Wojna i pokój w społecznościach pierwotnych. Etnologiczne spojrzenie na ochronę granic

Franciszek M. Rosiński

Franciszek M. Rosiński Wydział Zamiejscowy Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL w Tomaszowie Lubelskim

Słowa kluczowe: antropologia; granice; społeczeństwo; działania zbrojne; wojny plemienne; społeczności pierwotne

Abstrakt

Wojna w społecznościach pierwotnych ma często inne znaczenie społeczne, przyczyny i przebieg działań zbrojnych aniżeli w społeczeństwach o wyższym rozwoju kulturowym. Również delimitacja granic krajowych czy plemiennych jest inaczej rozumiana i nie zawsze broniona, zwłaszcza jeśli istnieją sąsiednie obszary niczyje, ucieczkowe. Bardzo często same rozprawy zbrojne przeprowadzane są obrzędowo; unika się zadawania i ponoszenia większych strat śmiertelnych. Stąd wojna stanowi często tylko demonstrację siły zbrojnej.

Bibliografia

Angst W., Aggression bei Affen und Menschen, Springer-Verlag, Berlin 1980.

Arend N., Schmidt I., Kriegführung, Museum für Völkerkunde (Südsee), Berlin 1972.

Auffenanger H., Höltker G., Die Gende in Zentralneuguinea, Verlag der Missionsdruckerei St. Gabriel, Wien 1940.

Baldus H., Die Guayaki von Paraguay nach Angaben von F.C. Maintzhusen und eigenen Beobachtungen, „Anthropos” 1972, nr 67.

Benedict R., Wzory kultury, PWN, Warszawa 1966.

Bęben W., Religijne aspekty tradycyjnych wierzeń i obrzędów ludu Arapesz w Papui Nowej Gwinei (praca dokt. niepublikowana, ATK).

Biblii Tysiąclecia, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 1987.

Bigelow R., the Role of Competition Cooperation in Human Evolution, w: M. Nettleship, R.D. Givens, A. Nettleship (ed.), War. Its Causes and Correlates, Mouton, the Hague 1975.

Birket-Smith K., Ścieżki kultury, Wiedza Powszechna, Warszawa 1974.

Calder J.E., Native Tribes of Tasmania, „Journal of the Anthropological Institute of Great Britain and Ireland” 3 (1874).

Chagnon N., Studying the Yanomamö, Holt, Rinehart & Winston, New York 1974.

Cohen Y.A., Man in Adaptation – the Cultural Present, Aldine Publishing Company, Chicago 1968.

Diolé P., the Forgotten People of the Pacific, Barron's, New York 1976.

Farb P., Die Indianer – Entwicklung und Vernichtung eines Volkes, Ullstein, Frankfurt/M. 1988.

Gądecki S., Archeologia biblijna, t. I, Prymasowskie Wydawnictwo Gaudentinum, Gniezno 1994.

Guter J., Das grosse Lexikon der Völker, Kölm [b.r.w.].

Hallpike C., Tribal Warfare, „Family of Man” 1979, nr 82.

Harris M., Krowy, świnie, wojny i czarownice – zagadki kultury, PIW, Warszawa 1985.

Harris M., Kulturanthropologie, Campus Verlag, Frankfurt 1989.

Hassenstein B., Die Biologie der Humanitat, „Psychologie Heute” 1991, nr 2.

Koch G., Die Asmat – Das „Volk das Baumes”, Museum für Völkerkunde, Südsee, Berlin 1970-1971.

Kozyra A., Model konfliktu wojennego u kopieniaczych ludów Nowej Gwinei, w: E. Pietruszek (red.), Australia i Wyspy Pacyfiku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1983.

Kozyra A., O wojnach w społeczeństwach pierwotnych, „Studia Socjologiczne” 1969, nr 4.

Kozyra A., Rosiński F.M., Wierzenia i obrzędy związane z wojną na Nowej Gwinei, w: E. Pietruszek, B. Kopydłowska-Kaczorowska (red.), Ludy i kultury Australii i Oceanii, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1996.

Landtman G., the Kiwai Papuas of British New Guinea, Macmillan, London 1927.

Lincoln B., War and Warriors, w: M. Eliade (ed.), the Enclyclopedia of Religion, t. XV, Macmillan Publishing Company, New York 1987.

Lindige W., Lexikon der völker, Verlag C.H. Beck, München 1986.

Lips J.E., U źródeł cywilizacji, Wiedza Powszechna, Warszawa 1957.

Lizot J., On Food Taboos and Amazon Cultural Ecology, „Current Anthropology” 20 (1979).

MacLeish K., the Tassadays – the Stone Age Cavemen of Mandanao, „National Geographic” 1972, nr 142.

Malinowski B., War and Weapons among the Natives of the Trobriand Islands, „Man” 1 (1920).

Mead M., Alternatives to War, w: M. Fried, M. Harris, R. Murphy (ed.), War: the Anthropology of Armed Conflict and Aggression, Natural History Press, Garden City 1968.

Mead M., Anthropology a Human Scence, Van Nostrand, Toronto 1964.

Metraux A., Warfare, Cannibalism and Human Trophies, w: J. Steward (ed.), Handbook of South American Indians, Thr Tropical Forest Tribes, t. III, Washington 1946-1959.

Moszyński K., Ludy pasterskie: ich kultura materialna oraz podstawowe wiadomości o formach współżycia zbiorowego, o wiedzy, życiu religijnym i sztuce, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków 1953.

Murdock G.P., Our Primitive Contemporaries, Macmillan, New York 1957.

Nelke W., Forschungen im Bergland von Neuguinea – Das interdisziplinäre West – Irian – Projekt, Museum für Völkerkunde, Berlin 1978.

Neuhauss R., Deutsch Neu-Guinea, Dietrich Reimer Verlag, Berlin 1911.

Orywal E., Krieg, w: W. Müller (red.), Worterbuch der Volkerkunde, Dietrich Reimer Verlag, Berlin 1999.

Otterbein K.F., the Anyhropology of War, w: J.J. Honigmann (ed.), Handbook of Social and Cultural Anthropology, Rand-McNally, Chicago 1973.

Parkinson R., Dreissig Jahre in der Sudsee, Verlag fon Strecker und Schröder, Stuttgart 1926.

Rappaport R.A., Pigs fort he Ancestors, Yale University Press, New Heaven 1970.

Schebesta P., Die Bambuti-Pygmaen vom Ituri, t. II, cz. 2 – Die Wirtschaft der Ituri-Bambuti, Teil: Die Wirtschaft, Brussel 1941.

Sernice E.R., Profiles in Ethnology, Harper & Row, New York 1963.

Smyth R.B., the Aborigines of Victoria with Notes relating to Habits of the Natives of Other Parts of Australia and Tasmania, II, South Yarra: John Currey, London 1878.

Steward J.H., Theory of Culture Change – the Methology of Multilinear Evolution, University of Illinois Press, Urbana 1955.

Thiel J.F., Grundbegriffe der Ethnologie – Vorlesungen zur Einfuhrung, Dietrich Reimer Verlag, Berlin 1983.

Tischner H., Kulturen der Südsee, Hamburgisch Museum für Völkerkunde Vorgeschichte, Hamburg 1959.

v. Eickstedt E.F., Ursprung und Entfaltung der Selle, Ferdinand Enke Verlag, Stuttgart 1963.

Vajda L., Untersuchungen zur Geschichte der Hirtenkulturen, Otto Harrassowitz, Wiesbaden 1968.

Vicedom G.F., Die Mbowamb – Die Kultur der Hagenberg – Stämme im östlichen Zentral – Neuguinea, t. II, Friederichsen, Die Gruyter, Hamburg 1943.

Vicedom G.F., Tischner H., Die Mbowamb: Die Kultur der Hagenberg – Stämme im östlichen Zentral – Neuguinea, t. II, Museum für Völkerkunde, Hamburg 1943-1948.

Vivelo F.R., Cultural Anthropology Handbook-A Basic Introduction, McGraw-Hill, New York 1978.

Vivelo F.R., Handbuch der Kulturanthropologie – Eine grundlegende Einführung, Deutscher Taschenbuch Verlag, München 1988.

Volger G., Die Tasmanier – Versuch einer ethnographisch – historischen Rekonstruktion, Franz Steiner Verlag, Wiesbaden 1972.

Wright Q., A Study of War, t. I, University of Chicago Press, Chicago 1944.

Zimpel H.G., Pietrusky U., Lexikon der Weltbevölkerung – Geographie, Kultur, Gesellschaft, Nikol Verlag, Hamburg 2000.