Spór o rolę deputatów duchownych w Trybunale Koronnym

Waldemar Bednaruk

Waldemar Bednaruk Wydział Zamiejscowy Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL w Tomaszowie Lubelskim

Słowa kluczowe: Trybunał Koronny, deputaci duchowni, Rzeczpospolita szlachecka (XVI-XVIII wiek)

Abstrakt

The Supreme Court came into being in 1578. The task of the court was considering the appeals from sentences passed by the lower instance. There were 27 secular judges and 6 church representatives in the court. The same amount of clergymen and secular judges reargued a case in which one of the sides was a person or an institution connected with the church. However from the very beginning parliament members spirituals had more power than they were expected to have according to the law: they took part in the election of the chairman – marshal − as well as reconsidered the cases not connected with the church, together with the secular judges, although they shouldn’t. Some nobleman did not approve that over-participation of clergyman. Therefore there was a serious dispute between the supporters and the opponents of such a strong position of clergyman in the Supreme Court. Finally, the clergymen’s influence on the court's work was diminished. It was a result of the reforms of 18^th century.

Bibliografia

Akta grodzkie i ziemskie z Archiwum państwowego we Lwowie, red. W. Hejnosz, Lwów 1935.

Akta sejmikowe województwa łęczyckiego, rękopis Biblioteki PAN w Krakowie, sygn. 8327.

Balzer O., Geneza Trybunału Koronnego. Studyum z dziejów sądownictwa polskiego XVI wieku, Warszawa 1886.

Bednaruk W., Ewolucja poglądów szlachty polskiej na problem wykształcenia prawników, w: Ius et fides. Księga jubileuszowa z okazji siedemdziesiątych urodzin profesora Jana Świtki, red. T. Guz, M. Kuć, Lublin 2006, s. 153-164.

Chodyński S., Trybunaliści z kapituły włocławskiej. Na podstawie akt kapitulnych. Włocławek 1911.

Goyski M., Reformy Trybunału Koronnego, Lwów 1909.

Kalendarz Historyczno-Polityczny Na Rok Pański 1742. Po Przestępnym drugi Xiężyca Przybyszowy, Lublin 1741.

Kallas M., Historia ustroju Polski, Warszawa 2005.

Karbownik H., Deputaci duchowni na Trybunałach Koronnym i Litewskim, w: Kościół i prawo, red. J. Krukowski, t. X, Lublin 1992, s.183-202.

Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, Wrocław 1951.

Korytkowski J., Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821 czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskim. Według źródeł archiwalnych, Poznań 1888.

„Kuryer Polski”, XII(1753), LXV(1754), CXVI(1755).

Lauda sejmiku brańskiego z akt grodzkich brańskich, rękopis Archiwum Państwowego wLublinie, sygn. 1118.

Laudum sejmiku lubelskiego, rękopis Archiwum Państwowego w Lublinie, sygn. 1118.

Lisiecki A., Trybunał Głowny Koronny: Siedmią Splendorów oświecony, Kraków 1638.

Ochmann - Staniszewska S., Pisma polityczne z czasów panowania Jana Kazimierza Wazy 1648-1668. Publicystyka – Eksorbitancje, projekty – memoriały, Wrocław−Warszawa−Kraków− Gdańsk−Łódź 1989.

Ostrowski T., Prawo cywilne albo szczególne Narodu Polskiego z statutow i konstytucyi koronnych i litewskich zebrane: rezolucyami Rady Nieustaiącey obiaśnione: dodatkami, z praw kanonicznego, magdeburskiego, i chełminskiego pomnożone: a porządkiem praw rzymskich ułożone, Warszawa 1784.

Projekt Correktury Trybunału Koronnego na seymie Warszawskim ed Continuatione Grodzinskiego zerwany AD 1720, w: Kopiariusz listów, mów publicznych i prywatnych oraz innych dokumentów do dziejów Polski z lat 1708-1724, rękopis Biblioteki Czartoryskich w Krakowie, sygn. 559.

Regestr Jch MM P.P. Deputatow w Piotrkowie będących Koronnych 1651, rękopis Biblioteki PAN w Krakowie, sygn. 2253.

Satyr na twarz Rzeczypospolitey, [b.m.w.] 1640.

Śmiglecki M., Przestrogi do sumnienia należące. Od iednego miłośnika oyczyzny: Dla informaciey potrzebney PP. katholikom na elekcyą zgromadzonym, y drugim ktorzy liberam vocem maią na Trybunałach, seymikach y seymach, [b.m.w.] 1632.

Volumina legum. Przedruk zbioru praw staraniem XX. Pijarów w Warszawie od 1732 do 1782, t. I-IX, t. X: Konstytucje Sejmu Grodzieńskiego z 1793, wyd. Z. Kaczmarczyk [i in.]; t. I-IV, Petersburg 1859; t. V-VIII, Petersburg 1860; t. IX, Kraków 1889; t. X, Poznań 1952.

Zarzycki W., Trybunał Koronny dawnej Rzeczypospolitej, Piotrków Trybunalski 1993.