Obrzędy przejścia. Refleksja etnologiczna o przekraczaniu granic

Małgorzata Dziura

Małgorzata Dziura Wydział Zamiejscowy Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL w Tomaszowie Lubelskim

Słowa kluczowe: granica; przekraczanie granic; obrzędy; rytuały przejścia; globalizacja

Abstrakt

Granica to obszar, który jednocześnie łączy i rozdziela. Jest to pas ziemi między przyległymi terenami, który zabezpiecza to, co jest wewnątrz i jednocześnie pozwala na zetknięcie się z tym, co jest na zewnątrz. Przekraczaniu granic zawsze towarzyszyły i towarzyszą emocje, ponieważ obszar ten ma specyficzne cechy. By zmniejszyć poczucie lęku, obawy związanej ze zmianą obszarów, tworzono obrzędy i rytuały przejścia. Niniejszy artykuł przedstawia formalne wymogi stawiane przekraczającym granice, ale też pokazuje magiczno-religijne sposoby ochrony przed niebezpieczeństwami czyhającymi na granicy. Wyjaśnia postrzeganie granic w kulturze tradycyjnej i przybliża współczesną wizję granic. Przedstawia rytuał przekraczania granicy polsko-ukraińskiej.

Bibliografia

Burszta J., Wieś małopolska. Studium struktury i organizacji społeczno-przestrzennej wsi Grodzisko w powiecie łańcuckim, Stowarzyszenie Ziemia Grodziska, Poznań 1997.

Bystroń J.S., Tematy, które mi odradzano. Pisma etnograficzne rozproszone, PIW, Warszawa 1980.

Kapuściński R., Imperium, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1993.

Kowalski P., Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

Maisonneuve J., Rytuały dawne i współczesne, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1995.

Maksimczuk A., Sidorowicz L., Ochrona granic i obsługa ruchu granicznego, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2007.

Mamzer H., Przekraczanie granic jako przywilej, w: Z. Drozdowicz (red.), Europa w nowych granicach czy Europa bez granic, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2004.

Niczyporuk D., Czas i przestrzeń w światopoglądzie mieszkańców wsi, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2002.

Stomma L., Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku, Wydawnictwo Piotr Dopierała, Łódź 2002.

Urgacz B., Osobowa koncepcja kultury wsi (analiza strukturalno-funkcjonalna), PAN Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa, Warszawa 1991.

Van Gennep A., Obrzędy przejścia, PIW, Warszawa 2006.

Zadrożyńska A., Homo faber i homo ludens. Etnologiczny szkic o pracy w kulturach tradycyjnej i współczesnej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1983.

Znaniecki F., Socjologiczne podstawy ekologii ludzkiej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny, Socjologiczny” 1 (1938).