawy prawne organizacji i działalności Straży Granicznej w Polsce w okresie międzywojennym

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie – w ogólnym zarysie – podstaw prawnych i organizacyjnych działalności Straży Granicznej w dwudziestoleciu międzywojennym. Okres ten można podzielić na dwa etapy. Pierwszy: lata 1918-1928, drugi 1928-1939. Granicę pomiędzy nimi wyznacza rozporządzenie Prezydenta RP z 22 marca 1928 r., na mocy którego na miejsce Straży Celnej powołano do życia – zorganizowaną na wzór wojskowy – Straż Graniczną. Fakt odzyskania w listopadzie 1918 r. niepodległości stanowi dla narodu polskiego wydarzenie o przełomowym i historycznym znaczeniu. Po niemal 123 latach Polska w wyznaczonych na konferencji w Wersalu granicach znalazła się ponownie na mapie Europy. Ale już wkrótce byt niepodległego państwa polskiego, został zagrożony (konflikt polsko-ukraiński 1918-1919, wojna polsko-bolszewicka 1920-1921), toteż obrona jego granic stała się najważniejszym zadaniem władz II RP. W związku z tym należało w krótkim czasie – na podstawie nowych już przepisów prawnych – zbudować sprawną, skuteczną strukturę (bardzo ważną rolę w tym zakresie odegrało przygotowanie, wyszkolenie kadr oraz wyposażenie ich w nowoczesny sprzęt) straży granicznej. Najtrudniejszy egzamin przyszło zdać żołnierzom i oficerom, którzy strzegli polskich granic we wrześniu 1939 r. Tragicznym  pokłosiem sowieckiej agresji (17 września 1939 r.) była zbrodnia katyńska dokonana przez NKWD wiosną 1940 r. W masowych mogiłach Katynia miejsce wiecznego spoczynku znaleźli także oficerowie Korpusu Ochrony Pogranicza, wśród nich pochodzący z Przemyśla Romuald Dziedziuk (2. pułk piechoty).